نقش ایمان در اعتلای هنر قرآنی، مهمتر از امکانات است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، روز گذشته 24 خرداد ماه نشستی در غرفه ایکنا واقع در بیست‌‌و‌پنجمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن برگزار شد که در آن با سه تن از هنرمندان عرصه تجسمی، درباره «الزامات هنر قرآنی» بحث و تبادل نظر شد. مرتضی نداف و زهرا مودب از هنرمندان سوخته‌نگار و علی‌رضا برزکار، خوشنویس حاضر در این جلسه بود.

برای شروع بحث نیز از برزکار این سوال پرسیده شد که ارتباط خوشنویسی با مفاهیم قرآنی چه قدمتی دارد؟ وی پرسش مطرح شده را اینگونه جواب داد: این‌که بگویم خوشنویسی با قرآن پیوندی دیرین دارد نکته‌ای جدید نیست، چون سالهاست که اساتید بزرگ به این نکته معترف هستند، اما نکته مهمتر اینجاست با چنین جایگاهی، چرا خوشنویسی آنگونه که باید حمایت نمی‌شود، حتی می‌توان گفت این هنر در بسیاری از مواقع مهجور واقع شده است.

وی افزود: درباره هنر تذهیب نیز چنین ادعایی را می‌توان مطرح کرد، حتی می‌توان گفت کم‌توجهی به این هنر بیش از خوشنویسی است، چون در نهایت شاید چند نمایشگاه با محوریت خوشنویسی برگزار شود، اما تذهیب به هیچ وجه بازار لازم را ندارد، حتی می‌شود گفت در سال‌های اخیر وضعیت به شدت بدتر شده است، به ویژه با رایج شدن تذهیب‌هایی که با کامپیوتر خلق می‌شود، معمولاً کسی کمتر سراغ تذهیب‌های واقعی می‌رود.



برزکار متذکر شد: منظور من این نیست که محصولات کامپیوتری تولید نشود، چون مسلماً برای کسانی که درآمد کافی برای خرید هنر دستی ندارد، خریداری تذهیب یا خوشنویسی کامپیوتری بهترین راهکار است، اما این اتفاق نباید باعث شود که به روی کیفیت هنر دست تاثیر منفی گذاشته شود، البته برگزاری نمایشگاه بین‌المللی اتفاق خوبی برای هنر قرآنی است، حتی می‌توان آن را جز الزامات هنر مورد نظر دانست، زیرا این امکان فراهم می‌آید تا ما کارهایمان را به درستی به مردم معرفی کنیم.

وی با تاکید بر این‌که مردم وقتی با سختی های تذهیب آشنا می‌شوند بیشتر به آن قدر و بها می‌دهند، گفت: بارها شده که مردم از من پرسیده‌اند که مشقت‌هایی موجود در هنر تذهیب را چگونه تحمل می‌کنم؟ زیرا می‌بینند برای خلق یک اثر چه زمان و وقتی صرف می‌شود. در جواب به این پرسش نیز من یک جمله را بیان می‌کنم، آن‌هم این‌که همنشینی با قرآن و کلام خدا اتفاقی است که از آن به عنوان سعادت می‌توان نام برد، پس نباید بابت کم در‌آمد بودن آن از این هنر دست کشید.

این هنرمند در پاسخ به این سوال که چرا در نمایشگاه قرآن کارگاه برگزار می‌کند، تصریح کرد: اگر کسی با فضای نمایشگاه قرآن آشنا نباشد، تصور می‌کند که درآمد مالی باعث شده که هنرمندانی نظیر من در نمایشگاه حاضر باشند! این نگاه به هیچ وجه درست نیست، چون اگر قرار بود من در این ایام تدریس داشته باشم یا سفارش کار بگیرم، مطمئناً درآمدی که به دست می‌آوردم بسیار بیش از آنچه بود که از نمایشگاه می‌گرفتم، اما فضای حاکم بر نمایشگاه انرژی به من می‌دهد که با هیچ فضای دیگری قابل قیاس نیست.
برزکار در پاسخ به سوال پایانی مبنی بر اینکه الزامات اعتلای هنر قرآنی چیست؟ اظهار کرد: هنر قرآنی نیازمند حمایت دولت است، چون بخش خصوصی کمتر راضی می‌شود در این حوزه سرمایه‌گذاری کند. برای مثال اگر سری به نگارخانه‌ها بخش خصوصی در شهر تهران بیندازیم متوجه می‌شویم، هیچ یک از آنها به جز ایام مذهبی کار قرآنی به نمایش نمی‌گذارند. برای همین حوزه هنری، وزارت ارشاد و شهرداری‌ها قادرند قدم بسیار مهمی در این عرصه بردارند تا هنر قرآنی را به سمت اعتلاء راهنمایی کنند.



