روابط اجتماعی، مرتفع کننده نیازهای روحی و عاطفی انسان است

حجت‌الاسلام سید عباس طباطبایی، استاد حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) از اصفهان، در رابطه با معیارهای روابط اجتماعی از منظر قرآن، اظهار کرد: انسان موجودی است که طبیعتا «محتاج» خلق شده و به رابطه با دیگر انسان‌ها نیاز دارد. وقتی انسان متوجه احتیاج خود به رابطه داشتن با دیگر انسان‌ها بشود، طبعا کیفیت و نوع روابطش با دیگران را تنظیم خواهد کرد. شهید مطهری در این رابطه مطرح می‌کند: انسان موجودی است که نمی‌تواند بدون حالات اجتماعی حتی حیات داشته باشد.
وی با بیان اینکه انسانی که اجتماعی نباشد، اصلا انسان نیست، افزود: برکات زندگی اجتماعی و خسارت‌های زندگی فردی را باید در اهمیت روابط انسان در نظر داشته باشیم. همانطور که گفته شده «بنی آدم اعضای یک پیکرند/ که در آفرینش زیک گوهرند»؛ گوهری که خداوند در اختیارهمه ما قرار داده، گوهر انسانیت است و این افضل گوهرهایی می‌باشد که خداوند در خلقتش قرار داده است. به همین جهت در حدیثی قدسی می‌فرماید: «ای بنی آدم من تمام اشیاء را برای تو خلق کردم، اما تو را خلق کردم برای خودم.»؛ در واقع این بیانگر شرافت انسان است.
طباطبایی ادامه داد: امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمایند: «ای انسان تو گمان کردی که جسم کوچکی هستی در حالی که خداوند عالم بزرگی را در وجود تو قرار داده است» و یا در قرآن آمده که خدا انسان را امانت‌دار خود قرار داده؛ امانتی که حتی کوه‌ها و آسمان‌ها آن را قبول نکردند، ولی انسان در حالی که ظلوم و جهول است، قبول کرد.
این استاد حوزه در توضیح برکات روابط اجتماعی گفت: رفع نیازهای روحی و عاطفی انسان به برکات روابط اجتماعی او با دیگران حاصل می‌شود. در واقع راس نیازهای انسان نیازهای عاطفی است که متاسفانه امروزه توجه چندانی به آن نمی‌شود. در این رابطه امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: «هرکس نفسش شرافت پیدا کرد، عواطفش زیاد می‌شود و هرکس عواطفش زیاد شد، معروفاتش زیاد می‌گردد.» به تعبیری دیگر، چنین انسانی خوبی‌ها و حتی دوستانش زیاد می‌شود.
وی با با بیان اینکه متاسفانه امروزه برخوردهای عاطفی ما بسیار ضعیف شده است، تصریح کرد: پیامبر اکرم(ص) به اصحاب خود آموزش داده بودند که اگر حتی به فاصله دو درخت از هم جدا ‌شدند، پس از به هم رسیدن با یکدیگر مصافحه کنند. ایشان همچنین فرمودند زمانی که دو مومن به هم می‌رسند کسی مومن‌تر است که دستش را برای مصافحه جلو بیاورد. در واقع این‌ها مسائلی عاطفی است که در راس روابط قرار دارد، اما ما در این زمینه ضعیف هستیم و حتی روانشناسان نمی‌توانند تعریفی درست از عاطفه ارائه داده و پیوندهای عاطفی را در جامعه بروز و ظهور دهند.
طباطبایی ادامه داد: اوج پیوندهای عاطفی در ازدواج دو جوان است، به‌طور مثال خانم با آقایی غریبه که او را به درستی نمی‌شناسد، ازدواج می‌کند، بعد به شدت علاقمند و شیفته یکدیگر می‌شوند و خداوند به خاطریگانگی‌‍شان فرزند یا فرزندانی به ایشان می‌بخشد که این فرزندان حلقه اتصال پدر و مادر هستند. سپس فرزندان بزرگ شده و ازدواج کرده و دارای فرزند می‌شوند و این حلقه‌ای عاطفی ادامه پیدا می‌کند.
وی افزود: انسان‌ها با پیشرفت روابط اجتماعی مایحتاج یکدیگررا تامین کرده و از منافع هم بهره‌مند می‌شوند. آنها در اجتماع از یکدیگر نفع برده و به هم کمک می‌کنند. چنین انسان‌هایی در ارتباط با یکدیگر و در سختی‌ها یار و پشتیبان هم هستند. اما کسانی همه کارهایشان را خودشان انجام می‌دهند و به تعبیری نفعشان به کسی نمی‌رسد، چنین انسان‌هایی بی‌خیر و بخیل هستند.
این استاد حوزه با بیان اینکه زندگی فردی خسارت‌های زیادی برای انسان به دنبال دارد، خاطرنشان کرد: زندگی فردی هرگز انسان را به کمال نمی‌رساند و این سبک زندگی نقص‌های بسیار زیادی دارد. البته در مقابل زندگی فردی، بحث عزلت وجود دارد؛ این عزلت به نوبه خود دارای جایگاه است و حتی در قرآن دلیل عزلت گزیدن اصحاب کهف بیان شده است. عزلت مانند اعتکاف، انسان را برای خدمت به بندگان خدا آماده می‌کند. اما در این میان، غفلت زندگی فردی، انسان را حتی از حیوان هم پست‌تر می‌کند.
وی با بیان اینکه زندگی فردی موجب مواجه شدن انسان با بحران‌های روحی و روانی می‌شود، گفت: هرکسی از افراد جامعه که شناختش از دیگرافراد بیشتر باشد، روابطی قوی‌تر خواهد داشت.

