اهداف تربیت قرآنی مستتر در حذف آزمون و پیک نوروزی دانش‌آموزان
گروه جامعه ــ معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش به تبیین اهداف تربیت قرآنی مستتر در حذف آزمون مدارس و پیک نوروزی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی پرداخت و گفت: باید اصول تربیتی اتخاذ شده از قرآن کریم را به عنوان مبنای کار خود در کلان کار تعلیم و تربیت بپذیریم.
رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ایکنا، به تبیین بایسته‌هایی که باید برای رسیدن به هدف تربیت دینی در مدارس مورد توجه قرار گیرد پرداخت و گفت: در هیچ مقطع سنی نمی‌توان از تربیت دینی یاد کرد اما به قرآن استناد نکرد؛ چرا که قرآن کریم منبع اصلی تربیت است و خداوند به عنوان مربی اصلی جهان شمرده شده است.
از اصول تربیتی خداوند جلوتر نرویم
وی با بیان اینکه در گام نخست باید اصول تربیتی اتخاذ شده از قرآن کریم را به عنوان مبنای کار خود در کلان کار تعلیم و تربیت بپذیریم، گفت: نمی‌توان از اصولی که خداوند برای امر تربیت لحاظ کرد عبور کرد. از مهم‌ترین این اصول نیز به رسمیت شناختن اراده آزاد انسان در بحث هدایت است به نحوی که خداوند به پیامبراکرم(ص) می‌فرمایند: «فَإِنْ أَعْرَضُوا فَما أَرْسَلْناکَ عَلَيْهِمْ حَفيظاً؛ اگر از (دعوتت) روی برتابند (تو را نکوهشی نیست، زیرا ما) تو را بر آنان نگهبان نفرستاده‌ایم».
حکیم‌زاده به اشارات قرآن کریم مبنی بر اینکه «اگر خداوند می‌خواست همه انسان‌ها ایمان می‌آوردند، آیا شما می‌خواهید به زور و اجبار انسان‌ها را در مسیر هدایت قرار دهید»، تصریح کرد: اگر به این اصل توجه نکنیم و مبنای برنامه‌ها و تعاملات خود قرار ندهیم در تربیت دینی راه به جایی نمی‌بریم چرا که از یک اصل مسلم که خداوند به پیامبر خود برای تربیت انسان‌ها متذکر شده است، غفلت کرده‌ایم.
تشویق؛ اساس تعامل مربی و متربی در قرآن
وی اساس تعامل مربی و متربی را در قرآن کریم بر پایه تشویق، عفو و گذشت دانست و عنوان کرد: در آیه 161 سوره مبارکه انعام نیز آمده است «مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَن جَاء بِالسَّيِّئَةِ فَلاَ يُجْزَى إِلاَّ مِثْلَهَا وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ؛ هر کس کار نیکی انجام دهد ده برابر به او پاداش دهند، و هر که کار بدی انجام دهد تنها همانند آن کیفر بیند، تا ستمی بر آنها نرفته باشد». اگر این اصول تعاملی رعایت شود تربیت برگرفته از قرآن کریم است، اما اگر به سبک مچ گیری جلو برویم نه تنها به مبناهای قرآنی پایبند نبوده‌ایم، بلکه راه را نیز اشتباه می‌رویم. گذشت خداوند در گرو گذشت انسان‌ها نسبت به یکدیگر و مهربانی آنها بیان شده است پس باید در رفتارهای فردی اجتماعی خود موضوع عفو و گذشت را به صورت جدی‌تری دنبال کنیم.
حکیم زاده با اشاره به اینکه خداوند بارها خود را با صفت غفور و رحیم معرفی کرده است و آیات قرآن کریم با صفات رحمان و رحیم خداوند آغاز می‌شود، تصریح کرد: خداوند رحمت را بر خود واجب کرده ست و کتاب الهی و پیامبر اکرم(ص) نیز رحمت الهی هستند و این رحمت همگان را در برمی‌گیرد. این نکات باید افراد را در نگرش تربیتی راهبری کند.
