مسئولان همسايه‌اند اما هنوز مجاز و غیرمجاز سفر به کربلا را نمی‌شناسیم

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) مسئله فعالیت کاروان‌های غیر مجاز عتبات عالیات مدت‌ها است که از سوی مسئولان سازمان حج و زیارت مطرح شده و به شدت مورد انتقاد قرار گرفته‌ است.  

اما ابتدا باید تعریف درستی از کاروان‌های غیر مجاز ارائه کرد: از آنجایی که سازمان حج و زیارت مسئول ثبت نام و اعزام زائران ایرانی به حج تمتع، عمره مفرده، عتبات عالیات و عتبات سوریه است این سازمان به تمام کاروان‌هایی که به اعزام زائران ایرانی اقدام می‌کنند اما از این سازمان مجوز فعالیت نگرفته‌اند، اصطلاح غیر مجاز می‌دهد. اما آیا منظور از کاروان‌های غیر مجاز کاروان‌های غیر قانونی است و این کاروان‌ها مجوز فعالیت ندارند؟

با توجه به سخت‌گیری‌های بسیار شدید دولت عربستان برای ورود زائران حج و عمره به این کشور اعزام زائران به عربستان به طور کلی در اختیار سازمان حج و زیارت قرار دارد و طی سا‌ل‌های اخیر تنها شاهد چند مورد کلاه‌‌برداری و تشکیل کاروا‌ن‌های غیر قانونی حج و عمره بوده‌ایم که دولت عربستان این گروه از زائران را به ایران بازگرداند. بر این اساس منظور از کاروان‌های غیر مجاز تنها مربوط به کاروان‌های اعزامی به عتبات عراق و سوریه می‌شود.

کاروان‌های غیر مجاز را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد کاروان‌های غیر قانونی که توسط افراد کلاهبردار تشکیل می‌شود و پس از ثبت‌نام و دریافت پول از مردم مسئولان آن متواری می‌شوند و یا مردم را در فرودگاه و یا کشور عراق رها می‌کنند که تعداد آنها زیاد نیست و کاروان‌های قانونی که علی‌رغم فعالیت کاملاً قانونی، سازمان حج و زیارت به آنها اصطلاح غیر مجاز داده است. 

بر اساس قانون برای سفر به هر کشوری می‌توان ویزای آن کشور را دریافت و با خرید بلیط راهی آن کشور شد. بر این اساس سفر تمام زائرانی که ویزا تهیه کرده و به کشور دیگری می‌روند قانونی است. اما مردم ایران به خصوص در سفرهای زیارتی علاقه‌مند هستند به صورت کاروانی سفر کنند تا مسئولیت تهیه بلیط، رزرو هتل، غذا و ... آنها بر عهده مسئول کاروان‌ باشد. به ویژه اینکه در سفرهای زیارتی همراه بودن یک روحانی و یا مداح بسیار مطلوب است که در سفر انفرادی این مسئله محقق نمی‌شود. به همین دلیل مردم ایران ترجیح می‌‌دهند سفرهای زیارتی و حتی بسیاری از سفرهای غیر زیارتی خارج از کشور خود را به صورت کاروانی انجام دهند.

کاروان‌های زیارتی نیز بر این اصل توسط دو دسته از دفاتر تشکیل می‌شوند: کاروان‌های به اصطلاح مجاز که توسط دفاتر زیارتی سازمان حج و زیارت تشکیل می‌شوند و از این سازمان مجوز فعالیت دارند و کاروان‌های به اصطلاح غیر مجاز(آزاد) اما کاملاً قانونی که توسط شرکت‌های مسافرتی و یا گردشگری تشکیل شده و از سازمان میراث فرهنگی مجوز فعالیت دارند که سازمان حج و زیارت به این کاروان‌ها، عنوان غیر مجاز اطلاق می‌کند.

