قطع ارتباط بین کلام قرآن با بافت تاریخی آن، ظلم به قرآن است
گروه معارف: استاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت: اگر ارتباط یک متن یا کلام با بافت تاریخی‌اش قطع شود، در واقع با جسدی بی‌جان سر و کار پیدا می‌کنیم و این بزرگترین ظلمی است که می‌توان نسبت به قرآن روا داشت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان، احمد پاکتچی، استاد دانشگاه امام صادق(ع) در دومین همایش «مطالعات مشترک انسان‌شناسی فرهنگی و علوم قرآن و حدیث» که امروز 30 آبان‌ماه در دانشگاه اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: انسان‌شناسی فرهنگی نوعی علم و دانش محسوب می‌شود و در معنای جدید، حدود دو قرن سابقه دارد و منظور از آن طبق فرهنگ لغت مریام وبستر، مطالعه انسان به عنوان یک موجود و اجداد او در خلال زمان و فضا و از منظر مسائل محیطی، روابط اجتماعی و فرهنگ است.
وی با بیان اینکه توجه به انسان‌شناسی فرهنگی از سوی عالمان قرآن و حدیث سابقه‌ای صد ساله دارد، افزود: شیخ محمد عبده در تفسیر المنار، سومین علم ضروری برای مفسر را علم احوال بشر معرفی می‌کند و بعد از وی اندیشمندانی نظیر محمود شکری الآلوسی، فضل الرحمن و محمد ارکون با رویکرد انسان‌شناسی به مسئله فهم قرآن توجه کردند.
پاکتچی با اشاره به مطالعات و تحقیقات انسان‌شناسانه در فهم قرآن، گفت: یکی از جالب‌ترین و قدیمی‌ترین کارها در این زمینه، مقاله‌ای با عنوان «ایلاف یا روابط اقتصادی-دیپلماتیک مکه» اثر محمد حمیدالله از عالمان شبه قاره که در سال 1357 هجری قمری نوشته شده است که با رویکرد انسان‌شناسی به تفسیر سوره قریش می‌پردازد.
وی ادامه داد: فضل الرحمن عقیده دارد که امروز برای مسلمانان ضروری‌تر است تا تفسیری جامعه‌شناسانه و انسان‌شناسانه از قرآن داشته باشند تا بتوانند آن را با نیازهای زندگی خود مرتبط سازند. ما نیز با دیدگاه وی موافقیم و در واقع علت برگزاری همایش نیز همین مسئله بوده است.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: امین اصلاحی از علمای شبه قاره در کتاب «تدبر القرآن» به بررسی و تبیین بافت فرهنگی و اجتماعی متن قرآن پرداخته و بیان می‌کند که باید از تکنیک‌های جدید بافت‌محور برای فهم قرآن استفاده کنیم، بدون اینکه ارتباط قرآن با تاریخ قطع شود. اگر ارتباط یک متن یا کلام با بافت تاریخی‌اش قطع شود، در واقع با جسدی بی‌جان سر و کار پیدا می‌کنیم و این بزرگترین ظلمی است که می‌توان نسبت به قرآن روا داشت.
وی با بیان اینکه در ایران نیز مطالعات زیادی در این خصوص صورت گرفته و ما تنها یک مصرف‌کننده نبوده‌ایم، افزود: اولین دوره انسان‌شناسی فرهنگی سال 1376 در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد و این نوع مطالعات از آن زمان تاکنون لاینقطع ادامه دارد و در طول این بیست سال در حوزه‌های دینی و آیینی، سیاسی، اقتصادی، کشاورزی، اسکان و تعلیم و تربیت مطالعات انسان‌شناسی صورت گرفته است.
پاکتچی با اشاره به منابع مورد نیاز پژوهشگران برای انجام تحقیقات انسان‌شناسی تاریخی، گفت: اولین منبع، بهره‌گیری از الگوهای عمومی انسان‌شناسی است که مطالعات انجام شده در سراسر جهان و استخراج الگوهای عمومی از آنها را شامل می‌شود که ارتباط مستقیم با قرآن ندارد و در رابطه با تمام بشریت در سراسر کره زمین صحبت می‌کند.
وی ادامه داد: منبع بعدی، بهره‌گیری از یادمان‌ها و گزارش‌های معتبر تاریخی است و چون جامعه عصر نزول قرآن در مکه و مدینه اکنون زنده نیستند تا به آنها مراجعه کنیم، تنها راه شناخت، رجوع به آثار بازمانده از گذشته است. منبع اول، استخوان‌بندی و شاکله کار و اطلاعاتی که از طریق منبع دوم به دست می‌آوریم، مواد و داده‌های کار را تشکیل می‌دهد.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه انسان‌شناسی تاریخی تفاوت نسبی با انسان‌شناسی جوامع زنده دارد، گفت: گذشته و تاریخ همیشه در انسان‌شناسی اهمیت دارد و یک انسان‌شناس تاریخی بیشتر از انسان‌شناس غیر تاریخی بر یادمان‌ها و گزارش‌ها تکیه کرده و کمتر الگوهای عمومی را مورد توجه قرار می‌دهد و برعکس، انسان‌شناسی که یک جامعه زنده را سوژه مطالعه خود قرار می‌دهد، بیشتر به الگوها و کمتر به یادمان‌ها و گزارش‌ها توجه می‌کند.
