اثبات عصمت صغری برای حضرت معصومه(س) بر اساس آیات قرآن/ دلایل عدم ازدواج

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اشرف عبدی، مدیر پژوهشکده علوم و معارف قرآن علامه طباطبایی(ره) وابسته به آستان مقدس قم، در میزگرد علمی بررسی ابعاد شخصیتی حضرت معصومه(س) با عنوان«الگوی دختر مسلمان» که در آستانه وفات آن بانوی گرامی در جهاد دانشگاهی قم برگزار شد گفت: در بخش ادبیات و در حوزه شعر، کتاب‌هایی که محصول اشعار علما از جمله مرحوم فیض، امام و ... در مورد حضرت معصومه(س) است وجود دارد همچنین اشعار زیادی نیز خارج از حیطه علما در مورد آن حضرت چاپ شده است.

 وی اظهار کرد: همچنین کتاب «همگام با زائران عارف» محصول بیانات بزرگان دینی مانند آیات فاضل لنکرانی، تبریزی، بهجت، مکارم، جوادی آملی و ... در مورد حضرت است که می‌تواند برای دانشجویان چراغ راه روشنی باشد.

عبدی با اشاره به بحث عصمت صغرای حضرت معصومه(ص) بیان کرد: براساس آیات قرآن، این مقام دست‌یافتنی است و محال و غیر ممکن نیست؛ قرآن فرموده «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقَانًا(انفال/ 29)» این آیه از یکسو مردم را امر به تقوا کرده است و از سوی دیگر نیز پاداش برای این کار قرار می‌دهد؛ پس معلوم است کسب تقوا ممکن است؛ چون خداوند به چیزی امر می‌کند که امکان آن وجود دارد؛ والا امر نمی‌فرمود و چون تقوا، میسور است، رسیدن به فرقان هم میسور می‌شود؛ بنابراین کسب تقوا و فرقان با اطاعت از خدا، حاصل شدنی است.

وی با بیان اینکه حضرت معصومه(س) چون در دامن پدری معصوم و در کنار مربی مانند برادر معصومش تربیت شدند رسیدن به این جایگاه برایشان مقدور بوده است افزود: قرآن کریم در آیه 38 بقره فرموده است که «فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ»؛ این آیه با «من» شروع شده و من شامل حال همه مردم است و منحصر به انسان‌هایی در یک لباس و گروه نیست؛ پس هر کسی با اطاعت از خدا و رهبران دینی به مقام عصمت عملی می‌رسد و پاداش آن نیز رفع حزن و ایجاد آرامش  است.

عبدی با تاکید بر اینکه برای کسی که شاگرد مکتب اهل بیت(ع) و دست‌پرورده این خاندان شریف یعنی فرزند امام معصوم، خواهر و عمه امام معصوم است رسیدن به این مقم دور از ذهن نیست تصریح کرد: برای شناخت حضرت معصومه ابتدا باید قم را به‌خوبی بشناسیم؛ زیرا فرهنگ قم جدا از فرهنگ اهل‌بیت و فرهنگ اهل‌بیت(ع)، جدا از قم نیست و هر کدام از این دو بدون دیگری تکامل نخواهند داشت.

وی افزود: امام کاظم(ع) فرمودند که «مردی از قم، مردم را به سوی خدا دعوت می کند، افرادی گرد او جمع می‌شوند که قلب‌هایشان همچون پاره‌های آهن ستبر است که بادهای تند حوادث، آنان را نمی لغزاند، از جنگ خسته نشده و نمی‌ترسند اعتماد آنان بر خداست و سرانجام کار از آن پرهیزکاران است»؛ بنابراین قم از نگاه مکتب اهل‌بیت(ع)، چشم‌انداز است؛ لذا اولین گام ائمه(ع)، هجرت فرزندان و نوادگان ایشان برای تحقق این چشم‌انداز است که با هجرت حضرت معصومه(س) صورت گرفت.

عبدی بیان کرد: از طرفی باید زمینه هجرت هم وجود داشته باشد که آن بستر لازم، ایجاد شده بود؛ چون مردم این شهر، تشنه معارف اهل‌بیت(ع) بودند و حضرت معصومه(س) نیز مردم قم را به‌خوبی می‌شناختند؛ زیرا وقتی وارد ساوه شدند، پرسیدند که تا قم چه مقدار فاصله است.

