به گزارش ایکنا، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، روز گذشته، 18 اردیبهشتماه، کلیات لوایح اصلاح قوانین مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم را با وجود برخی مخالفتها به تصویب رساندند. مسئله وجود پولشویی در نظام مالی ایران از نقاط اختلافی با کشورهای غربی و مخصوصا FATF بوده و حال این امیدواری وجود دارد که تصویب چنین قوانینی، زمینه را برای روابط مناسبتر بانکی بین ایران و سایر بانکهای دنیا فراهم کند.
برای بررسی بیشتر مفهوم پولشویی و مکانیسم عملکرد آن، عواقب وجود این مسئله در نظام مالی یک کشور و همچنین آثار مصوبه مجلس، با کامران ندری، اقتصاددان و عضو هیئتعلمی دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) به گفتوگو نشستیم که متن این مصاحبه در ادامه میآید:
ابتدا بفرمائید که منظور از پولشویی چیست و با چه مکانیزمی در نظام بانکی یک کشور اتفاق میافتد؟
ابتدا باید توجه داشت که هر تخلفی در اقتصاد، عمدتا با انگیزههای مالی اتفاق میافتد؛ بدین معنی که آن بزهکاری یا تخلف که اشکال مختلفی از جمله فرار مالیاتی تا جرایم مربوط به مواد مخدر را شامل میشود عمدتا توسط کسانی انجام میشود که قصد دارند از طریق این بزهکاری درآمد نامشروعی را کسب کنند. موقعی این فرآیند بزهکاری تکمیل میشود که آنها موفق شوند این درآمدها را در نظام مالی به گردش بیاورند و از آن استفاده کنند.
طبعا وقتی در نظام مالی خودمان بتوانیم جلوی گردش این درآمدهای نامشروع را بگیریم و به عبارت دیگر از پولشویی، یعنی تطهیر کردن این درآمدهای کثیف و نامشروع جلوگیری کنیم، میتوانیم اقدام مؤثری را در مبارزه با فساد در ابعاد مختلف انجام دهیم. هدف مسئله مبارزه با پولشویی در دنیا هم این بوده است که جلوی گردش مالی درآمدهای نامشروع را در نظام پولی کشور بگیرد.
این مبارزه با پولشویی ابتدا در سطوح ملی یعنی در درون کشورها انجام شد اما وقتی کشورها متوجه شدند که بسیاری از خلافها به صورت بزرگ و سازمانیافته و در سطح بینالمللی در حال انجام است، تصمیم گرفتند برای مبارزه با این جرایم سازمان یافته بینالمللی، قواعد و مقررات مبارزه با پولشویی را به همه کشورها تسری دهند تا تمام کشورهای دنیا این قوانین را رعایت کنند و کشورهایی که از پذیرفتن این مقررات مبارزه با پولشویی امتناع میکنند، در لیست کشورهایی قرار گرفتند که رابطه و تعاملات مالی با آنها میتواند بسیار خطرناک باشد.
یک گروه کاری به نام FATF یعنی کارگروه ویژه اقدام مالی هم تشکیل شد تا مأموریت پیدا کند کشورهایی که از این حیث خطرناک هستند و تعاملات مالی با آنها به این دلیل که اقداماتی را بر ضد پولشویی انجام نمیدهند، میتواند بسیار خطرناک باشد را رصد، شناسایی و معرفی کنند و در مورد معاملات مالی با این کشورها هشدار دهند.
بنابراین هدف این مقررات مربوط به مبارزه با پولشویی که بعدها مقررات دیگری هم تحت عنوان مقررات مبارزه با تأمین مالی تروریسم به آن اضافه شد، این است که جلوی جرایم سازمان یافته و تبهکاریهای بزرگ در سطح بینالمللی و در سطح ملی را در حد امکان بگیرد.
