تحلیل عاشورا از منظر عملکرد یک خانواده / نمود عقلانیت عاطفی بدون داشتن هیجان

حجت‌الاسلام حسن ناصری‌‎پور، رئیس انجمن علمی مطالعات خانواده در ایران، در گفت‌وگو با ایکنا، واقعه عاشورا را از منظر عملکرد یک خانواده مورد تحلیل قرار داد و با اشاره به اینکه در خصوص خانواده و عاشورا چند نماد را می‌توان به صورت مشهود ملاحظه کرد، گفت: اولین نماد حضور یک خانواده در واقعه عاشورا، وجه عاطفه‌ای آن است که خود را در نقطه اوج در سایه خواهر و برادر، خواهران، همسران، برادران و ... نشان می‌دهد و می‌بینیم که این عاطفه چه در ساحت فردی و چه در ساحت‌های اجتماعی و عبادی نتایج عمیقی در پی دارد.

وی به تأثیر عملکرد یک خانواده در کنار یکدیگر در آفرینش یک واقعه جهانی اشاره و تصریح کرد: خانواده متعالی در ساحت اجتماع می‌تواند نگاه، اصالت و هویت را نه برای یک گروه و یک دوره تاریخی بلکه برای همه بشریت در طول تاریخ به ثمر بنشاند. چندین انقلاب در تاریخ بشری داشته‌ایم مانند انقلاب صنعتی، علمی و ...  اما حقیقت تاریخ عبارت است از قبل از عاشورایی که خانواده حضرت رسول(ص) و فرزندان تربیت یافته امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) خلق کردند و بعد از آن؛ این مسئله به دلیل هویتی است که این خانواده برای عالم بشریت ترسیم کرده‌اند.

دومین وجه خانواده خالق عاشورا

رئیس انجمن علمی مطالعات خانواده در ایران، تمام عملکرد عاطفی و تعاریف مطرح در خصوص واقعه عاشورا را در منظومه تعقل و عقلانیت قابل تعریف دانست و گفت: بر تمام وقایع عاشورا عقلانیت حاکم است و این دومین وجه خانواده خالق عاشوراست. منظومه‌ای که ذهن اعضای آن به قدری سالم پرورش یافته است که تبلور این سلامت اعتقاد، باور، ذهن و تربیت را در یک جمله حضرت زینب(س) که در مقابل این همه مصیبت و مشکلات گفتند هیچ چیزی جز زیبایی ندیدم، می‌توان مشهود دید. حال اگر بخواهیم از این رویکرد به مفهوم خانواده در عاشورا بنگریم، می‌بینیم که این عقلانیت نظم دارد. یعنی هر فرد خانواده در جایگاهی که باید باشد، هست و به وظایف خود عمل می‌کند به نحوی که هویت هر یک از اعضای خانواده و نقش آنها در قالب خانواده و عاشورا به خوبی قابل تعریف است.

ناصری‌پور به این مورد مهم نیز اشاره کرد که در کنار  عقلانیت، هیجانی وجود ندارد و در عاشورا هیجان نمی‌بینیم و اظهار کرد: در عاشورا عاطفه داریم، آن هم در اوج؛ اما بر این عاطفه، عقلانیت حاکم است و عاطفه تمام و کمال در خدمت هدف قرار دارد. همچنین، آمیختگی عاطفی ـ عقلانی را در شهادت‌ حضرت علی اکبر(ع)، حضرت قاسم(ع) و سایر شهدای کربلا و از همه بالاتر در شهادت امام حسین(ع) می‌بینیم. این خانواده تربیت شده‌ بودند هویت اصیلشان را در صحنه اجتماع به نمایش بگذارند.

بعد از عاشورا مردم به ائمه(ع) اقبال کردند

وی تصریح کرد: در تاریخ خانواده‌ای نداریم که چنین رخدادی را رقم بزنند. حماسه رزمی این خانواده، نیم روز عاشوراست اما از عصر عاشورا تا بعد از آن به حدی حماسه‌آفرینی این خانواده بالاست که نقل از معصوم است که قبل از عاشورا مردم به ما اقبال نداشتند، ادبارداشتند (به سراغ ما نمی‌آمدند) اما بعد از عاشورا به سراغ ما آمدند. پس چهار ضلع هویت این خانواده عقلانیت، حماسه، دین‌داری و عاطفه است که در تمام اتفاق‌ها چه قبل، چه روز و چه بعد از عاشورا این چهار جنبه را می‌بینیم.

ناصری‌‎پور دین را در نگاه این خانواده به عنوان محوری‌ترین شأن مطرح دانست و گفت: تطبیق عقلانیت با دین، حماسه‌آفرینی با دین، عاطفه با دین و ... نشان می‌دهد که این خانواده در همین چارچوب، فرایند مد نظرشان را به نتیجه رسانده‌اند. البته وقتی از خانواده صحبت می‌کنیم حضرت رسول(ص)، حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) که فرزندان تربیت شده از سوی آنها خالقان قیام عاشورا هستند، نیز مدنظر است. انقلاب‌های متعدد کشاورزی، علمی، صنعتی و ... در جهان داشته‌ایم اما کسی نمی‌تواند تاریخ انسانی را جز به قبل و بعد از عاشورا تقسیم کند و این یعنی این خانواده توانسته‌اند اصالتی از انسان را نشان دهند که بی‌سابقه است.  

علی(ع) در عاشورا

وی با یادآوری اینکه در روز عاشورا از امیرمؤمنان(ع) از سوی هر دو طرف بسیار سخن گفته شد، اضافه کرد: در رجزهایی که خوانده می‌شد اهل بیت خود را فرزند علی(ع) معرفی می‌کردند و از سوی دیگر هم دشمنان تا جایی که می‌توانند به حضرت علی(ع) هتاکی می‌کردند و بخشی از این بی‌احترامی‌ها به دلیل این بود که ثمره تربیت علی(ع) را در مقابل چشمانشان می‌دیدند.

حجت‌الاسلام ناصری‌پور در پایان گفت: عاشورا را از نگاه سیاسی، اجتماعی، فلسفی، تاریخی و ... بررسی کرده‌اند و در همه این بررسی‌ها متوجه محوریت خانواده شده‌‌اند و اینکه کیان اصالت هستی و وجود برتر انسانیت در دست همین خانواده بوده است.