ناگفته‌هایی از بحث داوری در مسابقات قرآن کشور/ الزاما قاری خوب، داور خوبی نیست

حجت‌الاسلام والمسلمین محسن زهدی علیپور از فعالان قرآنی کشورمان در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در مورد بحث داوری‌ها و نبود هیچ سازوکار مطلوبی برای انتخاب آنها در مسابقات قرآن، گفت:‌ چند سالی می‌شود که شاهد کاهش سطح کیفی داوری‌ها هستیم و به نظر می‌رسد باید حرکت‌های بیشتری برای ارتقاء داوری‌ها به خصوص در مسابقات استانی و ... صورت بگیرد.

وی با اشاره به اینکه نباید بر چند داور مشخص و محدود متوقف باشیم، افزود: داوری‌ها در مسابقات قرآن کریم مبتنی بر چند شاخص است که اولین آن آشنایی و تسلط داور به مبانی قضاوت و چارچوب‌های آن است. یکی دیگر از شاخص‌ها داشتن قوه فهم و تشخیص شنیداری بسیار قوی است به این دلیل که مسابقات بر مبنای شنیدن است پس این شاخصه می‌تواند بسیار مهم باشد. 

زهدی علیپور با اشاره به اینکه شاخص سوم در بحث انتخاب داوران باید پختگی و درک دقیق‌ باشد، گفت: هیچ داوری نمی‌تواند بابت قضاوتی که انجام داده است با قطعیت سخن گفته و ادعای منطبق بودن قضاوت بر واقعیت به صورت کامل داشته باشد، بلکه داورها تلاش می‌کنند تا به واقعیت نزدیک باشند؛ چرا که در مسابقات قرآن با شاخص‌های کیفی مواجه هستیم و بابت این شاخص‌های کیفی باید نمره و عدد در نظر گرفته شود.
راهنمایی استاد راهنما، بدون استماع!

این قاری ممتاز در بخش دیگری از صحبت‌های خود به داورانی که از آنها به عنوان داور راهنما یاد می‌شود اشاره و اظهار کرد: در انتخاب این نوع داوران نیز یک ایراد وجود دارد، در اغلب اوقات دیده می‌شود، داور راهنما در زمان اجرای شرکت‌کننده، مشغول ارائه توضیحات به شرکت‌کننده قبل است، چگونه یک استاد راهنما به طور همزمان هم می‌تواند یک شرکت‌کننده را راهنمایی کند و هم اینکه اجرای شرکت‌کننده‌ای که همان لحظه اجرا دارد، زیر نظر داشته باشد. بنابر این برای رفع این مشکل می‌توان تعداد داوران راهنما را افزایش داد. 

وی در ادامه با تأکید بر اینکه قضاوت کار هر کسی نیست، افزود: ممکن است در حوزه دین افرادی وجود داشته باشند که اطلاعاتشان در مورد مبانی دینی کم نباشد، اما مشخص نیست همین فرد قاضی خوبی باشد. چرا یک قسمت قضاوت ذاتی و یک قسمت دیگر هم اکتسابی است. یعنی قوه تشخیص و فهم خوب و ... که مبتنی بر ذات است باید در بحث قضاوت وجود داشته باشد.
الزاما قاری خوب، داور خوبی نیست

زهدی علیپور در ادامه گفت‌وگوی خود با ایکنا با اشاره به اینکه قرار نیست هر کسی قاری خوبی باشد، داور خوبی نیز به شمار برود، گفت: در بحث قضاوت در مسابقات قرآن منکر این موضوع که باید افراد خبره هر چند خاص و ثابت باشند، به داوری مشغول شوند، نیستیم. 

وی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از مشکلاتی که در کشور در زمینه داوری مسابقات قرآن وجود دارد، نبود سیستم پرورشی و مجموعه‌ای برای ساماندهی داوران در این بخش است. بارها مشاهده شده است که یک قاری یا حافظ قرآن به یکباره، زمان برگزاری مرحله استانی مسابقات به عنوان داور معرفی می‌شود، بدون اینکه هیچ دوره آموزشی گذرانده باشد و یا اینکه تجربه کافی در این زمینه کسب کرده باشد.