وقتی در ایران کسی تصمیم می‌گیرد به عتبات عالیات (عراق) سفر کند معمولاً به نزدیک‌‌ترین یا آشناترین آژانس مسافرتی و یا دفتر زیارتی می‌رود و با ارائه مدارک ثبت‌نام کرده و راهی سفر می‌شود. تصور افرادی که در این کاروان‌ها ثبت‌نام می‌کنند این است که این کاروان‌ها مجوز فعالیت قانونی دارند و اصولاً برای مردم چه اهمیتی دارد که آن دفتر از سازمان حج و زیارت مجوز داشته باشد یا از سازمان میراث فرهنگی به هر حال فعالیت آن کاروان قانونی است.

البته به صورت عادی و اگر اتفاق خاصی نیفتد مجاز یا غیر مجاز بودن کاروان حتی مطرح هم نمی‌شود و مردم سفر خود را انجام می‌دهند و باز می‌گردند اما مسئله اعزام به عتبات عالیات از طریق کاروان‌های حج و زیارت یا سایر کاروان‌ها وقتی اهمیت پیدا می‌کند و مطرح می‌شود که اتفاقی تروریستی یا حادثه‌ای برای زائران ایرانی در عراق رخ دهد. آن زمان است که مسئولان سازمان حج و زیارت به سرعت اعلام می‌کنند که کاروان حادثه دیده زیر نظر این سازمان نبوده و به همین دلیل مسئولیت اتفاق رخ داده به گردن این سازمان نیست و صد البته اعلام می‌شود که چون کاروان غیر مجاز بوده زائران خود را بیمه نکرده بنابراین هیچکس مسئول پرداخت بیمه مجروحان و افراد کشته شده نیست. سازمان میراث فرهنگی هم تاکنون در خصوص این کاروان‌ها که مجوز فعالیت خود را از این سازمان دریافت کرده‌اند هیچ مسئولیتی متقبل نشده و اصولاً اظهار نظری نکرده است.

و در حالی به شدت مردم متضرر می‌شوند که حتی نمی‌دانند کاروان مجاز و غیر مجاز چیست و چگونه می‌توان این دو را از هم تشخیص داد! مردم به صرف اینکه یک دفتر اسم و رسم دارد به آن مراجعه می‌کنند و حق هم دارند چون تمام دفاتر گردشگری فعالیت قانونی دارند و تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی هستند.

البته مسئولان سازمان حج و زیارت از وضعیت نامناسب کاروان‌های غیر مجاز، عدم تهیه هتل مناسب و غذای سالم و بهداشتی برای زائران، عدم تأمین امنیت مناسب و ... در این کاروان‌ها سخن می‌گویند اما به راستی اگر این کاروان‌ها تا این حد نامناسب هستند چرا مردم به آنها اقبال می‌کنند؟ در یک کلام می‌توان گفت ارزان‌تر بودن مهم‌‌ترین دلیل علاقه‌ مردم به کاروان‌های زیارتی است که زیر نظر سازمان حج و زیارت نیست.

و در حالی که قیمت کاروان‌های مجاز یک میلیون و 750 تا بیش از دو میلیون است کاروان‌های غیر مجاز یک میلیون و 500 هزار تومان از مردم می‌‌گیرند. دلیل این قیمت پایین کم‌تر بودن کیفیت خدمات کاروان‌های آزاد است البته این کاروان‌ها هزینه سفر به شهر کاظمین و سامرا را جداگانه از مردم می‌گیرند و فقط افرادی که می‌خواهند راهی این شهرها می‌شوند(سفر به کاظمین و سامرا در برنامه سفر عتبات کاروان‌های آزاد نیست) در حالی که کاروان‌های حج و زیارت تمام هزینه‌ها را اول دریافت می‌کنند. یعنی در مجموع هزینه سفر با کاروان غیر مجاز و مجاز برابر می‌شود. اما همین دریافت هزینه اولیه کم‌تر موجب شده بسیاری از مردم ترجیح دهند با کاروان آزاد(به اصطلاح غیر مجاز) به عتبات بروند.