اصالت دهی به کار جمعی و پرهیز از رقابت‌های فردی
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در ادامه به اهمیت اصالت دهی به کار جمعی و پرهیز از رقابت‌های فردی در تربیت اشاره و عنوان کرد: توفیق در قرآن کریم امری جمعی بیان شده است و حتی در نمازهای روزانه نیز می‌گوییم «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ» پروردگارا تنها تو را مى‌پرستیم و تنها از تو یارى مى جوییم «اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِيم» ما را به راه راست هدایت فرما.
وی ادامه داد: آیا عملکرد کنونی مدارس تشویق دانش‌آموزان به جمع گرایی و همدلی است یا اصالت را به رقابت‌های فردی داده‌ایم؟ براساس مصوبه جدید آموزش و پرورش آزمون‌هایی که دانش‌آموزان را وارد یک رقابت سخت و دشوار می‌کرد حذف شد تا دانش‌آموزان یاد بگیرند براساس نگرش قرآنی حرکت را در کنار هم تجربه کنند، خیر را برای یکدیگر بخواهند و از نگاه فردگرایی به دور بمانند. این امر باید در رفتارهای ما تجلی یابد تا به تربیت دینی بیانجامد.
نقش الگویی مربی در تربیت دینی
حکیم زاده به نقش الگویی مربی اشاره و عنوان کرد: افراد اصلح الگو هستند و تا زمانی که امور یاد شده در ایشان تجلی نیافته باشد نمی‌توان شاهد تأثیرگذاری وی بر روی کودکان بود. خداوند در انسان قوه تشخیص و تمیز را قرار داده و نسبت به انسان یادآوری می‌کند نه اینکه به صورت مداوم وی را مورد خطاب قرار دهد. نقش محوری معلم یادآوری کننده و بسیار مهم است. هرچه برنامه‌ها و کتاب درسی بهینه تولید کنیم اما مربی و معلم متخلقی آن را همراهی نکند نمی‌توان شاهد تأثیرگذاری آن بود.
تبدیل معلم به جلوه رحمت رحمانی
وی با تأکید بر اینکه دانش‌آموز از رهگذر تربیت قرآنی که ما ادعا می‌کنیم باید جلوه‌های عمل صالح را در نگرش و تعامل مربیان خود ببیند، تصریح کرد: دانشگاه فرهنگیان متولی اصلی تربیت معلمان است و در برنامه‌های درسی آنان واحدهایی لحاظ شده است که دانشجو معلمان را با مبانی تعلیم و تربیت اسلامی آشنا می‌کند. پس از فارغ التحصیلی نیز در برنامه‌های دوره‌ای و توانمندسازی، معلمان را در درجه اول با نگرش قرآنی اشنا می‌کنیم تا خود به جلوه‌ای از رحمت رحمانی تبدیل شوند و در تعامل با دانش‌آموزان ایشان را به خود جذب کنند.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش تصریح کرد: پیامبر اکرم 40 سال در میان مردم با صفت امین زندگی می‌کند و پس از مبعوث شدن به دلیل اعتباری که داشته است دست به دعوت افراد می‌زند. ما نیز در صدد درونی کردن این نگرش قرآنی برای معلمان هستیم تا مبنای تعامل آنان با دانش آموزان باشد. اگر معلم نزد دانش‌آموز محبوب باشد و متخلق به اخلاق دینی نیز باشد می‌تواند بیشترین تأثیر را بر دانش‌آموزان داشته باشد، تأثیری که هیچ کتاب درسی و برنامه فرهنگی، هنری و دینی به تنهایی نمی‌تواند داشته باشد.
موانع اصلی تربیت در مدارس
وی یکی از موانع اصلی تربیت در مدارس را سوق دهی آنان به سمت آزمون دانست که این معضل مرتفع شده است و گفت: تصمیم شورای عالی آموزش و پرورش و پیگیری وزیر بایت حذف آزمون در مقطع ابتدایی باعث شد تا به جریان تربیت فرصتی دوباره در دوره ابتدایی داده شود. سند تحول بنیادین با این رویکرد فرصت پیاده شدن پیدا کرد، در صورتی که مهارت‌های تست زنی به دغدغه خانواده‌ها تبدیل شده بود و غفلت از مهم ترین مقطع تربیتی را به همراه داشت. امروز این فرصت برای آموزش و پرورش مهیا شده است تا بیش از پیش به تربیت قرآنی و مهارت‌های اصلی دانش‌آموزان همچون کودکی کردن، پرورش خلاقیت، شادی و نشاط بپردازند.
