در باب داریوش شایگان؛ روشنفکری معنوی در ساحت فرهنگ ایرانی
گروه شبکه های اجتماعی ــ مصطفی ملکیان به مناسبت درگذشت دکتر داریوش شایگان در کانال تلگرامی خود یادداشتی که 29 بهمن ماه سال 96 در فصلنامه نگاه نو با عنوان «در باب شایگان» به چاپ رسانده بود؛ را بازنشر داد.
داریوش شایگان، به عنوان عالم و محقق، بیش و پیش از هر چیز دیگر پژوهشگر و نظریه پرداز فرهنگ است و پس از آن، کسی که در عرفان مقایسه ای (و نه فلسفه مقایسه ای)، به ویژه مطالعات مقایسه ای در خصوص عرفان هندویی و عرفان اسلامی، تتبع و تحقیق می کرده است. از اینها گذشته، در حوزه ادبیات، به ویژه شعر فارسی و شعر و رمان فرانسوی، نیز مطالعات و تحقیقاتی دارد و آثاری خواندنی و تأمل برانگیزی نشر داده است. افزون بر همه اینها، در کارنامه او وجه های روشنفکرانه نیز حضوری چشمگیر دارد.
شایگان، به گمان من، روشنفکری معنوی و نه دینی و نه لائیک است. روشنفکر، به اعتبار این که عقلانیت و به خصوص عقلانیت نقادانه را به جد پاس می دارد و معنوی (spiritual)، به این اعتبار که سهم روح (spirit) را سرسختانه مطالبه می کند. شاید بتوان گفت که معنویت گرایی او در حد آرمان و نظر متوقف مانده و به حد عمل و ارائه طریق های کاربستی نرسیده است؛ با این همه، اگر این گفته راست باشد، باز مانع از این نیست که شایگان را بزرگترین روشنفکر معنوی ای قلمداد کنیم که از زمان پدیده روشنفکری در ساحت فرهنگ ایرانی، تاکنون پا به عرصه وجود نهاده است.
دردا و دریغا که در ساعاتی که سطور گذشته را می نوشتم، داریوش شایگان، این روشنفکر معنوی بزرگ ما، در حالت اغما به سر می برده است. در بیهوشی و در بستر بیماری و در بیمارستان سپری شدن ایام عمر چنین متفکری که در طول حیاتش همواره در پی هوشیار ماندن خود و هوشیار کردن دیگران و در کار علاج گری و شفابخشی درد و رنج های اجتماعی و فرهنگی کرده است، به راستی مایه افسوس و اندوه است. از ژرفای دل و جان بازگشت سلامت او را آرزومندیم و امیدواریم که بسی سال های دیگر با تن درست، دل شاد، جان آرام و لب خندان بزید و پرتو بیفگند. چنین باد!
انتهای پیام