و در حالی مسئولان سازمان حج و زیارت به شدت معترض فعالیت این کاروان‌های آزاد هستند و تأکید می‌کنند زائران ایرانی فقط باید با کاروان‌های مجاز به عتبات بروند که وقتی با شرکت‌های مسافربری تماس گرفته می‌شود آنها به راحتی اعلام می‌کنند هم کاروان آزاد و هم کاروان سازمان حج و زیارت را دارند و می‌توانند به انتخاب مشتری، وی را در کاروان دلخواه ثبت‌نام کنند. یعنی علی‌رغم اعتراض شدید سازمان حج و زیارت عملاً برای آژانس‌های گردشگری فرقی نمی‌کند، مشخصات هر دو کاروان را اعلام می‌کنند و مشتری است که تصمیم می‌گیرد از چه طریقی راهی عراق شود.

در حقیقت بین شرکت‌های گردشگری و دفاتر زیارتی ارتباط وجود دارد و آنها برای هم مشتری پیدا می‌کنند

مسئله‌ای که شاید موجب شده طی ماه‌های اخیر میزان اعتراض‌های سازمان حج و زیارت نسبت به کاروا‌ن‌های آزاد زیاد شود این است که بسیاری از دفاتر زیارتی به دلیل تعطیل شدن عمره بسیاری از مشتریان خود را از دست داده‌اند از سوی دیگر به دلیل برگزاری مراسم اربعین و حضور تعداد زیادی از مردم طی این مناسبت، به طور کلی تعداد زائران در سایر روزهای سال کاهش یافته و موجب شده تعدادی از این دفاتر زیارتی در معرض ورشکستگی قرار گیرند.

اما چگونه؟

آیا به صرف اینکه پس از هر آتش سوزی یا انفجار در عراق سازمان حج و زیارت مردم را مقصر بداند که چرا در کاروان‌های غیر مجاز که اتفاقاً کاملاً هم قانونی فعالیت می‌کنند، ثبت‌ نام کرده‌اند برای هشدار دادن و تشویق مردم به شناسایی دفاتر زیارتی مجاز کافی است؟ وقتی از مسئولان حج و زیارت در خصوص دلایل عدم واکنش قانونی و قضایی نسبت به کاروان‌های غیر مجاز سؤال می‌شود آنها می‌گویند که ما در این زمینه نمی‌توانیم کاری انجام دهیم و مراجع قضایی باید خود در این زمینه اقدامی انجام دهند.

و در این میان این حق مردم است که زائل می‌شود. مردمی که به دلیل عملیات تروریستی یا حوادث مختلف عزیزانشان را از دست می‌دهند و یا دچار مصدومیت‌ها و معلولیت‌های شدید می‌شوند و چون بیمه نبوده‌اند هیچ کس از آنها و خانواده‌هایشان حمایت نمی‌کند.

اما یک نکته عجیب؛ کاروان‌های به اصطلاح غیر مجاز، همه دارای مجوز فعالیت رسمی و دولتی هستند و این مجوز را از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و به صورت تخصصی از معاونت گردشگری این سازمان دریافت می‌کنند و عجیب‌تر اینکه دفتر اصلی معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی در ساختمان اصلی سازمان حج و زیارت (واقع در خیابان آزادی، نبش رودکی) قرار دارد یعنی کافی است رئیس سازمان حج و زیارت و معاونان ایشان به جای رفتن به طبقه پنجم ساختمان از درب اصلی به سمت معاونت گردشگری بروند و با مسئولان این معاونت در خصوص فعالیت دفاتر گردشگری در زمینه اعزام زائران به عتبات گفت‌وگو کنند.

همکاری این دو سازمان قدر مسلم می‌تواند به احقاق حق زائران ایرانی عتبات عالیات منجر شود. البته باید خاطرنشان کرد که هم اکنون به صورت رسمی دفاتر زیارتی و دفاتر گردشگری برای اعزام زائران به سوریه ثبت‌نام نمی‌کنند و صرفاً گروه‌های خاصی به عتبات سوریه مشرف می‌شوند که قدر مسلم پس از آغاز رسمی سفر مردم به سوریه مسئله کاروان‌های غیر مجاز سفر به سوریه نیز مطرح خواهدشد که مسئولان سازمان حج و زیارت و میراث فرهنگی می‌توانند پیش از آغاز رسمی این سفرها با برگزاری جلسات همفکری مشکلات این حوزه را نیز مرتفع کنند.