راهکاری که آیات و روایات در تقویت یا مبارزه با انواع نگاه ارائه می‌دهد

گروه دانشگاه: گونه‌شناسی نگاه در آموزه‌های قرآنی و روایی و نقش هر یک در زندگی فردی و اجتماعی، عنوان پایان‌نامه‌ای است که هفته گذشته توسط دانش‌آموخته رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) دفاع شد که در آن انواع نگاه‌های مثبت، منفی و اعتباری، مصادیق و راهکارهای تقویت و مبارزه با هر کدام، بر اساس قرآن و روایات بررسی شده است.

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، «گونه‌شناسی نگاه در آموزه‌های قرآنی و روایی و نقش هر یک در زندگی فردی و اجتماعی»، عنوان پایان نامه‌ای است که از سوی دانش‌آموخته رشته علوم قرآن و حدیث دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، با راهنمایی محمد مولوی، مدیر گروه علوم قرآن و حدیث این دانشکده و مشاوره ایرج گلجانی، با درجه عالی دفاع شد.

مریم ساریجالو، نگارنده این پایان‌نامه در گفت‌وگو با ایکنا، در خصوص موضوع پایان‌نامه خود اظهار کرد: ما از طریق چشم یا نگاه با دنیای اطراف در ارتباط هستیم، می‌بینیم و بهره می‌بریم، هر چیزی که ما می‌بینیم عبرتی برای ماست.

وی ادامه داد: به پشتوانه این عبرت که بهره‌گیری از نگاه است، این مسئله به وجود می‌آید که هر چیزی را در عالم می‌بینید، چه برداشتی از آن خواهید داشت، برای شما چه نگرشی ایجاد خواهد کرد و در زندگی فردی و اجتماعی چه تاثیری خواهد داشت. مهمترین اتفاق؛ عبرت گرفتن است، از آثار باستانی، آثار و نشانه‌های خلقت و از هر کدام عبرتی می‌گیرید و به یک درجه از هستی شناسی می‌رسید.

استخراج انواع نگاه از آیات و روایات

نگارنده افزود: با کمک و راهنمایی استاد راهنمای گرامی، در این پایان‌نامه، تصمیم گرفته شد انواع نگاه‌هایی که در قرآن و روایات است بررسی کنیم و اینکه هر کدام چه تاثیری در زندگی فردی یا اجتماعی ما داشته‌اند. انسان موجودی است که در تعامل با اجتماع است و هر رفتار و حرکتی در رفتارهای اجتماعی ما تاثیر خواهد داشت، به همین دلیل در بررسی انواع نگاه به نقش فردی و اجتماعی هر کدام از منظر قرآن و روایات هم پرداختیم.

«نگاه مثبت»، «نگاه منفی» و «نگاه اعتباری»

دانش‌آموخته رشته علوم قرآن و حدیث گفت: در بررسی‌های اولیه به این نتیجه رسیدیم که سه نوع نگاه در قرآن و روایات وجود دارد؛ «نگاه‌های مثبت» که داشتن این نوع نگاه و همین‌طور نوع نگرشی که این نوع نگاه به ما می‌دهد باعث می‌شود یک نگرش و عملکرد مثبتی داشته باشیم و به طبع آن فرد و جامعه به یک آسایش می‌رسند، نوع دوم نگاه‌هایی بودند که منفی هستند و به آنها «نگاه‌های مخرب» می‌گویند که باعث تخریب فرد و جامعه می‌شود و دسته سوم «نگاه‌های اعتباری» بودند که بر حسب نوع برداشتی که از نگاه می‌شود داشت، می‌تواند جلوه مثبت یا منفی داشته باشد.

وی افزود: در بحث نگاه مثبت، انواع نگاه مانند نگاه عفت، نگاه رحمت و نگاه عبادت را معرفی کردیم، در دسته دوم که نگاه منفی است، نگاه خیانت و شهوت را و در دسته سوم، نگاه قدرت و حسرت را معرفی کردیم که می‌توانند مثبت یا منفی باشند.

پرسش‌های تحقیق

ساریجالو با اشاره به برخی پرسش‌های مطرح شده در تحقیق خود گفت: این تحقیق در قالب چند پرسش انجام شد، از جمله اینکه «چند نوع نگاه در قرآن و روایات معصومان(ع) مطرح شده؟» و دیگر آنکه «از نظر آموزه‌های وحیانی هر کدام از انواع نگاه‌ها چه تاثیری در رفتارهای فردی و اجتماعی دارند؟».