FATF چگونه میتواند جلوی این جرایم مالی را بگیرد؟
با ایجاد محدودیتهای مالی برای کشورهایی که مرتکب بزهکاری و جرایم میشود، چنین کاری را انجام میدهند. لذا مقررات مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم مورد قبول اکثر کشورهای دنیا قرار گرفته و مخصوصا این مسئله برای کشورهای توسعه یافته بسیار مهم است؛ چراکه گام مؤثری برای مبارزه با فساد است.
در واقع از منظر آنها، کشورهایی که این مقررات را رعایت نمیکنند و اقدامات عملی برای مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم انجام نمیدهند، کشورهای خطرناکی هستند و محدودیتهایی برای ارتباطات مالی و کارگزاری با نظام مالی این کشورها برقرار میکنند و به خاطر اینکه این کشورها در فهرست کشورهای خطرناک قرار میگیرند، بانکها و مؤسسات مالی خارجی تمایلی به کار کردن با آنها ندارند.
از نگاه کارشناسی، FATF و مقرراتی که در حوزههای مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم وضع کرده است، از منظر اقتصادی موجه است اما از آنجائیکه برای همه این سازمانهای بینالمللی و این اقداماتی که در سطوح بینالمللی صورت میگیرد، ممکن است اهداف و اغراض سیاسی هم وجود داشته باشد، بنابراین نمیتواند مسائل سیاسی را هم انکار کرد که کشورهای صاحب قدرت از طریق این نهادهای بینالمللی تلاش میکنند به اهداف خود برسند.
همه کشورهای دنیا میدانند که ممکن است مثلا آمریکا از این نهاد بینالمللی در راستای اهداف خود استفاده کند؛ کما اینکه از سازمان ملل، بانک جهانی یا صندوق بینالمللی پول هم در راستای اهداف سیاسی خودشان استفاده میکنند. اکثر کشورهای دنیا به نوعی تلاش میکنند که این قضیه را تقدیر کنند چون اصل مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم مورد قبول همه کشورهاست اما سعی میکنند مسئله خود با کشورهای قدرتمند را به طُرُق دیگر حل کنند که کمترین لطمه و آسیب را برای اقتصادشان داشته باشد.
به نظر شما اصلاح قوانین مربوط به پولشویی تا چه اندازه میتواند در بهبود مراودات مالی بینالمللی نظام بانکی ایران تأثیر داشته باشد؟
تصور بنده بر این است که ما با قبول مقررات مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، میتوانیم به اقتصاد کشورمان کمک کنیم اما اینکه کشورهای قدرتمند تلاش میکنند اهداف سیاسی خودشان را هم به نوعی دنبال کنند نیازمند برطرف شدن به شکلهای دیگری از جمله از طریق دیپلماسی است؛ چراکه نپذیرفتن مقررات مورد قبول و مورد توافق همه کشورها میتواند هزینههای بسیار زیادی برای کشور ما داشته باشد.
لطفا در مورد مکانیزم ورود پولهای کثیف به نظام مالی یک کشور هم توضیح دهید. منظور این است که وقتی پولی که مثلا از طریق قاچاق مواد مخدر به دست میآید وارد نظام بانکی میشود، چگونه میتوان به منشأ این پول پی برد؟
این کاملا مشخص است. منشأ پول باید معلوم باشد. براساس مقررات، اگر کسی پولی را وارد نظام مالی میکند، ما باید بدانیم این پول از کجا آمده است و نظام مالی کشور هم باید مسئولیت پولی که وارد آن سیستم میشود را بپذیرد و این احتمال را بدهد که منشأ این پولی که وارد سیستم مالی شده، منشأ ناپاک و آلودهای بوده است. البته باید توجه داشت که منظور از نظام مالی صرفا بانکها نیستند بلکه مثلا صرافیها را هم شامل میشود و این پول ممکن است از طریق صرافیها در نظام مالی یک کشور به گردش دربیاید.
لذا باید توجه داشت که اطلاعات لازم را برای جاههایی که این پول به سمت آن حرکت میکند به دست بیاوریم و اتفاقا همین مورد انتقاد قرار میگیرد که اگر بخواهیم مقررات FATF را بپذیریم باید اطلاعات مربوط به منابع مالی که در سیستم مالی ما به گردش درمیآید را در اختیار نظام بینالملل قرار دهیم که این مسئله میتواند مشکلاتی را برای ما ایجاد کند.