مرتضی نداف، هنرمند سوخته‌نگار نیز در این جلسه درباره قدمت هنر خود چنین اطلاع رسانی کرد: هنر سوخته نگاری بیش از 4 هزار سال قدمت دارد، پس آن را باید یکی از قدیمی‌ترین هنرها دانست. من در این هنر سعی کردم خلاقیتی به خرج دهم برای همین با هویه اشکال و کلمات را سوخته نگاری می‌کنم. عملی که پیشتر انجام نشده بود، البته لازم به ذکر است که هیچگاه فکر نمی‌کردم هنرم تا به این اندازه مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: وقتی اشتیاق مردم را به سمت این هنر مشاهده کردم، از خود پرسیدم که چرا نباید آن را به شکل گسترده‌تری به نمایش در آورم، برای همین این هنر کسب و کار من شد و حدود 25 سال است که در آن کار می‌کنم. نکته دیگر اینکه این هنر امور مادی زندگی مرا هم تامین می‌کند، یعنی به واسطه آن امرار معاش می‌کنم، اتفاقی که بابت آن بسیار خوشحالم چون می‌بینیم از راهی کسب روزی می‌کنم که به نام قرآن متبرک است.

وی در پاسخ به این سوال که چه مفاهیمی را در آثاری مد نظر قرار می‌دهد، گفت: من زمانی که هنر سوخته را آغاز کردم با کلام خدا بود، برای همین هیچگاه از این مسیر جدا نشدم. به همین دلیل کارهایم یا کلام خدا است یا اینکه محوریت آن ائمه اطهار هستند. این اتفاق نیز به نظرم به روی زندگی خانوادگی من تاثیر مستقیم گذاشته است، چون احساس رضایت و خوشبختی که دارم ناشی از برکات همنشینی با قرآن است.



وی با تاکید بر اینکه هنرمند با قناعت خود می‌تواند رشد کند، تصریح کرد: وقتی از احساس رضایت خود سخن می‌گویم منظورم این نیست که هنرم، تمام کمبودهای مادی زندگی من را پوشش داده است، چون این ادعا نه حقیقت دارد نه باورکردنی است، اما یک نکته در این میان وجود دارد که معمولاً ما از آن غافل هستیم، آن‌هم این است که دستمزد کار قرآنی تنها مادیات نیست، بلکه برکات معنوی آن بسیار بیشتر از دستاوردهای مادی آن است، هرچند نمی‌خواهم نقش مادیات را در رونق کار یک هنرمند کتمان کنم، اما هنرمندی که کار قرآنی انجام می‌دهد باید به یاد داشته باشد که در اولین قدم باید قناعت را سرلوحه کارهایش کند تا در ادامه به دست‌آورد مادی نیز برسد.

نداف درباره الزامات هنر قرآنی هم چنین توضیح داد: اینکه هنر قرآنی نیازمند چه چیزهایی است در یک کلام یا یک جمله نمی‌گنجد، اما همین اندازه می‌توان گفت که هنر قرآنی باید به مردم بهتر شناسانده شود، چون این اتفاق اگر رخ دهد مطمئناً مردم از آن استقبالی خواهند کرد که دیگر هیچ کمبودی احساس نخواهد شد. برای همین از رسانه ملی و مطبوعات درخواست دارم بیشتر به هنر و هنرمند قرآنی بها دهند تا در سایه این اقدام مفاهیم ارزشی در جامعه رواج پیدا کند.

