بررسی تطبیقی وجود مادی و مجرد در فلسفه، عرفان و کلام اسلامی

به گزارش ایکنا؛ به نقل از پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد «بررسی تطبیقی وجود مادی و مجرد در فلسفه، عرفان و کلام اسلامی» توسط روح الله غفاری، به راهنمایی مرتضی عرفانی و مشاوره دادخدا خدایار در دانشکده الهیات دانشگاه سیستان و بلوچستان دفاع شد..

در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم: مادی؛ یعنی موجودی که حجم وبعد دارد، فضا اشغال می‌کند، قابل اشاره حسی است و قوه و استعداد دارد و مصادیقش موجودات عالم دنیا؛ مانند جماد، نبات، حیوان و انسان است و اما مجرد موجودی است که خصوصیات یاد شده را ندارد و مصداقش خداوند، ملائکه (عقل ) و نفس است.

در قرآن و روایات به صراحت از تقسیم موجود به مجرد و مادی سخن به میان نیامده است؛ تعبیر قرآن کریم تقسیم عالم به عالم غیب و شهادت است. روایات فراوانی جسمیت را از خداوند نفی می‌کنند، ملائکه را از نور و نفس انسانی را غیر از جسم آن می‌دانند.

برخی ازمتکلمین اسلامی ملاک مادیت را امتداد داشتن و فضا اشغال کردن دانسته اند و بر این اساس تنها، خداوند را مجرد می‌دانند، نفس و ملائکه را اجسام لطیف نورانی محسوب می‌کنند.

فلاسفه اسلامی قوه، استعداد و تغییر داشتن را ملاک مادیت می‌دانند؛ براین اساس خداوند، نفس و ملائکه را مجرد اما بقیه موجودات را مادی می‌خوانند. اما عرفا ملاک مادیت را امتداد داشتن، قوه و استعداد داشتن می‌دانند و ملائکه را موجودات مجرد نورانی می‌دانند و نفس انسانی را مجرد می‌دانند.

پس نتیجه می‌گیریم طبق نظر قرآن، موجودات، به غیبی و موجودات شهودی و حسی تقسیم می‌شوند، همان مجرد و مادی فلسفی هستند که برخی از متکلمان قائل به آن نیستند گرچه ملائکه را مجرد نمی‌دانند اماخصوصیاتی که برای جسم هست را از ملائکه نفی میکنند که عرفا و فلاسفه اسلامی آن را قبول دارند.

پس ملاک مادیت می‌تواند هریک از سه خصوصیات ابعاد داشتن، قوه واستعداد داشتن و قابل اشاره حسی بودن باشد که هر یک از این علوم در مورد ملائکه این موارد را نفی کرده اند؛ البته هر علمی با زبان خاص خود و با اصطلاحات خود بیان کرده اند لذا اختلافی اساسی در اصل فرق داشتن ملائکه با موجودات مادی بین این علم ها نیست .

علاقه‌مندان می‌توانند قسمتی از این رساله را از اینجا ملاحظه کنند.