فقهالاخلاق؛ عرصهای بکر برای تحقیق/ تاثیر ورود آخوند خراسانی به مسایل اخلاقی
گروه حوزه‌های علمیه: محقق موسسه کتابشناسی شیعه با بیان اینکه فقه الاخلاق در حوزه جای تحقیق زیادی دارد گفت: آخوند خراسانی در اواخر عمر درس اصول را تعطیل کرد و به اخلاق پرداخت و نشان داد ورود یک فقیه به این عرصه چقدر تاثیرگذار است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) امروز براساس تقویم کشور روز ارتحال مرجع بزرگ و اصولی حوزه شیعه، آخوند خراسانی است که کفایه او زبانزد عام و خاص است. آخوند خراسانی شخصیتی جامع الابعاد در زمان خود بود که تاثیرگذاری زیادی نیز داشت.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی مختاری، پژوهشگر موسسه کتابشناسی شیعه در گفتو گو با ایکنا با اشاره به سال روز ارتحال آخوند خراسانی با اشاره به ابعاد مختلف زندگانی آخوند خراسانی تصریح کرد: ایشان از بزرگترین اصولی و فقیه و انقلابی و زعیم حوزه بوده است و یکی از کارهای ماندگار ایشان تنقیح و منظم ساختن مباحث ملال آور و دشوار اصولی است.
لزوم تنقیح بیشتر اصول
وی با تاکید براینکه طلاب امروز حوزه همگی بر سر سفره این عالم عارف نشسته اند بیان کرد: این کار باعث صرفه جویی زیادی در عمر طلاب می شود و البته هنوز هم جا برای تنظیم و تنقیح مباحث اصولی موجود در حوزه وجود دارد که تصمیم با بزرگان است.
این محقق دینی ادامه داد: یکی از زوایای برجسته صاحب کفایه تربیت طلاب بارز و برجستهای است که هر کدام خودشان منشا خدمات زیادی در حوزه بودند و تاثیرگذاری آخوند سبب شد تا براساس برخی نقلها وی بر اثر زهر به لقاء الله پیوسته است.
وی افزود: آخوند از نظر سلوک اخلاقی و عرفانی کم نظیر بود و در اواخر عمر نیز مباحث اصولی خودش را تعطیل کرده و به دروس اخلاقی می پردازد که تقریرات برخی از این دروس توسط محسن صادقی از محققان حوزه جمع آوری شده است.
وی افزود: ایشان در سالهای آخراصول را تعطیل و به تدریس اخلاق و نهج البلاغه پرداختند و این نشانگر تاثیرگذاری بالای ورود یک فقیه به مباحث اخلاقی است.
فقه الاخلاق؛ موضوعی بکر در حوزه
این محقق حوزه با بیان اینکه اخلاق در حوزه، بکر مانده و وارد لایه‌های عمیق آن نشدهایم تصریح کرد: فقه الاخلاق یکی از گنجهای خامی است که جا دارد در حوزه به صورت دقیق تر و عمیق تر به ان پرداخته شود.
زندگینامه
یادآور می شود، امروز براساس تقویم رسمی کشور، روز درگذشت مرحوم آخوند خراسانی است؛ ایشان درسال ۱۲۵۵ در مشهد متولد شد. پدرش ملا حسین هروی بود. وی در مشهد علوم مقدماتی و سطوح را فرا گرفت. سپس بسال ۱۲۷۷ قمری در سبزوار از حاج ملا هادی سبزواری فلسفه آموخت. پس از آن در سن بیست و دو سالگی، در سال ۱۲۷۷ قمری به تهران رفت و نزد ملا حسین خویی و میرزا ابوالحسن جلوه به تحصیلات تکمیلیش در حکمت و فلسفه پرداخت.
وی سپس عازم نجف شد و نزد شیخ انصاری و سید علی شوشتری و میرزای شیرازی و شیخ راضی نجفی و سید مهدی قزوینی مشغول تحصیل شد. ملا محمد کاظم خراسانی پس از فراگیری علوم دینی در نجف و سامرا به تدریس مشغول شد و حدود نیم قرن به تدریس علوم معقول و منقول پرداخت.
مشروطیت
آخوند خراسانی به همراه شیخ عبدالله مازندرانی و میرزا حسین خلیلی تهرانی سه مرجع امضا کننده مشروطه بودند که به آیات ثلاث نجف و مراجع ثلاثه مشروطه خواه مشهور شده اند. آخوند خراسانی در جریان مشروطیت تلگراف‌ها و پیام‌هایی از نجف به ایران می فرستاد و در آن‌ها مردم را به مبارزه ترغیب می‌کرد. خراسانی به همراه دو مرجع دیگر در زمان استبداد صغیر شاه ایران را تکفیر و از سلطنت خلع کردند. سرانجام در حالی که برای جهاد بر ضد روس‌ها قصد هجرت به ایران را داشت در سحرگاه سه شنبه ۲۰ ذیحجه ۱۳۲۹ قمری به طور مشکوکی درگذشت. مقبره او در آرامگاه علی بن ابی‌طالب قرار دارد
شاگردان
سیّدمحسن نبویِ‌اشرفی ( پدربزرگ مادری آیت الله صادق لاریجانی)، محمدحسین نائینی (نویسنده تنبیه الامه)، محمدرضا تنکابنی( پدر فلسفی واعظ)،محمدحسین کاشف‌الغطاء، میرزا احمدخان عمارلویی، سیدابوالحسن اصفهانی، سیدحسن مدرس، سید ابوالقاسم کاشانی، سید محسن حکیم،سید محمد موسوی زنجانی از جمله شاگردان برجسته آن مرحوم هستند.
شیخ محمد جواد بلاغی، شیخ محمد علی شاه آبادی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی، آقا ضیاءالدین عراقی، محمدحسین غروی اصفهانی، سید حسین طباطبایی بروجردی و صدها تن دیگر از بزرگان شیعه از شاگردان او بودند.
تالیفات و آثار
او تالیفات بسیاری داشت از جمله حاشیه‌ای بر مکاسب استادش شیخ انصاری ، شرح و تعلیقه‌ای بر منظومهٔ دیگر استادش ملاهادی سبزواری، حاشیه بر اسفار صدرالمتالهین شیرازی که می‌گویند نسخه اش در آستان قدس رضوی وجود دارد، رسالهٔ دماء ثلاثه، چندین رسالهٔ فقهی و اخلاقی و عقیدتی، البته مهمترین تالیفات او همانا کفایةالاصول است که اکنون در دوره‌های عالی حوزه تدریس می‌شود. صدها نفر از شاگردان آخوند تقریرات فقه و اصول ایشان را نوشته اند که بسیاری از انها هنوز موجود است. یکی از مهمترین آثار بجا مانده از آخوند خراسانی که منعکس کننده نظرات سیاسی اوست گفت وگوی آخوند با میرزای نائینی پیرامون حکومت دینی است.
