قیاس «سبزواری» با جلال آل‌احمد و شهید مطهری

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) مراسم بزرگداشت استاد حمید سبزواری، پدر شعر انقلاب اسلامی، عصر یكشنبه، سوم مردادماه با حضور خانواده آن مرحوم، مسئولان فرهنگی، شاعران پیشكسوت و جوان این عرصه در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد.

در این مراسم غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ویژگی‌های شهر سبزوار و محل تولد حمید سبزواری پرداخت و گفت:  حمید همواره به شهرش افتخار می‌كرد و برای شهرش یک شعر زیبا نیز سروده است. عمر آشنایی من با مرحوم سبزواری برابر با عمر انقلاب است. مرحوم سبزواری در عمر طولانی خود در کودکی ظلم و ستم حكومت رضاخانی را دیده بود و در نوجوانی حوادث و طوفان‌های سیاسی دهه‌های ۲۰ و ۳۰ را و در پی آن‌ها به جریان‌های سیاسی زیادی وارد شده و تجربه اندوخته بود. حمید شاهد نهضت ملی شدن نفت و كودتای پس از آن بود و این فراز و فرودها را سرمایه زندگی و عمر خود قرار داد. حمید بسیاری از كسانی كه نسل امروز تنها نامی از آن‌ها شنیده است مانند مرحوم شریعتی و پسرش علی شریعتی، از نزدیک دیده بود و با آن‌ها دوستی و آشنایی داشت.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه افزود: ایمان به خدا، معنویت، مسلمانی، تشیع، آرمان‌خواهی، ظلم‌ستیزی، عشق به ایثار و جانبازی و شور حماسی در روح آثار او جاری بود و آن‌ها را زبان‌زد همه كرده بود. در سال‌های پس از انقلاب پای‌بند در عهد و پیمان با امام و شهیدان بود. سبزواری تا زمانی كه زنده بود خود را رزمنده می‌دانست، رزمنده برای شعر گفتن درباره انقلاب. در هیچ بحرانی غایب و ساكت نماند، چه در عصر انقلاب و چه در سال‌هایی كه نیاز انقلاب به شعر زیاد و شاعر کم بود.

وی در ادامه گفت: مرحوم سبزواری كسی است كه حتی مخالفان انقلاب هم به توان استادی‌ وی در شعر و ادب معترف هستند، او بر هزار سال سرمایه شعر فارسی و سبک خراسانی تكیه داده و در زمان حیاتش گفته بود كه در میان شاعران كهن تحت تاثیر ناصر خسرو و مسعود سعد است و در میان شاعران جدیدتر تحت تاثیر فرخی یزدی، عشقی و نسیم شمال است. او در واقع هم‌درد با این شعرا بود. 

حدادعادل افزود: در سال‌های دفاع مقدس هم هر جا جبهه‌ای بود حمید هم بود، بعد از درگذشت امام راحل (ره) هم راهش را گم نكرد و در همان مسیری كه آمده بود پشت سر رهبر به راهش داد.

وی در ادامه به سرایش بیش از ۴۰۰ سرود انقلابی و نیز قصیده‌سرایی مرحوم سبزواری اشاره كرد و گفت: آقای حمید شخصیت سالمی داشت و در طول ۳۷ سال بعد از انقلاب هرگز نشانی از انحراف فكری، سیاسی و اخلاقی در او بروز پیدا نكرد كه این خود نعمت بزرگی است.

محسن مومنی‌شریف، رئیس حوزه هنری نیز در این بزرگداشت با اشاره به آیه‌ای از قرآن كریم، اظهار كرد: انقلاب اسلامی یكی از نسیم‌های الهی است و آنان كه هوشمند بودند خود و دارایی‌هایشان را در معرض این نسیم قرار دادند و حمید سبزواری یكی از این اشخاص بود.

وی تصریح كرد: زمانی كه انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، حمید سبزواری شاعری كامل بود و ایشان چند دهه پیش از انقلاب نیز اشعارش را با نام مستعار منتشر می‌کرد و انسانی متعهد و معترض به شرایط آن روزگار بود.

رئیس حوزه هنری همچنین گفت: شاعرانی همچون مرحوم اوستا، مشفق كاشانی و صفارزاده همچون سبزواری پیش از انقلاب اسلامی هم شعر می‌سرودند و اشخاص بزرگی بودند. سبزواری در دهه 30 در اعتراض به معاهده نفتی، شعر «بر فلك یك نقطه روشن نمی‌بینم...» را سروده بود. ایشان از همان قدیم شاعر معترض به ظلم‌ها و ستم‌ها بود و نام مستعار حمید سبزواری را هم به دلیل شعرهای اعتراضی‌اش انتخاب كرد. هر چند ایشان طعم زندان را در رژیم پهلوی چشید و مدتی هم زندانی بودند.