ولایت و امامت؛ محور روایات حضرت معصومه(س)

وی با اشاره به فضایل شخصیتی آن حضرت تصریح کرد: اگر بخواهیم میزان ولایتمداری ایشان را بدانیم باید به کلماتشان مراجعه کنیم؛ از ایشان 5 روایت به دست ما رسیده است ولی این به معنای آن نیست که ایشان بیش از آن روایت نداشته باشند زیرا برخی آثار شیعه از بین رفته است و روایات آن حضرت نیز دستخوش نابودی قرار گرفتند.

رئیس پژوهشکده علوم و معارف قرآن علامه طباطبایی(ره) اظهار کرد: با مرور 5 روایت می‌بینیم که ایشان در حدیث اول و دوم خود، موضوع غدیر خم را بیان کرده؛ در حدیث سوم که زمخشری از علمای اهل سنت، آن را در ذیل آیه مودت آورده در مورد ولایت بحث کرده و در روایات دیگر نیز راجع به امام حسین(ع) و ولایت و ... بحث شده است؛ جمع‌بندی این روایات نشان می دهد که علقه باطنی زیادی از سوی حضرت در موضوع ولایت و امامت وجود داشته است.

عبدی با بیان اینکه، روایات پاداش زیارت آن حضرت، نشان از شخصیت و بزرگی آن حضرت دارد تصریح کرد: علاوه بر روایاتی که پاداش زیارت حضرت معصومه(س) را بهشت معرفی کرده بزرگان نیز سخنانی در مورد جایگاه آن حضرت دارند؛ مرحوم شیخ عباس قمی در منتهی‌الآمال آورده است که «افضل دختران موسی بن جعفر، حضرت معصومه(س) است ... و روشنی چشم مردم قم ...» یا امام خمینی(ره) فرموده‌اند که اکنون بحمدلله اولاد فاطمه زنده هستند؛ در قم و مشهد اولاد فاطمه هستند و تا اولاد فاطمه زنده هستند اجازه نمی‌دهند که دشمنان به کشور تجاوز کنند. مقام معظم رهبری نیز فرمودند: در این شهر عزیز سه نقطه برجسته در میان نقاط روشن، چشم را به خود جلب می‌کند؛ اول حرم مطهر حضرت معصومه(س) است که علاوه بر اهمیت و قداست ذاتی این شهر، شرف خاصی به آن بخشیده است.

عبدی در خصوص اعتبار روایات، در مورد جایگاه قم و ثواب زیارت حضرت معصومه(س) گفت: کتابی با عنوان 40 حدیث فضائل قم توسط محمدمهدی حسین قمی در سال هزار و 116 قمری نوشته شده است؛ یعنی ایشان هم عصر مرحوم علامه مجلسی است؛ نسخه خطی آن در مدرسه فیضیه موجود است و از روی این نسخه، مرحوم فیض نسخه‌ای را استنساخ کرده و آن را به اعتذارالسلطنه داده است که وی وزیر علوم وقت بوده است؛ وی نیز همین نسخه را وقف کتابخانه ملی کرده که موجود است.

وی افزود: احادیثی در مورد یاران امام زمان در قم داریم که دارای سند معتبر است و در این کتاب نیز موجود است و در بحارالانوار نیز بیان شده است؛ یکی از این احادیث، مطرح کرده است از حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) سؤال شد: سالم ترین شهرها و بهترین مکان‌ها هنگام نازل شدن فتنه و آشکار شدن شمشیرها کجاست؟ امیرالمؤمنین (ع) در پاسخ فرمود: سالم‌ترین مکان‌ها در آن روز زمین جَبَل است. زمانی که خراسان مضطرب شود، بین مردم گرگان و طبرستان جنگ رخ دهد و سجستان خراب شود، پس سالم‌ترین مکان در آن روز شهر قم است.