این داور و قاری قرآن کریم گفت:‌ داوران و افرادی که متقاضی داوری در مسابقات قرآن هستند، باید هر سال مورد آزمایش و آزمون قرار گرفته و قوه تشخیص آنها توسط افراد ذی صلاح ارزیابی شود. باید دوره‌های آموزشی به صورت سالانه برگزار شود تا داوری‌ها نیز همگام با آیین‌نامه روند به‌روز شدن خود را طی کنند.

زهدی علیپور در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه لزوماً یک قاری سطح بالا نمی‌تواند یک داور سطح بالا نیز باشد، بیان کرد: اشخاصی هستند که قاریان درجه یک هستند، اما در زمینه تشخیص صوت و نمره‌دهی واقعاً ضعیف بوده‌اند. بالا نبودن سطح یک قاری در داوری می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که یکی از آنها نداشتن خمیرمایه قضاوت و دیگری نیز آموزش ندیدن در این زمینه است.
آسیب‌های داوری غیر کارشناسانه

این قاری ممتاز در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با ایکنا به بیان آسیب‌های داوری غیرکارشناسانه اشاره و اظهار کرد: اولین مسئله‌ای که داوری غیر کارشناسانه به وجود می‌آورد این است که بحث عدالت فردی مراعات نمی‌شود. یکی دیگر از آسیب‌های رقابت غیر کارشناسانه عدم تحقق عدالت در رقابت است. یعنی در رقابتی که داور خبره و نخبه حضور نداشته باشد یک فرد تازه کار با یک فرد خبره در مسابقه از هم تمیز داده نمی‌شود و این می‌تواند موجب آسیب دیدن جایگاه آن متخصص شود. 

زهدی علیپور اذعان کرد: یعنی کسی که نتواند بین یک تازه‌کار و یک حرفه‌ای تفاوت قائل شود، باعث می‌شود برای افرادی که تازه‌کار هستند توهم ایجاد شود که امتیاز کسب شده خروجی واقعی اجرای او بوده است. ما در برخی مسابقات شاهد هستیم که قاری خروج زده بود، اما ابداع و نوآوری تلقی شده بود. نمونه این مورد را در مسابقات دیده‌ام.

وی در ادامه بیان کرد: برخی داوری‌ها، سنتی است و آیتم‌ها را دقیق بررسی نمی‌کنند، این داورها با ارتفاع صدا، قوت صدا، طنین و ... کاری ندارند. اگر یک داور، دقیق نتواند این موارد را تشخیص دهد در نمره‌دهی نیز دچار اشکال خواهد شد. این در حالی است که واقعاً داور به صورت عمد قصد اشکال وارد کردن به نتیجه را نداشته است، بلکه علم او از داوری باعث اشکال وارد شدن به قضاوت شده است. 

این قاری ممتاز کشورمان با اشاره به اینکه در این قبیل مسائل اوقاف دچار مشکل خواهد شد و به وجهه این سازمان در برگزاری مسابقات قرآن ضربه وارد می‌شود، گفت: مسابقاتی که منتج به رقابت بین‌المللی شده و شخص نمایندگی مستقیم از ایران برای حضور در مسابقات بین‌المللی دارد، مسابقات اوقاف است و تمام قراء نیز تمامی هم و غم شان این مسابقات است، بنابر این پرداختن صحیح به این مسابقات و در نظر گرفتن تمامی جزئیات باید بسیار مورد توجه قرار گیرد. ضمن اینکه بحث داوری نیز به عنوان یکی از پایه‌های اصلی مسابقات باید بسیار بیشتر مورد توجه قرار گیرد. 

