رقابت مقدس میان عقل و قلب در بیان آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قران(ایکنا) آیت‌الله‌العظمی عبدالله جوادی آملی، امروز 17 بهمن ماه در درس تفسیر خود در مسجد اعظم گفت: پیامبر در روایتی که سپاهیانش از جنگ آمده بودند؛ فرمود شما از جهاد اصغر آمدید و باید وارد جهاد اکبر و اوسط شوید، جهاد اوسط همین مبارزه با نفس و هواهای نفسانی و خواهش‌های دل است که نتیجه آن رسیدن به بهشت و لقای الهی است.

مفهوم جهاد اکبر

وی افزود: جهاد اکبر درگیری در درون خود میان عقل و قلب دارد، قلب می گوید من می خواهم ببینم و عقل می گوید من می‌خواهم بفهمم زیرا فهمیدن هنر نیست و دیدن هنر است؛ هنر در این نیست که استدلال کنیم بهشت و جهنم هست هنر این است که الان اینجا ببینیم بهشت و جهنم وجود دارد.

آیت‌الله جوادی آملی بیان کرد: اگر کسی بگوید طبق فلان روایت و آیه، بهشت حق است دارد گپ می‌زند، اگر کسی صدا و زوزوه سگ‌های جهنم را دید هنر است؛ این جهاد اکبر است که میان فلسفه و عرفان و حکیم و عارف تقابل وجود دارد و هر دو متفق‌اند که برهان حصولی معنای نامتناهی را به خوبی درک می کند و هر دو می‌کوشند که به اندازه خود، خدا را مشاهده کنند.

چرا پیامبر قادر به مشاهده ذات نیست؟

این مرجع تقلید عنوان کرد: وجود حضرت نه تنها برتر بلکه بالاتر ندارد ولی در مشاهده ذات مسئله وجود متناهی و نامتناهی است؛ خدا تجلیاتی دارد که هنوز صادر نشده است و وجود پیامبر که صادر اول است موجودی است محدود، اگر صادر اول محدود است تفاوت ظهور خدا با صادر اول تفاوت محدود است یا غیرمحدود؟ اگر خدا به اندازه محدود بالاتر باشد تناهی الله لازم می شود، پس خدا به اندازه نامتناهی بر پیامبر افضل است و اگر آن نامتناهی بر این متناهی جلوه کند مدهوش می شود.

رقابت مقدس

این مفسر قرآن با بیان اینکه حکیم در برابر عارف خاضع است عنوان کرد: جنگ میان عقل و قلب نظیر تخاصم میان فرشته‌ها در ملا اعلی مقدس است و در بهشت نیز در ربودن کاسه‌ها از دست یکدیگر برای پذیرایی از بهشتیان یک رقابت و تنازع لطیف میان آنان وجود دارد؛ در روایت است که از ما نیست کسی که بگوید معاذالله بهشت و جهنم خلق نشده است بلکه دیدن لازم دارد.

وی افزود: پیامبر(ص) بین مبدا و معاد، را دیده است ولی آنچه را دیده است ظهور است مانند اینکه تردیدی نیست که ما آفتاب را می بینیم.

وی اظهار کرد: خداوند جزء ندارد که دیدنی باشد و کل آن هم که نامتناهی و نادیدنی است؛ پس در مقام فنا هم شهود محدود خواهد بود و شهود محدود هم می تواند فقط به فیض و تجلی حق راه یابد نه خود ذات حق؛ پیامبر محدود است و فاصله میان او و خدا نامتناهی است و نمی توان گفت خداوند به میزان محدود از پیامبر بالاتر است لذا هرقدر هم پیامبر بالا برود محدود است و نسبت به تجلیات خدا نامتناهی است و جلوه آن باعث مدهوش شدن او می شود همان طور که برای کلیم حق پیش آمد.

این مفسر قرآن بیان کرد: مدهوشی در قوس نزول است زیرا در معراج، روایت نداریم که وجود حضرت مدهوش شده باشد بنابراین تا ابد فیوضاتی که بر حضرت پیامبر نازل می شود متناهی است ولو ابدیت بهشت را هم درک کند زیرا موجود ممکن و محدود است و آنچه نگرفته و از غیب به ظهور نرسیده است نامتناهی است و اگر تا ابد هم رب زدنی علما، رب زدنی علما بگوید باز هم نامتناهی است.

وی افزود: اینکه می گوییم انسان فقیر است نظیر این نیست که فقر برای انسان ذاتی باشد، و نظیر ناطق بودن نیست که بگوییم ذاتی اوست، اگر می گویند الانسان فقیر مانند این است که الانسان موجود و جنس فقر نیز از این جنس است، پس هر مقداری که از جهان غیب به جهان ممکن نیامده است نامتناهی است.

ذات الهی قابل دسترس نیست

استاد برجسته حوزه علمیه بیان کرد: این حرف‌های عمیق را قبل از اسلام نداشتیم و بسیاری از این مفاهیم بلندی که در اشعار بزرگان و عرفا و حکما بیان شده به خاطر اسلام است، انسان اگر به مقام فنا هم برسد نابود نشده است و چون هست به اندازه مقام خود، خدا را می بیند این وحدت وجود است نه وحدت شهود، به همین دلیل ذات اقدس اله قابل دسترسی نیست؛ علامه طباطبایی فرموده است که خودتان را به زحمت نیندازید ذات الهی قابل مشاهده و دسترس نیست.

وی با اشاره مجدد به بحث جهاد اصغر و اکبر افزود: آنچه در توده مردم در اخلاق و موعظه و نصیحت است جهاد اوسط است و انسان باید تلاش کند که در این جهاد پیروز شود تا به مقام رضوان الهی و بهشت برسد اما جهاد اکبر بحث درگیری عقل و قلب است و مرتبه ای والاتر از این حرف هاست.

رد برهان باطل مشرکان

این مفسر با اشاره به تعابیر مشرکان و مسیحیان مبنی بر اینکه خداوند اتخاذ ولد کرده و یا عیسی ولد اوست گفت: قرآن در احتجاج با آنان فرمود اینهادروغ است زیرا شما که از خلقت خبری ندارید پس مدرک و دلیلی برای حرفتان بیاورید و دلیلی هم ندارید.

صاحب تفسیر تسنیم عنوان کرد: گاهی صحبت از اتخاذ ولد کرده‌اند اما فرموده که او غنی محض است و نیازی به ولد ندارد و این معقول نیست، گاهی قضیه خبریه نیست و شرطیه است که از طرف پیامبر بیان شده است که باید مقدم و تالی قضایا را ابطال کند زیرا آنها برای پیامبر حسابی باز نمی کردند و بی ادبی آنها به جایی رسید که می گفتند تو هم کسی هستی مثل ما پس تعبیر قرآنی «قُلْ إِن كَانَ لِلرَّحْمَنِ وَلَدٌ فَأَنَا أَوَّلُ الْعَابِدِينَ»(81 زخرف) نمی تواند از ناحیه پیامبر(ص) بیان شده باشد.