البته غیر از این راه، مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم معنایی ندارد. اگر بخواهم بسیار ساده توضیح دهم باید عرض کنم وقتی یک نفر پول هنگفتی را وارد حساب خود میکند، نظام مالی کشور زودتر از سایر نهادها متوجه این موضوع میشود. وقتی کسیکه گردش حساب وی پائین بوده و به یکباره پول زیادی به حساب وی وارد شده است، در این شرایط نظام مالی باید به دنبال این باشد که چنین پولی از کجا آمده است و آن فردی که این پول به حساب وی وارد شده، باید ثابت کند منشأ این پولها، پاک و مشروع بوده است.
آن شخص، تنها در صورتی میتواند اثبات کند که منشأ این پولها آلوده نیست که بتواند اطلاعات قابل استنادی را به نظام مالی کشور ارائه دهد. میتوان گفت این سیستم، هم در سطح ملی مؤثر بوده و توانسته تا حدودی جلوی انواع مختلف فساد را بگیرد و هم در سطح بینالمللی مؤثر بوده است و به دلیل همین مؤثر بودن است که دنیا بر اینکه نظام مالی در همه کشورها این مقررات را رعایت کند، تأکید دارد و کشورهایی که رعایت نمیکنند در لیست سیاه FATF قرار میگیرند.
همانگونه که مطلعید قوانین مربوط به مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، قبلا در مجلس شورای اسلامی تصویب شدهاند و روز گذشته مورد اصلاح قرار گرفتند. به نظر شما، نفس تصویب چنین قوانینی در کشور ما، چه تأثیری بر نگاه جهانیان به نظام مالی ایران و بهبود مراودات مالی ما دارد و اساسا این اقدامات ما تا چه اندازه مورد توجه آنان قرار میگیرد؟
ما قبلا در لیست سیاه FATF قرار داشتیم و براساس مذاکراتی که وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی ما با FATF داشتند، آنان هم اقداماتی که باید علیه ایران انجام میدادند را تعلیق کردند. لذا باید عرض کنم این وضعیت نشان دهنده آن است که قوانین و مقرراتی که ما قبلا برای مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم داشتیم کفایت نمیکرد اما وعدههایی که مسئولان اقتصادی کشور به آنان دادند، مبنی بر اینکه هم قوانین و مقررات و دستورالعملها را بازنگری میکنند و هم گزارشهایی را تهیه خواهند کرد باعث شد FATF این را بپذیرد ولی ممکن است نتوانسته باشد به اندازه کشورهای توسعه یافته این مقررات را رعایت کند اما همینکه با آنان همکاری میکنیم، درجه خطرناک بودن کشور را کاهش داده و فشارها را کم میکند.
به هر حال ما مشکلات جدی داریم و بانکهای ما آنگونه که باید و شاید نمیتوانند با نظام مالی بینالملل کار کنند و یکی از عواملی که باعث شده است که بانکهای ما نتوانند با نظام مالی بینالملل کار کنند همین مسئله قوانین مربوط به پولشویی و تأمین مالی تروریسم بوده است.
البته در این راستا در حال برداشتن قدمهایی هستیم اما این قدمها به کُندی برداشته شده است و هنوز نگرانیها و مقاومتهایی در کشور ما وجود دارد که باعث شده ما از این ناحیه به لحاظ اقتصادی متحمل زیانها و خسارتهایی شویم. البته این قانون جدید همه مشکل را حل نمیکند بلکه بخشی از مشکل را برطرف خواهد کرد و مسئله اصلی این است که ما، نه فقط در عرصه قوانین بلکه اقدامات عملی جدی هم در این راستا انجام دهیم. حال باید دید که ما در آینده به چه سمت و سویی حرکت خواهیم کرد.
گفتوگو از اکبر ابراهیمی
انتهای پیام