مومنی‌شریف گفت: یكی از ویژگی‌های ادبیات انقلاب اسلامی مردمی بودن آن است، حمید سبزواری نقش مهمی در مردمی شدن ادبیات انقلاب اسلامی داشت. اگر بخواهیم مانیفستی كوتاه برای نهضت امام(ره) بیان كنیم، می‌توانیم به سرود «این بانگ آزادی ست ...» اشاره كنیم كه تمام عناصر اصلی انقلاب اسلامی را به زیبایی بیان می‌كند.

در ادامه غلامرضا منتظری، رئیس سازمان بسیج هنرمندان بیان كرد: فرهنگ، زمینه‌ساز صعود و بالندگی است، مشروط به آن كه خاستگاهش نیز پاک باشد. هنر و ادب كه از زمینه‌های فرهنگ هستند، از آسمان به زمین نازل شده‌اند تا انسان‌ها را به رشد و عروج و كمال فرا خوانند.

وی ادامه داد: حمید سبزواری این نعمت‌های خدادادی را قدر دانست و بر صدر نشست. كلام آكنده از تحسین مقتدایش، آنجا كه ولی امر زمان با صله‌ای ارزشمند تاج كرامت(پدر شعر انقلاب) را به وجود او زینت داد، نشانگر این امر است.

منتظری اظهار کرد: اینک ماییم و میراث مانایش؛ تا در اقیانوس عمیق معرفتش غوطه بخوریم و مرواریدهایی ارمغان بیاوریم. شایسته است كه به خوبی ادامه دهنده راه او باشیم و با تبیین شایسته میراث مانایش، گامی در راه رسیدن به مسیر او برداریم.

مردم حمید را با سرودهایش می‌شناسند

همچنین در این مراسم حمید شاهنگیان، آهنگساز سرودهای انقلابی در رابطه با این شاعر بزرگ گفت: مرحوم حمید سبزواری هزاران بیت شعر دارد. اگر از مردم در مورد او بپرسیم ۹۵ درصد آن‌ها، او را با سرودهایش می‌شناسند، یعنی تلفیق شعر و موسیقی او را ماندگار کرد.

وی ادامه داد: در میان سرودهای سبزواری «برخیزید ای شهیدان» اثری استثنایی بوده است. حمید پیش‌بینی کرده بود که وقتی امام راحل به کشور باز می‌گردد، اولین جایی که در آن حضور پیدا خواهد کرد بهشت زهرا(س) است و این سرود را برای آن وقت گفته بود.

شاهنگیان به صراحت لهجه و صداقت سبزواری اشاره کرد و آن را ستود و از حاضران خواست این صفت را از مرحوم سبزواری یاد بگیرند.

سیدمحمدرضا موالی‌زاده، مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به ویژگی‌های شخصیتی حمید سبزواری پرداخت و با بیان این كه او در دوره‌هایی از زندگی‌اش مسیرهای مختلفی از جمله مشاغل گوناگون را تجربه كرده، بیان کرد: از نیمه خرداد سال 1342 او مسیری را انتخاب كرد كه دیگر از آن مدار خارج نشد. بنابراین می‌توانیم بگوییم او فردی مردد نبود، تكلیفش را با خودش و اجتماع روشن كرده بود و اجتماع هم می‌دانست با چه شخصیتی روبه‌رو است.

موالی‌زاده با اشاره به شفافیت در گفتار و رفتار استاد سبزواری اظهار كرد: او دیرانگیخت نبود، زودانگیخت و عجول هم نبود، به موقع تصمیم گرفت و تا پایان آن را عملی كرد. او به مراحل و موقعیت‌هایی كه در زندگی داشت به عنوان گذرگاه نگاه كرد، نه منزلگاه و شخصیتی مصمم، مستحكم و صاحب اراده داشت. اشعار و سروده‌های مرحوم سبزواری نشان می‌دهد كه فردی دقیق و زمان‌شناسی درست بود. او شرایط را رصد می‌كرد و هر جا لازم بود شعر می‌سرود و قالب‌های مختلفی را برای بیان مقصودش انتخاب می‌كرد، چنانچه قالب‌هایی مانند سرود، قصیده، غزل، تركیب بند و... را در كارنامه شعری خود دارد.

