فشار قبر و راه‌های رهايی از آن با نگاهی بر آيات و روايات
در اين نوشتار به موضوع فشار قبر براساس آيات و روايات و راه‌های رهايی از آن خواهيم پرداخت.
مؤمن بايد بيم و اميدش به‌خدا در يك سطح باشد، اگر ترسش از عذاب‌های الهی بيش از حد باشد از رحمت خداوند مأيوس می‌شود و به اصطلاح عوام می‌گويد آب كه از سر گذشت چه يك وجب و چه صد وجب و از طرفی اگر اميدش به‌فضل و رحمت الهی بيش از اندازه باشد، امن از مكر الهی پيدا می‌كند و ازجانب ديگر سقوط می‌كند و انگيزه‌ای برای انجام اعمال نيك و پسنديده پيدا نمی‌كند در حالی كه خداوند كريم‌تر از آن است كه بنده ضعيف و ذليل را عذاب كند، در نتيجه به‌هر عمل ناشايستی تن داده و باز دم از فضل و كرم و لطف و رحمت خدا می‌زند.
در همين راستا پيامبر عظيم‌الشأن اسلام (ص) فرمود: «اگر اندازه رحمت خدا را می‌دانستيد هر آئينه بر آن تكيه می‌كرديد و جز اعمال اندكی انجام نمی‌داديد و اگر ميزان غضب و خشم خدا را می‌دانستيد گمان می‌كرديد كه ديگر نجات نخواهيد يافت.» (1) ولی بنابر فرمايش امام صادق (ع) «هيچ بنده مؤمنی نيست مگر آن كه در قلبش دو نور وجود دارد، نور خوف (از عذاب الهی) و نور اميد (به رحمت پروردگار) كه اگر هريك را با ديگری بسنجد از آن زيادتر نخواهد بود» (2) يعنی هر دو به يك ميزان خواهند بود پس شما دوست عزيز هم به همان ميزان كه از عذاب الهی بيمناك هستيد به فضل و رحمت پروردگار هم اميدوار باشيد تا انگيزه خود را برای انجام اعمال خوب و پسنديده از دست ندهيد و به گناه كبيره يأس از رحمت پروردگار گرفتار نشويد.
انسان تا به امروزَش عوالم مختلفی را پشت سر نهاده و عالم‌های ديگری را در پيش‌رو دارد، انسان با مرگ از عالم دنيا به‌جهان آخرت منتقل می‌شود كه آخرت هم ابتدايش «عالم برزخ» و انتهايش كه بعد از برپايی قيامت كبری است بهشت يا دوزخ است.
يكی از ويژگی‌های عالم برزخ فشار قبر است كه نسبت به افراد متفاوت است، بعضی از افراد فشار قبر ندارند و آن‌ها كه دارند فشارشان از نظر شدت و ضعف يكسان نيست و بستگی به اعمال آن‌ها دارد.
1ـ بداخلاقی.
2ـ سخن‌چينی.
3- مراعات نكردن طهارت و نجاست و پرهيز نكردن از بول.(3)
4- ياری نكردن مظلوم، در كتاب ثواب الاعمال آمده است كه يكی از علمای بنی‌اسرائيل از دنيا رفت و فشار قبر بر او وارد شد چرا كه او يك بار نماز را (عمداً) بی‌وضو خوانده بود و از كنار مظلومی گذشته بود و او را ياری نكرده بود(4).
5- تباه كردن نعمت‌های الهی، پيامبر اكرم (ص) فرمودند: «فشار قبر برای مؤمن كفاره تباه كردن نعمت‌ها از ناحيه اوست». (5)
1ـ نماز شب و كامل كردن ركوع، امام رضا (ع ) فرمود: «كسی كه نماز شب بخواند و در قنوت نماز «وتر» هفتاد بار استغفار كند از عذاب قبر پناه داده می‌شود.» و امام باقر عليه السلام نيز فرمود: «هر كس ركوع نمازش را كامل انجام دهد وحشت قبر به او نمی‌رسد».(7)
2ـ صدقه و نماز مخصوص. (8)
3ـ نماز وحشت، اين نماز بسياری از مردگان را از عذاب قبر و فشار قبر نجات داده است كه حكايات عجيبی در داستان‌های شگفت شهيد دستغيب در اين‌باره موجود است كه می‌توان به آن مراجعه كرد. (9)
4ـ حج كردن، دو روايت است كه هر كس چهار مرتبه حج به‌جا آورد عذاب قبر از او برداشته می‌شود. (10)5ـ خواندن بعضی از سوره‌های قرآن، علی(ع) می‌فرمايد: «هر كس در هر جمعه سورة نساء را تلاوت كند از فشار قبر امان می‌يابد». (11) سوره‌های زخرف، ياسين، تكاثر و تبارك، نيز در اين مورد سفارش شده‌اند.
6- اين كه مرگ انسان در روز جمعه باشد.
7- ريختن آب روی قبر.
________________________________________
1- ميزان الحكمه 10 جلدی، ج 3، ص 178.
2- بحارالانوار، ج 78، ص 259.