فرضیه‌ها

وی ادامه داد: در پاسخ به این پرسش‌های اولیه، 2 فرضیه شکل گرفت، نخست آنکه در آموزه‌های قرآنی و روایی بیش از 12 نوع نگاه مطرح شده که می‌شود در سه دسته مثبت، منفی و اعتباری تقسیم کرد و هر یک از انواع نگاه‌ها با جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی انسان مرتبط است. فرضیه دوم این است که قرآن کریم و روایات به تبیین نقش مثبت و منفی این نگاه‌ها در زندگی فردی و اجتماعی و تعامل افراد با یکدیگر پرداخته و راه‌های تقویت نگاه‌های مثبت و راهکارهای اصلاح نگاه‌های منفی را ارائه کرده است.

نگارنده با اشاره به فصل‌بندی پایان‌نامه خود گفت: فصل اول پایان‌نامه به کلیات و مفاهیم اختصاص دارد و شامل مقدمه، نگاه و نقش آن در رفتارهای فردی و اجتماعی، تربیت و اهمیت آن است. از فصل دوم به طور جدی وارد بحث موضوع شده‌ایم و این فصل به انواع نگاه‌های مثبت در قرآن و روایات معصومین(ع) و نقش هر کدام در زندگی فردی و اجتماعی اختصاص دارد. فصل‌های دوم، سوم و چهارم یک سیر منطقی دارند که ابتدا نگاه معرفی می‌شود، قلمرو، مصادیق و اهداف بررسی می‌شود و نقش تربیتی هر کدام از انواع نگاه ارائه و در نهایت راهکاری که قرآن و روایت برای به ثمر رسیدن آن نگاه به ما نشان می‌دهد، ارائه شده، در هر کدام از فصول این سیر منطقی رعایت شده و ذیل هر فصل، هر کدام از این چهار مورد آمده است.

سیر نگارش و بررسی انواع نگاه

وی افزود: به طور مثال در فصل دوم که نگاه‌های مثبت مطرح است و یکی از انواع این نگاه‌ها؛ نگاه عفت است، آمده‌ایم عفت را از دیدگاه لغوی معنا کرده و قلمرو آن نگاه را مشخص کرده‌ایم و این نگاه را در قرآن و روایت بررسی کرده و سپس نقش تربیتی نگاه عفت را از منظر قرآن و روایت بررسی کرده‌ایم و در نهایت راهکارهای تقویت عفت از منظر آموزه‌های دینی ارائه شده است. نگاه عبادت، نگاه رحمت، نگاه عبرت نیز از دیگر انواع نگاه‌های مثبت مورد بررسی در فصل دوم هستند.

ساریجالو گفت: فصل سوم مختص نگاه‌های منفی در آموزه‌های قرآن و روایات است و همین سیر وجود دارد و در انواع نگاه‌های منفی، نگاه شهوت شامل مفهوم شناسی شهوت، انواع شهوت در قرآن و روایات، تاثیر نگاه شهوت در زندگی فردی و اجتماعی و در نهایت راهکار قرآنی و روایی برای مبارزه با شهوت آمده است. در این فصل همچنین نگاه‌های دیگری همچون خیانت مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

انواع نگاه‌های اعتباری؛ مثبت و منفی

دانش‌آموخته رشته علوم قرآن و حدیث با اشاره به فصل چهارم تحقیق خود، یادآور شد: فصل چهارم؛ نگاه‌های اعتباری است و این نوع نگاه، بر حسب نوع تاثیر، استفاده و کارکردی که دارد و آنچه که انسان با آن درگیر است، به مثبت و منفی تقسیم شده، لذت، قدرت، حسرت جزو این نوع نگاه‌ها هستند. خیلی ابتدایی بخواهم اشاره کنم، ممکن است ما از پیشرفت متعالی یک نفر خوشحال شویم و یک احساس حسرتی به ما دست دهد که به آن غبطه می‌گوییم، اما ممکن است حسرت ما نسبت به امور زودگذر دنیا و مادیات و آنچه مردم از لوازم دنیا بهره برده‌اند، باشد و در مثال نخست؛ غبطه خوردن، نگاه حسرت، مثبت است و در مثال دوم نگاه حسرت منفی است، این مثال‌ها برای قدرت و لذت هم وجود دارد. در پایان این فصل به مانند دو فصل دیگر، راهکارهای قرآن و روایات برای مقابله با نگاه‌های اعتباری منفی و تقویت نگاه‌های مثبت ارائه شده است.

