حکمت‌های امیر/ برداشت 24
اثر پروانه‌ای گناه!
گروه معارف: دایره ذنب و گناه محدود نیست و ساکن و ثابت هم نمی‌ماند؛ به حکم پیوستگی جهان، یک گناه در یک جا باقی نمی‌ماند و انتشار می‌یابد و به ستم و سختی و غم و اندوه گسترده دست می‌دهد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان، در حکمت 24 نهج‌البلاغه آمده است: «مِنْ كَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ وَ التَّنْفِيسُ عَنِ الْمَكْرُوبِ: از کفاره گناهان بزرگ، ستمدیده غمگین را به فریاد رسیدن است و اندوهگین گرفتار در سختی را، شاد کردن و آسایش بخشیدن».
ذنب: گناهی که آثار آن مانند دم و دنباله‌ای در پی انسان می‌ماند.
ملهوف: دادخواه- ستمدیده- مضطر- غمگین- غمزده (ملهوف القلب: سوخته دل)
مکروب: گرفتار در سختی و رنج- اندوهگین.
تنفیس: شاد کردن- آسایش بخشیدن.
باید رابطه و سنخیتی میان گناه و کفاره آن وجود داشته باشد؛ حال چه ارتباطی است بین گناه و ذنب با غم و اندوه و ستمدیدگی و گرفتاری در سختی‌ها، با لهوف و کروب؟ گویی امام(ع) با این کلام خویش این مقولات را به هم ارتباط داده‌اند و شاد کردن و آسایش دادن غم‌زدگانِ گرفتار در سختی‌ها را که فریاد دادخواهی و استغاثه‌شان بلند شده است، کفاره گناهان بزرگ ما برشمرده‌اند، همان گناهان بزرگی که دنباله و پیامد دارند و این پیامدها هم دامان خودمان را گرفته و هم دیگران را در رنج و اندوه گرفتار کرده است.
دایره ذنب و گناه محدود نیست و ساکن و ثابت هم نمی‌ماند؛ به حکم پیوستگی جهان، یک گناه در یک جا باقی نمی‌ماند و انتشار می‌یابد و به ستم و سختی و غم و اندوه گسترده دست می‌دهد؛ وقتی بال زدن یک پروانه در گوشه‌ای از این زمین می‌تواند در گوشه‌ای دیگر طوفان به پا کند! (اثر پروانه‌ای ونظریه آشوب،chaos)* گناهان بزرگ و ظلم ناشی از آنها نیز می‌توانند دامان طبیعت و انسان و جامعه و آیندگان را بگیرند و غم‌ها و سختی‌های بزرگ به دنبال بیاورند و چرا نیاورند که به عینه می‌بینیم چطورگناهان عظیم ما با این درجه گسترده از تأثیرگذاری انسان بر جهان، در یک جا حبس نمانده و فضا و دریاها و زمین را آلوده کرده و غم‌ها و رنج‌ها و سختی‌های غیر قابل کتمان زندگی بشر را به وجود آورده است. شاید همین موضوع برای هضم و درک برخی سختگیری‌ها و حدود مقرر شریعت برای برخی گناهان کافی باشد.
باید دیدمان را نسبت به گناه تغییر دهیم؛ گناه، هر مخالفت و عصیان یا نادیده‌انگاری و ناهماهنگی با قاموس‌های هستی و قوانین الهی و سنت‌های جاری او در عالم است. با این تلقی گسترده از مفهوم گناه، گناهان خاصه گناهان عظیم گناهانی است که دایره تأثیراتشان کل جهان مادی و غیر مادی یعنی کل هستی را دربرمی‌گیرد، تا حدی که حتی شکستن شاخه درخت، شکستن بال فرشتگان خوانده می‌شود و یا آن ماهی‌های کوچک دل اقیانوس‌ها هم از دست گناه‌آلودگی آب‌های ما در امان نمی‌مانند و در سختی می‌میرند و غم و افسردگی مردم یک شهر در پی گناه خشک کردن دریاچه‌ها و رودخانه‌ها به دنبال‌مان کشیده می‌شود و...
و این ذنب‌ها و گناهان دارای پیامد که به غم و اندوه‌های بزرگ فردی و جمعی منجر شده است، برای خلاصی از پیامدهای این گناهان باید پس از دست کشیدن از آنها آثارشان را نیز پاک کرد و این همان چیزی است که علی(ع) از ما می‌خواهد.
پی‌نوشت‌ها:
*سیستم‌های آشفته یا پر هرج‌ومرج، سیستم‌های دینامیکی غیرخطی هستند که نسبت به شرایط اولیه خود بسیار حساس بوده‌اند. تغییری اندک در شرایط اولیه چنین سیستم‌هایی باعث دگرگونی‌های بسیار در مرحله بعدی خواهد شد. این پدیده در نظریه آشوب به اثر پروانه‌ای مشهور است که در آن، یک پروانه با بال‌زدن‌هایش در برزیل، می‌تواند (در شرایطی) باعث گردباد در تگزاس شود و بنابراین، ارائه پیش‌بینی طولانی مدت رفتار آنها غیرممکن است.
یادداشت از داریوش اسماعیلی معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان
مطالب مرتبط