حکیم‌زاده کمبود معلم را چالش دیگر پیش روی مدارس در پروسه تربیت دینی خواند و اعلام کرد: باید امکانات بیشتری در اختیار داشته باشیم تا بر روی موضوع مهارت‌های معلمان و تعمیق معارف دینی در آنان کار کنیم. معلمی شغلی حساسی است و اگر بدون توجه به موضوع خطیر تربیت هر فردی را به عنوان معلم ابتدایی به کلاس درس بفرستیم ضربه سنگینی به تربیت دانش‌آموزان زده‌ایم. طرح شتاب زده‌ای همچون اضافه کردن پایه ششم و اضافه کردن 11 هزار معلم از نمونه‌های این جریان است.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در ادامه سخنان خود به جایگاه خانواده و رسیدن به تربیت دینی اشاره وعنوان کرد: اگر زمانی توفیقی حاصل نشد نباید این تقصیر را به گردن خانواده انداخت چرا که انسان موجودی انتخاب‌گر است و می‌تواند مسیر هدایت یا ضلالت را انتخاب کند اما شکی نیست که خانواده‌ها می‌توانند در این مسیر تأثیرگذار باشند. سوره لقمان آکنده از توصیه‌های تربیتی برای فرزندان است که می‌تواند مورد استفاده خانواده‌ها قرار گیرد. این توصیه‌ها به زبانی روان در قرآن کریم بیان شده است تا به عنوان الگو مورد استفاده والدین قرار گیرد.
چرایی حذف پیک نوروزی برای دبستانی
وی حذف پیک نوروزی را نیز دربردارنده اهداف تربیتی دانست و تصریح کرد: تکلیف باید یادگیری را تثبیت کند، اما پیک‌های نوروزی به عاملی تنش‌زا بین خانواده و دانش‌آموزان تبدیل شده بود، بنابراین تصمیم گرفتیم با حذف این پیک‌ها معلمان را توانمند کنیم تا فعالیت‌های یادگیری خلاقانه را به دانش‌آموزان آموزش دهند.
حکیم زاده در ادامه افزود: یکی از بهترین قالب‌های تربیتی قصه و داستان است و خداوند نیز در قرآن کریم از این قالب استفاده کرده است. برای اینکه دانش‌آموزان درگیر فعالیت‌هایی نباشند که آنان را از کتاب و داستان دور و اسیر فضای مجازی کند، سعی کردیم از سه قالب داستان گویی، داستان خوانی و داستان نویسی استفاده کنیم و انس دوباره‌ای با کتاب ایجاد شود تا مهارت‌های گفتاری، نوشتاری، خلاقیت، مستندسازی و خلاصه نویسی آنان تقویت شود.
وی داستان‌های قرآنی را بهترین گونه برای دانش‌آموزان خواند و گفت: در انجام این تکالیف عیدانه خانواده‌ها می‌توانند به بهترین نحو ورود پیدا کنند و مسائل تربیتی مورد نظر خود را از منابع مختلف استخراج و در قالب قصه در اختیار فرزندان قرار دهند. این فضای انتخاب برای والدین مهیا شده است تا با توجه به شناختی که خانواده‌ها از فرزندان خود دارند بنا به نیاز آنان به ارائه مطلب مرتبط بپردازند تا از این مسیر هم خلاقیت‌های آنان شکوفا شود و هم تعالیم مورد نظر به آنان منتقل شود. در شرایط کنونی که دانش‌آموزان زمان زیادی را به فضای مجازی اختصاص می‌دهند می‌توان با جذابیت بخشی به قصه گویی آنان را به وادی جدیدی دعوت کنند.
گفت‌وگو از فاطمه بختیاری
انتهای پیام/
