احكام فقهی خرید و فروش بُن در بازار اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین هادی مزینانی، معاون ضوابط‌ شرعی سازمان سیاسی ـ عقیدتی ناجا، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به تشریح احکام فقهی خرید و فروش بُن در بازار اسلامی پرداخت و اظهار کرد: در خصوص بنُ‌هایی كه بین كارگران و كاركنان ادارات، نهادها و ارگان‌ها توزیع می‌شود و حكم شرعی خرید و فروش آنها در بازار آزاد، كه مورد سئوال افراد زیادی از اقشار مختلف جامعه است، سه نكته اصلی باید مورد توجه قرار بگیرد که اولین مورد، هدیه بودن این بُن‌ها است.

حکم شرعی دریافت و پرداخت بُن از منظر فقها

وی ادامه داد: نکته اولی که باید مورد توجه قرار داد، این است كه به فتوای برخی از مراجع، بُن‌ها حكم هدیه دارد، پس هرگونه تصرف در آن حتی خرید و فروش جایز است مگر اینكه این هدیه، شرط ضمن عقدی در خصوص عدم واگذاری به غیر یا فروش آن داشته باشد، كه با این شرط، خرید و فروشش اشكال دارد.

مزینانی خاطرنشان کرد: شرط ضمن عقد، بدین معنی است كه در زمان ارائه و پرداخت بُن، به كارگر و كارمند اعلام كنند كه مثلا قابل فروش نیست یا مُهر غیرقابل فروش روی بن درج كرده باشند كه در اینصورت گیرنده بن، صرفا باید خودش از مزایای آن استفاده کند.

درج مهر غیرقابل فروش به معنای شرط ضمن عقد است

وی به نکته دوم درباره خرید و فروش بُن اشاره کرد و گفت: نکته دیگر این است كه این خرید و فروش بُن برخلاف قوانین و مقررات اداره یا ارگان پرداخت‌كننده  نباشد و یا با قوانین عمومی كشور مغایرت نداشته باشد. علت مسئله اینست كه از نظر شرعی تخلف از قوانین و مقررات جایز نیست، به خاطر همین موضوع، در صورتی كه خرید و فروش بن، مخالف قانون و مقررات باشد، این خرید و فروش، محل اشكال خواهد بود.

مزینانی ادامه داد: نکته سوم این است كه اگر برابر اعلام اداره پرداخت كننده بُن، این بن‌ها هدیه نباشد و قانون و مقررات اداره هم به ممنوعیت خرید و فروش آن تصریح نكرده باشد لیكن مُهر غیر قابل فروش خورده باشد، بازهم خرید و فروش جایز نخواهد بود چرا كه درج مُهر به منزله شرط ضمن عقد، مبنی بر عدم جواز است؛ كما اینكه برخی از مراجع عظام به طور مطلق خرید و فروشش را جایز نمی‌دانند.

لزوم استفسار ماهیت بُن از نهاد صادرکننده

معاون ضوابط شرعی سازمان سیاسی ـ عقیدتی ناجا یادآور شد: در جمع‌بندی این سخنان بایدعرض کنم که اگر شرط ضمن عقد برای ممنوعیت فروش بُن وجود نداشته باشد و مغایر با قانون و مقررات هم نباشد، خرید و فروشش جایز است وگرنه اشكال شرعی خواهد داشت.

مزینانی در پایان گفت: نکته آخر این است كه مردم عزیر باید به نظر مرجع تقلیدشان در این خصوص مراجعه کنند یا چگونگی ماهیت بُن را از اداره خود استفسار كرده و پس از تعیین چگونگی وضعیت بُن، اعم از هدیه و یا مشروط بودن، طبق آنچه كه بیان شد عمل کنند.