بازتاب گسترده مدح پیامبر(ص) در شعر و ادب فارسی

علی‌اصغر باباصفری در گفت‌و‌گو با ایکنا از اصفهان، با بیان اینکه وجوه شخصیتی پیامبر اکرم(ص) از همان آغاز شعر فارسی بازتاب گسترده‌ای در ادبیات فارسی داشته است، اظهار کرد: در برخی از دوره‌ها به دلایل فرهنگی و اجتماعی که موضوعات دینی و مذهبی بیشتر مورد توجه قرار داشت، این بازتاب قوی‌تر و پررنگ‌تر بود؛ برای مثال در قرن ششم وضعیت جامعه ایران به گونه‌ای بود که مسائل دینی و مذهبی بیشتر از قبل و بعد از این دوره مورد توجه قرار گرفت، به همین دلیل شاعران بیشتر به مسائل دینی در اشعار خود پرداختند و یکی از این مسائل که بازتاب گسترده‌ای نیز داشت، مدح و ستایش پیامبر اکرم(ص) بود.

وی افزود: مدح و ستایش پیامبر به اشکال مختلف در ادبیات فارسی بازتاب داشت که اصطلاحاً به آن «تحمیدیه» یا به طور خاص «نعت» گفته می‌شود. اصطلاح دیگری به نام «توحیدیه» نیز وجود دارد که درباره مدح و ستایش خداوند به کار برده می‌شود. از طرف دیگر اصطلاح «نعت» را فقط در مدح و ستایش پیامبر به کار می‌برند و برای مدح و ستایش ائمه(ع) اصطلاح «منقبت» به کار می‌رود.

مدح پیامبر(ص) در اشعار شاعران
عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان ادامه داد: مدح و ستایش پیامبر(ص) در اشعار شاعران قرن ششم نظیر نظامی، جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی و خاقانی بازتاب گسترده‌ای داشت و می‌توان گفت نظامی برجسته‌ترین شاعری است که با خلوص ویژه و زبانی بسیار لطیف و زیبا به مدح و ستایش پیامبر اکرم پرداخته است. مدح و ستایش پیامبر عمدتاً در قالب معراج‌نامه‌ها آمده و نظامی نیز در آغاز خمسه خود بعد از حمد و ستایش خداوند، به نعت پیامبر اکرم(ص) پرداخته است.
باباصفری با بیان اینکه بازتاب مدح و ستایش پیامبر در شعر معاصر به اندازه شعر کلاسیک نیست، افزود: این‌طور نیست که مدح و ستایش پیامبر در شعر معاصر اصلاً بازتاب نداشته باشد، بلکه به صورت پراکنده در قالب‌هایی نظیر قصیده و غزل اشعاری سروده شده است و در میان شاعران معاصر می‌توان به شهریار اشاره کرد که در اشعار خود به مدح و ستایش پیامبر توجه خاصی داشت.

اوج بازتاب احادیث و روایات پیامبر در ادبیات عرفانی
وی بیان کرد: علاوه بر مدح و ستایش پیامبر، بازتاب روایات و احادیث منقول از ایشان نیز مقوله گسترده‌ای را در ادبیات فارسی شامل می‌شود و چون بیشتر شعرای کلاسیک تا قبل از دوره صفویه، اهل سنت بودند، عمده احادیث و روایاتی که در اشعار آنها بازتاب یافته، احادیث و روایات مربوط به پیامبر اکرم(ص) است. از دوره صفوی که حاکمیت شیعه در ایران شکل می‌گیرد، توجه به احادیث ائمه شیعه نیز تا حدی در شعر فارسی بازتاب پیدا می‌کند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: اوج بازتاب احادیث و روایات پیامبر در ادبیات عرفانی و در آثار شاعرانی نظیر سنایی، عطار و مولوی مشاهده می‌شود، مثلا مولوی در مثنوی معنوی علاوه بر آیات قرآن، به طور گسترده از احادیث و روایات پیامبر اکرم استفاده و آنها را در قالب حکایت‌ها و موضوعات مختلف مطرح کرده است. از طرف دیگر شاعرانی نظیر خاقانی، کمال‌الدین اسماعیل و جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی علاوه بر مدح و ستایش پیامبر، در سایر اشعار خود به احادیث و روایات منقول از ایشان نیز توجه ویژه‌ای داشته‌اند.
انتهای پیام