وی در ادامه گفت: از امام صادق(علی السلام) سؤال شد: شهرهای جبل کجاست؟ برای ما نقل شده زمانی که حکومت به شما برگردد، قسمتی از آن از بین می‌رود. امام صادق(علیه السلام) در پاسخ فرمودند: در آن جبل، مکانی است که به آن بحر گفته می‌شود و آن قسمت، قم نامیده می‌شود آنجا مرکز شیعیان است.

عبدی با بیان اینکه ارزش و جایگاه شهر قم چیزی نیست که در دوره متاخر بیان شده باشد و ریشه در دوره پیامبر(ص) و ائمه(ع) دارد افزود: از پیامبر(ص) در قضیه معراج نقل شده که ایشان فرمودند: در آن شب كه مرا از اين كلبه غبري برگرفتند و بر گنبد خضرا بالا بردند، در آسمان چهارم، قبّه‌اي را تابان ديدم كه به سان استبرق سبز مي‌درخشيد. به جبرئيل گفتم: اين قبّه كه زيباتر از آن در آسمان چهارم مشاهده نكردم چيست؟ جبرئيل گفت: دوست من! اين صورت و سيماي شهر قم است!».

عبدی تصریح کرد: مدح و ستایش و توصیف شهر قم مربوط به امروز و دیروز نیست و به معراج و دوره خلافت امیرالمومنین و دوره حیات امام صادق(ع)، باز می‌گردد؛ امام صادق در مورد حضرت معصومه(س) فرمودند که «من زارها وجب له الجنة»؛ این حدیث در شرایطی است که حضرت به دنیا نیامده بود و خبر از آینده داده شده است.

عدم تردید در روایات مرتبط با حضرت معصومه(س)

وی با اشاره به اعتبار این روایات اظهار کرد: در بحث زیارت و ثواب آن، تردیدی نیست که احادیث، حسن و صحیح هستند و ریب و شکی در آن‌ها نیست.

عبدی با اشاره به بحث عدم ازدواج آن حضرت نیز عنوان کرد: در بین جوامع انسانی سنت بوده که دختران را به کسانی می‌دادند که به لحاظ خانوادگی کفویت و هم طبقگی داشته باشند؛ دختر خانمی که از پدر معصوم است و برادر معصوم دارد و دارای جایگاه علمی خاصی است و آنقدر شانیت و عظمت دارد که در زیاتنامه وی تعبیر«شان من الشان» آمده یعنی دارای مقام عصمت است لذا همسری می‌خواهد که مانند خود آن حضرت باشد.

رئیس پژوهشکده علوم و معارف قرآن علامه طباطبایی(ره) وابسته به حرم حضرت معصومه(س) افزود: یکی از علل عدم ازدواج ایشان، آن است که حضرت، کفوی نداشتند؛ از طرفی یکسره در حال مهاجرت و کوچ بودند لذا همسری که دارای شاخصه های مورد نظر حضرت باشد وجود نداشت و به فرض هم که بود شرایط سیاسی و اجتماعی آن دوره، کاملا خفقان‌آمیز بود؛ به گونه‌ای که کسی جرئت نمی‌کرد به منزل امام موسی بن جعفر(ع) برود و درخواست ازدواج با دختر ایشان را داشته باشد.

عبدی بیان کرد: حکام آن دوره، آن قدر آن حضرات را زیر ذره‌بین قرار دادند که کسی جرئت حضور در خانواده ایشان را نداشت؛ البته برخی نیز شبهه کرده‌اند که ما توصیه‌ای از امام کاظم(ع) داریم که فرمودند: فرزندان من ازدواج نکنند ولی این مطلب با سنت و سیره حضرت و سنت پیامبر(ص) ناسازگار است و امکان ندارد که حضرت چنین فرموده باشند.

وی در مورد به کاربردن تعبیر شهادت در مورد حضرت نیز گفت: «بحرالانساب» دلیل شهادت را سم می‌داند؛ جعفر مرتضی نیز همین دلیل را مطرح فرموده است و در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین شرقی نیز همین مسئله بیان شده است.

عبدی در مورد تاریخ وفات شهادت‌گونه حضرت(س) نیز تصریح کرد: درباره وفات حضرت که سال 201 قمری است اختلافی وجود ندارد.