مسجد؛ مهم‌ترین رکن فرهنگی جامعه اسلامی/ کارکرد‌های روانی و انسانی مساجد

‌‌به گزارش ایکنا؛ از دیدگاه ادیان الهی، عبادت و اظهار بندگی و خضوع در برابر آفریدگار هستی اهمیت ویژه‎ای دارد و بر این اساس مکان عبادت جایگاه والایی دارد؛ در مکتب اسلام به مسجد به عنوان بیت الله و مرکز عبادت توجه خاصی شده است، به طوری که از زمان تأسیس نخستین مسجد در زمان پربرکت نبی مکرم اسلام(ص) تا دوران کنونی، علی رغم فراز و نشیب‌های بسیار مسلمانان، مسجد همواره مورد توجه مسلمانان بوده است.

 

در این میان معماری مساجد نمود‌هایی از این توجه را به خوبی آشکار می‌سازد، معماری می‌تواند تسهیل کننده نیل به اهداف مقدس و انسان‌ساز مکان‌های عبادی و بخشی از کارکرد‌های مسجد باشد، چنان چه مسجد با استمداد از دیدگاه‌های اسلام طراحی و ساخته شود، دستیابی به سلامت جسمی و روانی مورد نظر مکتب اسلام نیز تسهیل می‌شود، بر همین اساس گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام و المسلمین مازنی، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی داشتیم تا به تشریح کارکرد‌های مختلف مسجد از جمله معماری آن بپردازیم.

وی با بیان اینکه مسجد مهمترین رکن فرهنگی جامعه اسلامی است، اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های مسجد این است که در معماری شهری، یک شهر اسلامی باید در موقعیتی قرار داشته باشد که مرکز و محور باشد؛ اما در حال حاضر این گونه نیست. طبق آخرین صحبت‌هایی هم که با شهردار تهران داشتم، هارمونی شهر تهران هیچ تناسبی با سبک زندگی ایرانی ــ اسلامی ندارد.

رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی افزود: مسجد در سبک زندگی ایرانی ــ اسلامی و در شهر اسلامی و شهر ایرانی که امروز یکی شده‌اند در مدار محور و مرکزیت قرار دارد و همه در‌ها و راه‌ها به سوی آن باز می‌شود؛ در کنار این موضوع رابطه بین مدرسه، بازار، محله با مسجد مسئله‎ای است که باید کارشناسان و مهندسان ما در شهرسازی آن را مد نظر قرار دهند.

حجت‌الاسلام مازنی ادامه داد: در متون اسلامی علاوه بر دستور‌هایی که درباره عمران مسجد آمده است توصیه‎های بسیاری هم درباره نظافت و پاکیزگی مسجد وجود دارد و بدیهی است طهارت و پاکی جسم مرحله ابتدایی و مقدماتی روح است؛ بنابراین انسان مسلمان باید از مرحله طهارت جسم گذر کند تا به طهارت روح دست یابد بر این اساس مسجد مکان افراد پاک و مطهر از لحاظ جسم و روح است.

وی با بیان اینکه محیط زندگی بر روح و روان تأثیر می‌گذارد؛ تصریح کرد: امروزه روانشناسان به تأثیر فراوان رنگ‌ها بر روان انسان پی‌برده‌اند. در قرآن و فرهنگ غنی اسلامی نیز به این مسئله عنایت شده است و در معماری اسلامی غالبا از رنگ‌هایی استفاده شده است که آثار محرک و مخرب بر اعصاب ندارد، بلکه اثر تسکین دهنده و آرام بخش دارد و رنگ آبی از جمله آنهاست.

رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه در معماری مساجد باید به هماهنگی با طبیعت توجه شود و حتی المقدور از ایجاد ساختمان‌های ناهمگون با بستر طبیعی خودداری شود، اظهار کرد: در معماری مسجد باید تنوع شرایط اقلیمی و جغرافیایی و انطباق بنا با آن مدنظر باشد تا در معرض تخریب قرار نگیرند. این مبحث تنها در تعارض با تأثیرات عظیم عبادت در ایجاد آرامش روانی و اطمینان برای انسان نیست؛ بلکه به نوعی مکمل آن است؛ از این رو اولین کار کرد مساجد مباحث روحی و روانی و آرامشی است که به شهروندان ارائه می‌دهد.

حجت‌الاسلام مازنی در ادامه بیان کرد: کارکرد دیگر مساجد این است که در این محل بهترین دوستان و بهترین رفیق‎ها پیدا می‌شوند؛ اگر شما در هر نقطه و یا محلی دوستی پیدا کنید ممکن است شائبه مادی، توقعات و انتظارات در آن دیده شود، اما در دوستی‌های مسجدی اینگونه نیست و نسل‌های مختلف در کنار هم می‌توانند در مساجد با یکدیگر دوست و رفیق شوند.

وی با بیان اینکه زیبایی مساجد شامل گنبد‌ها، مناره‌ها، حجره‎ها و محل‌های عبادت و گفت‌و‌گو نشان از یکپارچگی و وحدت می‌دهند، افزود: این یکی دیگر از کارکرد‌های مساجد است و مسجد به نوعی آینه تصدیق ایمان و نشان دادن یکپارچگی اسلام است که به عنوان مدرکی برای ضمانت مأموریت همگانی و پایدار اسلامی معرفی می‎شود.

رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به سوالی مبنی بر چگونگی جهانی کردن کارکرد‌های مساجد هم گفت: در شرایط امروزی که ابزار دسترسی به اطلاعات و وسعت آن بسیار گسترده شده است مسجد می‌تواند در کنار فعالیت‎های سنتی فضای وب را برای ارتباط با نسل کودک، نوجوان و جوان از طریق رسانه‌های مجازی و مراکز فرهنگی، آموزشی و کانون‌های مختلف ایجاد کند؛ مساجد از این طریق می‌توانند با دنیا در ارتباط باشند و هم از فرهنگ و تمدن کشور‌های دیگر استفاده کنند.

حجت‌الاسلام مازنی ادامه داد: با استفاده صحیح از فضای مجازی مساجد می‎توانند متقابلا فرهنگ اسلامی را منتقل کنند؛ البته این مسئله زمانی محقق می‌شود که امام جماعت مساجد و هیئت امنای آن‌ها با روی باز و چهره گشوده همه افراد و شهروندان را پذیرا باشند و آن‌ها را با یک چشم نگاه کنند و فضای ابراز نظر و بروزشخصیتخودشانرادرمسجد خصوصا برای بچه‌ها و نوجوان فراهم کنند؛ اگر امکان سخنرانی را برای بچه‌ها فراهم کنند و برای حرف‌هایشان ارائه پرسش و پاسخ ایجاد کنند می‌توانیم مسجد موفقی داشته باشیم و کارکرد‌های آن به خوبی بهره‌مند شویم.

وی در مورد نحوه شبکه‌سازی و ارتباط مساجد با یکدیگر هم گفت: اگر این شبکه‌سازی خود جوش باشد خوب است و مساجد خودشان این اقدامات را انجام دهند قطعا موثر خواهد بود؛ مرکز رسیدگی به امور مساجد باید نقش هماهنگ کننده را داشته باشد و کانون‌های وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین مؤسسات دولتی نقش هماهنگ کننده داشته باشند و نقش مداخله‎گر نداشته باشد؛ در این صورت می‌توانند موفق باشند. شرط موفقیت اقدام خودجوش و تلفیق استفاده از روش‌های سنتی و نوین همچون ابزار‌های مجازی و فناوری اطلاعات برای شبکه سازی و ارتباط مؤثر با سایر مساجد است.

 

انتهای پیام