وی افزود: می‌توان از جهاتی این شاعر بزرگ را با جلال آل‌احمد مقایسه كرد، زیرا او نیز در ابتدای زندگی با التهاب‌هایی مواجه بود، اما به سمت حقیقت گرایش یافت و تا پایان آن را ادامه داد. از سوی دیگر نیز می‌توان مرحوم سبزواری را با شهید مطهری مقایسه كرد؛ زیرا او نیز با توجه به مقتضیات زمان، سبک‌های مختلف نگارشی را انتخاب می‌كرد تا پیامش را به مردم برساند طوری كه می‌بینیم نویسنده كتابی چون «اصول فلسفه و روش رئالیسم»، با توجه به اقتضای زمان و جامعه، «داستان راستان» را می‌نویسد.

مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: نباید صرفاً چنین شخصیت‌هایی را تجلیل كرد، بلكه آن‌ها را باید تحلیل نیز كرد، علاوه بر اینكه اصحاب قلم گرد هم می‌آیند و در وصف چنین شخصیت‌هایی سخن می‌گویند، لازم است جامعه‌شناسان، روانشناسان و رفتارشناس‌ها و كارشناسان علوم ارتباطات نیز از زوایای مختلف به شخصیت‌های ماندگار تاریخ ما مانند مرحوم سبزواری بپردازند تا از جوهره وجودی آن‌ها موارد متعددی استخراج شود و جوانان از چنین الگوهایی بهره بگیرند.

موالی‌زاده بیان کرد: مولانا در شعری می‌گوید «ساعتی میزان آنی ساعتی موزون این/ بعد از این میزان خود شو تا شوی موزون خویش». این بیت را درباره مرحوم سبزواری هم می‌توان به كار برد و در واقع او میزان خود و موزون خویش شد.

علی انسانی، شاعر و مداح اهل بیت(ع) نیز در این نشست حضور داشت و در سخنانش از خاطره نخستین دیدارش با حمید سبزواری در مشهد مقدس یاد کرد و گفت: در سال‌های پیش از انقلاب و اوایل سال ۵۰ بود که با جمعی از شاعران مذهبی قرار گذاشتیم به‌ خاطر آن که در انجمن‌های شعری بویی از تنبه و بیداری و رسالت شاعرانه دیده نمی‌شد گرد هم جمع می‌شدیم و شعر می‌گفتیم. ریاضی، قدسی، حسان، زورق، شمسایی، آذر و ناقد و نیز مرحوم مشفق هم در این نشست‌ها حاضر بودند. حمید هم در این جلسات شعر می‌خواند. به خاطر دارم که شعرهای او بسیار جسورانه و پرخاشگرانه بود تا جایی که یک بار مرحوم قدسی تازه از زندان آزاد شده بود و در جلسه حضور داشت، به من گفت به او تذکر بدهم که کمی آرام‌تر باشد، اما حمید کار خودش را می‌کرد و به نظر من هم او به آنچه که می‌سرود باور داشت. حرف و سخنش به مزد نمی‌آمد، بلکه آنچه را که فهمیده بود در راه امام(ره) و نظام و رهبری بیان می‌کرد و اگر هم گاهی مورد بی‌مهری قرار می‌گرفت به خاطر صداقتش بود.

در ادامه، عباس براتی‌پور، در مورد مرحوم سبزواری گفت: رفتن او داغی بزرگ بر دل ما ارادتمندان و دوستدارانش به جا گذاشت. بیش از 30 سال همراهی، همنشینی و رفاقت با او داشتم و مشكل می‌توانم نبودنش را باور كنم، اما آنچه باعث خشنودی ما است، این است كه با كوله‌باری از صفا و صداقت و ایمان به دیار معبود حقیقی شتافت.

این شاعر ادامه داد: هنگامی كه خبر درگذشت استاد سبزواری را به من دادند، دو بیت شعر به این مضمون به ذهنم رسید؛

«آیینه صبر و بردباری / اسطوره فضل و هوشیار

افسوس كه رخت و دیده بربست / استاد حمید سبزواری»

وی در ادامه، شعری را كه در سال 81 برای استاد سبزواری سروده بود، خواند و به روح بزرگوار پدر شعر انقلاب و خانواده اش كه در مراسم حاضر بودند تقدیم كرد.

در پایان این مراسم نیز سعید حدادیان، مداح اهل بیت(ع)، برای این شاعر بزرگ کشور نوحه‌سرایی کرد.