زهدی علیپور در ادامه گفت‌وگوی خود با ایکنا به سطح بالای مسابقات قرآن در برخی استان‌ها اشاره و اظهار کرد: اگر داوران سطح بالا به میزان زیادی در کشور وجود ندارد تا تمامی مسابقات قرآن را داوری کنند، باید حداقل در استان‌هایی که مسابقات آنها از حساسیت بالاتری برخوردار است داوران سطح بالا استفاده شود تا اعتراضات به کمترین سطح خود برسد. در یک جایی ممکن است بحث در داوری بر سر عدم تلفظ حرف «ص» و یک جای دیگر فصاحت تلفظ این حرف باشد، بنابر این انتخاب داوری‌ها در استان‌ها باید مورد توجه بیشتر قرار گیرد. داوری که به این جزئیات توجه نداشته باشد ممکن است یک قاری سطح ممتاز را با یک قاری سطح پایین‌تر مساوی و برابر ببیند. این مخصوصاً در جایی که اختلاف امتیازها بسیار کم باشد خود را نشان می‌دهد.
مسابقات همزمان و کمبود داور مبرز

این قاری ممتاز استان قم یکی دیگر از مشکلاتی که در بحث داوری‌ها وجود دارد، همزمانی برگزاری مرحله استانی مسابقات قرآن عنوان کرد و گفت: در اکثر مواقع شاهد هستیم که در چند استان مسابقات به صورت همزمان برگزار می‌شود. زمانی که اینگونه برنامه‌ریزی شود برخی استان‌ها از دسترسی به داوران برتر محروم خواهند شد و ناچاراً از داوران سطح پایین‌تر استفاده می‌کنند و این به کیفیت مسابقات و عدالت در داوری‌ها ضربه خواهد زد.
داوری حق همه فعالان قرآنی است!

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر تمام فعالان قرآنی حضور در هیئت داوران مسابقات را حق خود می‌دانند، بیان کرد: این در حالی است که نه تنها هیچ آموزشی به فعالان و اساتید قرآنی در بحث داوری ارائه نداده‌ایم، بلکه این توقع که باید داور مسابقات باشند و داوری مسابقات حق همه آنهاست را نیز در آنها ایجاد کرده‌ایم. در حالی که اینگونه نیست و همانگونه که گفته شد بخشی از داوری و قضاوت در مسابقات قرآن اکتسابی است و باید حاصل شود. 

زهدی علیپور در ادامه این بخش از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه یک مراجعه‌کننده به پزشک به هیچ وجه حاضر نیست خود را در معرض یک پزشک بی‌تجربه قرار دهد، گفت: ما همیشه تلاش خواهیم کرد تا به حاذق‌ترین پزشک مراجعه کنیم، یک بیمار هیچ وقت خود را در معرض یک دکتر بدون تجربه قرار نمی‌دهد، حتی اگر مراجعه او به باتجربه‌تر شدن آن پزشک کمک کند، بنابر این یک قاری و یک متسابق نیز نمی‌تواند، سطح تلاوت خود را در معرض یک داور بی‌تجربه قرار دهد.
صرفه‌جویی بی‌موقع در هزینه‌ها

این فعال قرآنی کشورمان در ادامه به ریشه‌یابی این مسئله پرداخت و اظهار کرد: برخی مسائل که باعث دامن زدن به این نوع انتخاب‌ها می‌شود، صرفه‌جویی کردن در هزینه‌ها توسط سازمان اوقاف است. اوقاف برای صرفه‌جویی تلاش می‌کند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن مسابقات را انجام دهد و به اینکه همین اقدام می‌تواند منجر به یک فاجعه شود، کاری ندارد. 

وی افزود: در برخی استان‌ها دیده می‌شود که تمامی رشته‌ها در قالب یک بسته رقابتی قرار گرفته و چند داور برای قضاوت در تمام رشته‌ها دعوت می‌شوند. در اینجا این سوال مطرح می‌شود که آیا داور دعوت شده تشخیص این را دارد که ابتهال، قرائت تحقیق، قرائت ترتیل، اذان و ... را مورد ارزیابی قرار دهد به گونه‌ای که هیچ اشکالی به آن وارد نباشد؟ بر چه اساسی یک نفر می‌تواند تمامی این رشته‌ها را داوری کند. 