3- همان، ج 75، ص 265.
4- ثواب الاعمال، ص 111.
5- بحارالانوار، ج 6، ص 221.
6- با استفاده از كتاب «عالم برزخ در چند قدمی ما» محمد محمدی اشتهاردی، انتشارات نبوی.
7- همان، ج 85، ص 107.
8- بحارالانوار، ج 91، ص 219.
9- حاشية مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمی.
10- من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 217، روايت 2209، باب 2.
11- وسايل الشيعه، ج 7، باب 54، ص 409، روايت 9714.
در همين راستا پيامبر عظيم‌الشأن اسلام (ص) فرمود: «اگر اندازه رحمت خدا را می‌دانستيد هر آئينه بر آن تكيه می‌كرديد و جز اعمال اندكی انجام نمی‌داديد و اگر ميزان غضب و خشم خدا را می‌دانستيد گمان می‌كرديد كه ديگر نجات نخواهيد يافت.» (1) ولی بنابر فرمايش امام صادق (ع) «هيچ بنده مؤمنی نيست مگر آن كه در قلبش دو نور وجود دارد، نور خوف (از عذاب الهی) و نور اميد (به رحمت پروردگار) كه اگر هريك را با ديگری بسنجد از آن زيادتر نخواهد بود» (2) يعنی هر دو به يك ميزان خواهند بود پس شما دوست عزيز هم به همان ميزان كه از عذاب الهی بيمناك هستيد به فضل و رحمت پروردگار هم اميدوار باشيد تا انگيزه خود را برای انجام اعمال خوب و پسنديده از دست ندهيد و به گناه كبيره يأس از رحمت پروردگار گرفتار نشويد.
انسان تا به امروزَش عوالم مختلفی را پشت سر نهاده و عالم‌های ديگری را در پيش‌رو دارد، انسان با مرگ از عالم دنيا به‌جهان آخرت منتقل می‌شود كه آخرت هم ابتدايش «عالم برزخ» و انتهايش كه بعد از برپايی قيامت كبری است بهشت يا دوزخ است.
يكی از ويژگی‌های عالم برزخ فشار قبر است كه نسبت به افراد متفاوت است، بعضی از افراد فشار قبر ندارند و آن‌ها كه دارند فشارشان از نظر شدت و ضعف يكسان نيست و بستگی به اعمال آن‌ها دارد.
1ـ بداخلاقی.
2ـ سخن‌چينی.
3- مراعات نكردن طهارت و نجاست و پرهيز نكردن از بول.(3)
4- ياری نكردن مظلوم، در كتاب ثواب الاعمال آمده است كه يكی از علمای بنی‌اسرائيل از دنيا رفت و فشار قبر بر او وارد شد چرا كه او يك بار نماز را (عمداً) بی‌وضو خوانده بود و از كنار مظلومی گذشته بود و او را ياری نكرده بود(4).
5- تباه كردن نعمت‌های الهی، پيامبر اكرم (ص) فرمودند: «فشار قبر برای مؤمن كفاره تباه كردن نعمت‌ها از ناحيه اوست». (5)
1ـ نماز شب و كامل كردن ركوع، امام رضا (ع ) فرمود: «كسی كه نماز شب بخواند و در قنوت نماز «وتر» هفتاد بار استغفار كند از عذاب قبر پناه داده می‌شود.» و امام باقر عليه السلام نيز فرمود: «هر كس ركوع نمازش را كامل انجام دهد وحشت قبر به او نمی‌رسد».(7)
2ـ صدقه و نماز مخصوص. (8)
3ـ نماز وحشت، اين نماز بسياری از مردگان را از عذاب قبر و فشار قبر نجات داده است كه حكايات عجيبی در داستان‌های شگفت شهيد دستغيب در اين‌باره موجود است كه می‌توان به آن مراجعه كرد. (9)
4ـ حج كردن، دو روايت است كه هر كس چهار مرتبه حج به‌جا آورد عذاب قبر از او برداشته می‌شود. (10)5ـ خواندن بعضی از سوره‌های قرآن، علی(ع) می‌فرمايد: «هر كس در هر جمعه سورة نساء را تلاوت كند از فشار قبر امان می‌يابد». (11) سوره‌های زخرف، ياسين، تكاثر و تبارك، نيز در اين مورد سفارش شده‌اند.
6- اين كه مرگ انسان در روز جمعه باشد.
7- ريختن آب روی قبر.
________________________________________
1- ميزان الحكمه 10 جلدی، ج 3، ص 178.
2- بحارالانوار، ج 78، ص 259.
3- همان، ج 75، ص 265.
4- ثواب الاعمال، ص 111.
5- بحارالانوار، ج 6، ص 221.
6- با استفاده از كتاب «عالم برزخ در چند قدمی ما» محمد محمدی اشتهاردی، انتشارات نبوی.
7- همان، ج 85، ص 107.
8- بحارالانوار، ج 91، ص 219.
9- حاشية مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمی.
10- من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 217، روايت 2209، باب 2.
11- وسايل الشيعه، ج 7، باب 54، ص 409، روايت 9714.