راهکارهای قرآن و روایات در تقویت عفت و مبارزه با بی‌عفتی

وی با اشاره به بخش نتیجه‌گیری پایان‌نامه خود نیز گفت: در این پژوهش، به این نتیجه رسیدیم که ما بیش از 10 نوع نگاه داریم و مصادیق آن هم وجود دارد و نیز راهکارهای تقویت و مبارزه با آنها را از لحاظ فردی و اجتماعی استخراج کردیم. در نگاه عفت، قلمرو آن را در اندیشه، گفتار و رفتار بررسی کرده و راهکاری که دین برای به ثمر رسیدن و به نوعی بزرگ شدن این نوع نگاه و جوانه زدن و رشد آن ارائه کرده، این است که به تشریح و بیان مسائل احکام پرداخته، عفت را توضیح داده و فلسفه حکم عفت را بیان کرده، به همراه این تشریح، تشویق هم کرده که اگر عفت اتفاق بیفتد، نتیجه دنیوی و اخروی آن چیست. به طور مثال اگر نسبت به دیگر زنان عفت داشته باشید، زنان خودتان هم در عفت زندگی می‌کنند، این تعبیر، نوعی تشویق به عفت ورزیدن در زندگی دنیوی است که آثار اخروی هم دارد. در راهکاری دیگر، با شدیدترین مجازاتها، بی‌عفتی را تحریم کرده و حدودی برای آنها قائل شده است.

نگارنده افزود: موضوع این پایان‌نامه در اثر یک پیش‌زمینه ذهنی شکل گرفت و من با این موضوع زندگی کردم، وقتی موضوع را بررسی می‌کردم، بدون آنکه تحقیق میدانی داشته باشم، انواع نگاه و جلوه‌های آن را در اجتماع می‌دیدم در اجتماع می‌دیدم. در مجموع در این پایان‌نامه اینکه هر نگاه چه تعریفی دارد، چه مصداقی دارد و چه جلوه‌هایی دارد و به همین ترتیب راهکاری که قرآن و روایت نسبت به تقویت و مبارزه با آن دارد، ارائه شده است. سایر علاقه‌مندان به این موضوع می‌توانند، نگاه‌های دیگری را از آیات و روایات استخراج کرده و یک بحث روانشناسی پیرامون این موضوع شکل بگیرد و یک نگرش جدید درباره آن به وجود بیاید و در اجتماع تاثیرگذار باشد.

در ادامه چکیده پایان‌نامه «گونه‌شناسی نگاه در آموزه‌های قرآنی و روایی و نقش هر یک در زندگی فردی و اجتماعی» را می‌خوانید:
قرآن کریم و روایات معصومان به عنوان برنامه کامل زندگی بشریت و برای به تکامل رساندن وی به همه زوایای زندگی انسان توجه دارد. یکی از این موضوعات مساله نگاه کردن و نتایج و تبعات حاصل از آن و در نتیجه نگرشی است که در زندگی فرد و جامعه ایجاد می کند. تتبع در آموزه‌های دینی نشان می‌دهد که حدود بیش از دوازده قسم از انواع نگاه در آموزه‌های قرآنی و روایی وجود دارد که هر یک از این انواع می‌تواند در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها تاثیر مثبت یا منفی به جای بگذارد. در این پایان‌نامه که از چهار فصل تشکیل شده است، در فصل اول به بیان کلیات پرداخته شده است. نگاه‌های مثبت و تاثیر تربیتی آنها در زندگی انسان‌ها در فصل دوم مورد کاوش قرار گرفته است. فصل سوم به تحلیل نگاه‌های منفی و تاثیرات آنها بر زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها اختصاص یافته است. در فصل آخر نگاه‌های اعتباری که به اعتباری مثبت و به اعتباری دیگر منفی هستند، مورد کاوش قرار گرفته‌اند.

گزارش خطا