وی با بیان اینکه هر جامعه‌ای برای خود فرهنگی جداگانه دارد و ما حتی اگر می‌خواهیم به یک روستا برویم باید فرهنگ مردم آن روستا را بدانیم تا بتوانیم با مردم آنجا ارتباط برقرار کنیم، اظهار کرد:  نحوه ورود و خروج به مسائل و رعایت اعتدال نیز در کیفیت روابط اجتماعی تاثیر زیادی دارد.
طباطبایی اضافه کرد: اعتدال، اصلی بسیار مهم و برجسته است، همانگونه که در قرآن نیز آمده «و جعلناکم امه وسطا؛ و بدین گونه شما را امتی میانه قرار دادیم. (بقره، 143)» در واقع نباید افراط و تفریط کنیم. در نماز نیز «اهدنا الصراط المستقیم» و بلافاصله بعد از آن «غیر المغضوب علیهم و الضالین» آمده است. اگر اعتدال رعایت شود، همه چیز در جای خود قرار می‌گیرد.
این کارشناس مسائل دینی با بیان اینکه صله رحم امری واجب در دین اسلام است، گفت: حال باید توجه کنیم که ارحام چه کسانی هستند و اصلا صله رحم چیست، همچنین باید به وجوب صله ارحام بر پیامبر و فرزندان ایشان توجه و آن را رعایت کنیم، همان طور که در قرآن نیز آمده: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى؛ بگو من هيچ مزد و پاداشى بر رسالتم درخواست نمى كنم؛ جز دوست داشتن نزديكانم (اهل بیتم)/ شوری، 23 ».

وی با بیان اینکه صله رحم منافع بسیار زیادی در دنیا و آخرت برای ما به همراه داشته و قطع آن در دنیا و اخرت مضر است، تصریح کرد: در رابطه با صله رحم باید به مواردی نظیر دوری از قاطع رحم، وجوب صله ارحام معنوی که پیوند و مجالست با علما است، بذل مال به ارحام و مواسات و برگزیدن ارحام خود دقت کنیم. در رابطه با صله رحم آیات و روایات زیادی داریم، به طور مثال امیرالمونین علیه السلام در وصیت‌نامه خود به فرزندانشان می‌فرمایند: «به شما سفارش می‌کنم به صله رحم و بذل مال و دوری از پشت کردن و قطع کردن آن.»