واکاوی پیشینه هنر موسیقی در تمدن اسلامی؛ از فلسفه تا فقه

یاسر موحدفرد، دبیرکل بنیاد فردوسی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) به توضیح درباره این اثر پرداخت و گفت: کتاب «پیشینه هنر موسیقی در تمدن اسلامی» تلاش کرده است که در چند بخش به جایگاه موسیقی در حوزه تمدن ایرانی اسلامی بپردازد. هنر و موسیقی در فلسفه اسلامی به عنوان یکی از بخش‌های اساسی فلسفه عام مطرح است. فلسفه اسلامی در گذشته دو کاربرد داشته است: یکی به عنوان یک دانش اختصاصی و یکی به عنوان مجموعه همه دانش‌ها. اگر یک اندیشمند اسلامی می‌خواسته دوره مطالعاتی و پژوهشی داشته باشد، سه دسته علوم را مورد آموزش و پژوهش قرار می‌داده؛ نخست الهیات، دوم ریاضیات، سوم طبیعیات. در بخشی از ریاضیات اسلامی به فن موسیقی پرداخته می‌شده است. بدین ترتیب همه اندیشمندان اسلامی درباره موسیقی رساله دارند.

وی افزود: بنابراین در این کتاب محتوای موسیقی و حتی ابزارهای موسیقی در تمدن اسلامی مورد توجه ویژه قرار گرفته است و خلاصه و چکیده همه اندیشه‌ها در این کتاب ذکر شده است. بخش نخست کتاب به پیشینه موسیقی در ایران اسلامی می‌پردازد. بخش دوم به هنر موسیقی در فلسفه اسلامی می‌پردازد. بخش سوم به هنر موسیقی در فقه اسلامی می‌پردازد. بسیاری از فقیهان با توجه به اینکه موسیقی در بسیاری از دوران‌ها در کاربردهای نادرست و ناصواب مورد استفاده قرار می‌گرفته است، تلاش کردند در نقش‌هایی که می‌شود از موسیقی به‌درستی استفاده کرد تأکید کنند؛ مثلا استثنائاتی چون اعیاد اسلامی، مراسمات ازدواج و ... مورد توجه فقیهان بوده است.

وی ادامه داد: در این اثر تلاش شده اندیشه همه فقیهان اسلامی واکاوی شود، چه آنهایی که قائل به حرمت موسیقی بوده‌اند و چه آنهایی که به حلیت موسیقی اشاره داشته‌اند. خصوصا از آرای محقق سبزواری، محدث اردبیلی و امام خمینی(ره) و اندیشه مترقی ایشان بسیار بهره گرفته شده است. در بخش چهارم کتاب به موضوع موسیقی در شعر و ادب فارسی پرداخته شده است. بسیاری از مفاخر ادبی مثل فردوسی در شاهنامه از اصطلاحات موسیقی به‌درستی بهره گرفتند و به کاربردهای درست آن اشاره کرده‌اند. در شاهنامه فردوسی با سه نوع موسیقی برخورد می‌کنیم: موسیقی رزمی، بزمی و مذهبی. تلاش کردیم اینها را در دوره‌های مختلف واکاوی کنیم. بخش پنجم که بخش آخر است به کتاب‌شناسی موسیقی در تمدن اسلامی اختصاص دارد. جوانانی که با تمدن ایرانی اسلامی آشنایی کمی دارند می‌توانند از این اثر بهره بگیرند.