«مسجد در سینما» از گلایه‌های کشاورز و بهمنی تا وعده‌ها و اقدامات ارزانی
باوجود کمرنگ‌بودن موضوعیت مسجد در سینمای ایران، اما همین که برخی فیلم‌ها جسته گریخته به اهالی مسجد می‌پردازند یا مسجد، لوکیشن اصلی آن‌ها است، در کنار برگزاری جشنواره‌های «طنین مسجد» و «روحانی و سینما» امیدوارکننده است.
به گزارش ایکنا، شبستان نوشت: «مسجد» نخستین بنای اسلامی است که نقش و کارکردهای آن از زمان پیامبر اسلام (ص) تاکنون، همچنان پررنگ و اثرگذار بوده است.
معماری مساجد یکی از شاهکارهای معماری تاریخ بشری است به طوری که بسیاری از مساجد ایران و جهان مانند مسجدالحرام، مسجدالنبی (ص) و مسجد جامع اصفهان جزو بناهای ماندگار معماری هستند.
هنرمندان بسیاری کوشیده‌اند دلدادگی خود به دین را در قاب هنر ماندگار کنند، اما با آغاز جهان مدرن و ظهور فناوری‌های نو مانند سینما، مساجد چندان مورد توجه هنرمندان نبوده‌اند.
محمدعلی کشاورز، بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون در گفت‌وگویی در این باره گفته است «ما فیلمسازانی داشته‌ایم که از همین مساجد به سینما ایران معرفی شده‌اند بنابراین با نوشتن سناریو‌هایی درباره یک موضوع که اتفاق آن با مسجد ارتباط مستقیم دارد می‌توانیم از این منظر نیز تاثیر گذار باشیم.
وی همچنین با انتقاد از بسیاری از فیلم‌ها که در آن مسجد تنها در چند سکانس کوچک آن هم برای عبادت گرفته می‌شود، گفته بود که بدون شک اتفاقات بسیار مهمی در این کشور ابتدا از مسجد شروع شده است بنابراین نباید تمام آنچه از مسجد نشان داده می‌شود به نماز خواندن در فیلم‌ها خلاصه شود.»
حبیب‌الله بهمنی؛ کارگردان سینما نیز درباره علل کم‌کاری در پرداختن به سوژه مسجد در قاب سینما گفته بود «مسجد به عنوان نمادی از واقعیت جامعه مذهبی همان بلایی به سرش آمده است که در بقیه مناسک و فروع دین ما آمده است، همان طور که نماز و مسجد مورد غفلت قرار گرفته است، امر به معروف، نهی از منکر، حج، زکات، تولی و تبری و ... نیز در سینما فراموش شده است.»
این‌ها گوشه‌ای از سخنان برخی از هنرمندان کشور درباره رابطه دوسویه مسجد و سینما است، در این میان واقعیت مسلم آن است که موضوع مسجد، کمتر در فیلم‌های سینمایی ساخته شده در ایران حتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مورد توجه بوده است.
فیلم‌هایی را می‌توان نام برد که به قول محمدعلی کشاورز، مسجد تنها در چند سکانس کوچک آن هم برای عبادت نمایش داده می‌شود، اما هیچ فیلمی را نمی‌توان نام برد که مسجد یا ارکان مساجد اعم از امام جماعت، اعضای هیات امنا و خادمان، سوژه اصلی فیلم نامه‌اش باشد.
«زیر نور ماه» ساخته رضا میرکریمی «مارمولک» اثر کمال تبریزی و «مالیخولیا» به کارگردانی مرتضی آتش زمزم، از جمله فیلم‌هایی هستند که «مسجد» لوکیشن اصلی آن‌ها است، با این وجود موضوع اصلی آن‌ها، مسجد یا فعالان مسجدی نیست، هرچند در مارمولک، زندگی یک امام جماعت‌نما (روحانی‌نما) به خوبی به نمایش در آمده است، اما سوژه اصلی، چیزی دیگر است.
با همه این سخنان، تلاش‌ها برای توجه بیشتر به موضوع فیلم در مساجد از سوی سازمان‌های فرهنگی هنری کشور چند سالی است آغاز شده است، برای نمونه «جشنواره فیلم کوتاه طنین مسجد» است که چند سالی است از سوی کانون فرهنگی و هنری طنین مسجد صاحب الزمان (عج) شهرستان گرگان و با حمایت دبیرخانه نظارت بر کانون‌های فرهنگی هنری مساجد گلستان و ستاد عالی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور برگزار می‌شود.
«جشنواره روحانی و سینما» نیز می‌کوشد از زاویه ای نو به زندگی روحانیون از جمله ائمه جماعات مساجد بپردازد، هرچند شمار زیادی از آثار آن، فیلم‌های تلویزیونی هستند.
پاسدار حسین حاج طالبی؛ از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیز از اجرایی شدن طرح «سینما مسجد» برای اکران فیلم های سینمایی از دهه کرامت سال ۹۷ خبر داد و گفت: این طرح دو رده سنی کودک و نوجوان و بزرگسالان را شامل می‌شود و فیلم‌هایی با موضوعات دفاع مقدس، سیاسی، بصیرتی، تاریخی و انیمیشن اکران می‌شوند.»
حجت‌الاسلام والمسلمین ارزانی؛ دبیر ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور نیز در ۱۶ مردادماه ۱۳۹۷ با بیان اینکه در ظرف دو هفته آینده، برخی مساجد کشور دارای سالن‌های سینما می‌شوند، گفت: ما در حوزه فیلم‌های سینمایی طی چند روز گذشته با آقای حیدری برای استفاده از ظرفیت‌های مساجد در حوزه اکران فیلم‌های سینمایی صحبت کردیم و قرار شد سالن‌های مساجدی که تقاضا دادند را به صدای DOLBY و وسایل پخش دیجیتال مجهز کنیم، البته قرار نیست مساجد هر فیلمی را نمایش دهند، بلکه فیلم‌ها به تقاضای ائمه‌جماعات مساجد به نمایش در می‌آیند.»
با وجود کمرنگ بودن موضوعیت مسجد در سینمای ایران، اما همین که برخی فیلم‌ها جسته گریخته به اهالی مسجد می‌پردازند یا مسجد، لوکیشن اصلی آن‌ها است، امیدوارکننده است.
سینماگران در سایر کشورها به ویژه هالیوود بارها به موضوع مسجد پرداخته‌اند که البته آن‌ها رویکردی منفی به این بنای دینی دارند، در واقع آنان در برخی از فیلم‌های‌شان به مسجد به عنوان مکانی تروریست‌پرور پرداخته‌اند و در مقابل در بسیاری از آثار سینمایی هالیوود، رویکردی مثبت به کارکردهای معنوی و روحانی مراکز دینی سایر ادیان به ویژه کلیسا، داشته‌اند.
گزارش از مرتضی خواجوند سریوی