وی در انتهای سخنانش تاکید کرد: وقتی از تبعات مثبت هنر قرآنی سخن می‌گویم تنها بازخورد آن را برای هنر یا هنرمند نمی‌دانم، بلکه باور دارم، جامعه نیز می‌تواند به واسطه گسترش هنر قرآنی به دستاوردهای بسیار خوبی رسد. در همین راستا نمایشگاه بین‌المللی قرآن سالهاست که مامن و حامی هنرمندان است، پس هرگاه که فرصتی برای من فراهم باشد با اشتیاق در نمایشگاه قرآن حاضر خواهم شد.

زهرا مودب دیگر هنرمند حاضر در نشست هنری نیز درباره هنر و جایگاه مفاهیم قرآنی در زندگی شخصی و کاریش چنین سخن راند: من هنر سوخته را توسط همسرم (مرتضی نداف) آموختم. نکته جالب اینجاست که در ابتدا هیچ آشنایی با این هنر نداشتم، اما وقتی با آن آشنا شدم دیگر نتوانستم از آن دست بکشم. در این میان شاید مهمترین عامل برای پیدایش این علاقه، مضمون قرآنی این هنر بود، چون من از کودکی با قرآن مانوس بوده‌ام. پس هر آنچه که با قرآن همسو و همراه باشد برای من عزیز است.



وی با بیان این‌که رضایت حاکم بر زندگی شخصیش یکی از برکات کار قرآنی کردن است، گفت: سالهاست که با همسرم زندگی می‌کنیم و طی این سالها نیز همیشه کار قرآنی کرده‌ایم، ولی جالب است بدانید هیچگاه ما در زندگی خود کمبودهای مادی را نیاز اصلی خود ندانسته‌ایم. این خواسته نیز به نظرم یکی از تبعات کار قرآنی کردن است، چون کسی که کار قرآنی می‌کند به نوعی با مفاهیم آن نیز عجین شده و الگوها و نیازهای دیگر برای زندگی خود در نظر می‌گیرد.

این هنرمند در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: به عنوان کسی که سالهاست کار قرآنی می‌کند، انتظار چندانی از مسئولان ندارم، چون زمانی که وارد این هنر شدم از مسئولان یا کسی کمکی نخواستم، اما این بدان معنی نیست که آنها نباید به هنرمندان و هنر قرآنی توجه کنند، زیرا حمایت آنها از هنر قرآنی تنها یک رسالت حرفه‌ای نیست، بلکه تکلیفی است که بر دوش آنهاست. در همین رابطه، مهمترین شکل حمایت نیز به نظرم اینجاست که آنها از هنرمندان جوانی که کارهایشان فرصت نمایش پیدا نمی‌کند، پشتیبانی کنند.

وی در پاسخ به این سوال که فضای حاکم بر نمایشگاه قرآن را چگونه ارزیابی می‌کند؟ گفت: سالهاست که نمایشگاه قرآن می‌آیم. این اتفاق نیز هیچ ربطی به هنرم ندارم، چون پیش از فراگیری هنر سوخته، من برای بازدید از نمایشگاه قرآن هر ساله به مصلای تهران می‌آمدم، حتی در هر دوره این بازدید به چندین بار می‌رسید. دلیل نیز این بود که از فضای حاکم بر نمایشگاه به شدت برایم آرام بخش بوده و است، حتی هم اکنون که به صورت حرفه‌ای هنر قرآنی انجام می‌دهم ایده‌هایم را از این نمایشگاه می‌گیرم.

وی در بخش پایانی این جلسه به هنرمندان جوانی که خواهان فعالیت در عرصه هنر قرآنی هستند، توصیه کرد: به هنرمندان جوان توصیه می‌کنم برای کسب درآمد به هنر قرآنی ورود نکنند، چون درآمدی ندارد که بخواهند به آن دل بندند، اما اگر با عشق می‌خواهند به این عرصه ورود کنند باید ایمان را هم به آن اضافه کنند، چون کار قرآنی کردن بدون باور هیچ ارزشی ندارد.

در انتهای این جلسه این هنرمندان از خبرگزاری قرآن تشکر کرده و اذعان داشتند که این رسانه قرآنی یکی از معدود رسانه‌هایی است که همیشه پشتیبان هنر قرآنی بوده و هنرمندان این عرصه را حمایت کرده است.