زهدی علیپور در ادامه و در پاسخ به سوال مطرح شده خود، گفت: استدلال این است که اگر برای هر رشته داوران خاص همان رشته دعوت شود با افزایش هزینه‌ها مواجه خواهیم شد. این مسئله به خصوص در مسابقات استانی به چشم می‌خورد.
ساعات طولانی داوری

این فعال قرآنی کشورمان در بخش دیگری از گفت‌وگو خود با ایکنا یکی دیگر از اشکالات وارده به مسابقات قرآن را مدت زمانی طولانی داوری در یک روز توسط هیئت داوران عنوان کرد و افزود: برخی موارد دیده می‌شود که یک داور از ساعت 8 تا 13 و از ساعت 15 تا 20 به داوری مشغول است. در این قطعاً داور خسته و بی‌حوصله می‌شود. این داور اگر یک لحظه غفلت کند هر چند اگر ممتاز و باتقوا در داوری باشد به علت آن غفلت که ناشی از خستگی است، در قضاوت خود دچار اشتباه خواهد شد. بنابر این باید تلاش کنیم که وقت مفید داوری در طول روز احصاء شود تا اشکالات وارد به داوری‌ها به پایین‌ترین سطح خود برسد.
وی با اشاره به اینکه داوری که از اول صبح تا اواخر روز به داوری بپردازد، چگونه می‌خواهد قضاوت درستی ارائه دهد؟ گفت: در مسابقات نمونه داشته‌ایم که در یک رشته به افرادی داوری داده شد و سه روز بعد افراد برگزیده همان مسابقات مجدد مورد داوری قرار گرفتند و نمرات متفاوت از روز اول شد.

زهدی‌علیپور در ادامه به ارائه برخی پیشنهادات برای رفع این نواقص پرداخت و گفت: برای رفع بخشی از این نواقص و کمتر شدن اعتراضات باید نظرات خود متسابقان را مورد توجه قرار داد. مخصوصاً استان‌هایی که از سطح فنی بالایی برخوردار هستند. سال‌هاست در برخی استان‌ها شرکت‌کنندگان درخواست حضور برخی داوران را دارند، اما اوقاف خود تصمیم‌گیر است و داوران مورد نظر خود را انتخاب می‌کند. زمانی که قاطبه متسابقان داوران خاصی را مطالبه می‌کنند، نتایج و نمرات خروجی آن داوران را نیز قبول داشته و حتی اگر نتایج علیه خودشان هم باشد، اعتراضی نخواهند داشت؛ چرا که تیم داوری انتخاب خود آنها بوده است.  

وی اذعان کرد: پس ما باید رویکردها را نگاه کنیم، اقبال و محبوبیت داوران را مورد سنجش قرار دهیم، ضمن اینکه قاریان و حفاظ بین‌المللی را دعوت کنیم و از آنها برای تربیت داوران سطح بالا استفاده کنیم. باید در طول سال به اساتید برجسته جزوه‌های آموزشی ارائه دهیم و حتی آزمون‌هایی از آنها گرفته شود تا به‌روز بودنشان حفظ شود.

این قاری ممتاز قرآن تصریح کرد: در استان‌های سطح بالا از آزمون و خطا پرهیز کنیم و داوران را مورد آزمایش قرار ندهیم،‌ حتی‌الامکان تلاش شود تا در این استان‌ها از داوران بسیار حرفه‌ای استفاده شود. اگر این نوع داوران در کشور کم است مسابقات با فاصله زمانی زیاد از هم برگزار شود. 

این فعال قرآنی کشورمان در بخش پایانی صحبت‌های خود بحث اعتراضات به مسابقات قرآن را یکی دیگر از مشکلات مطرح در بحث داوری‌ها برشمرد و گفت: این همه گفته می‌شود، داوری‌ها قطعی نیست و براساس فهم و گمان داور است، ‌بنابر این امکان اشتباه در آن وجود دارد، اما حق چندانی برای اعتراض در نظر گرفته نمی‌شود و اعتراضات راه به جایی نمی‌برد هر چند در آیین‌نامه‌ها به بحث اعتراض اشاره شده است. بحث داوری در مسابقات قرآن را باید بیشتر مورد بررسی قرار داد؛ چرا که یک داوری تا حد بسیار زیادی می‌تواند بر آینده یک قاری یا حافظ قرآن تأثیر بگذارد.