عکاسی آیینی در اسلام جنبه حقیقت دارد

به گزارش ایکنا از اصفهان، عباس حاجی‌پور، کارشناس ارشد عکاسی از دانشگاه هنر تهران و مدرس دانشگاه در کارگاه عکس آیینی با موضوع آیین‌های محرم که روز گذشته، ۲۴ مردادماه به همت حوزه هنری شهرستان کاشان برگزار شد، با بیان اینکه مکتب امام حسین(ع) جای کار بسیاری دارد و خداوند در این مکتب برای هرکسی جایی باز کرده است، اظهار کرد: هر سنی در حادثه کربلا نقش دارد. از زمان حرکت امام حسین(ع) تا شش ماه بعد از آن، نکات ظریف و دقیقی وجود دارد که هرکس با هر نگاهی می‌تواند برای ساختن خود و جامعه از آن دریافتی داشته باشد.

وی با بیان اینکه در کشور ما عکاسی رشته بسیار متکثری است، افزود: در این رشته ما با فتوگرافی یا نورنگاری سروکار داریم و عکاسی با نور اتفاق می‌افتد؛ اما من به این موضوع نقد دارم، چون نور واژه مقدسی است؛ برای مثال در سوره نور می‌خوانیم: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ». 

این مدرس دانشگاه ضمن بیان این مطلب که در مقابل نورنگاری، آتش‌نگاری یا نارنگاری وجود دارد، ادامه داد: امروزه ۹۰ درصد ثبت عکس‌ها خداپسندانه نیست و ما باید راه خود را پیدا کنیم که آیا می‌خواهیم نورنگاری انجام دهیم یا نارنگاری؟ از سال ۱۸۲۶ که دوربین عکاسی اختراع و اولین عکس ثبت شد تا امروز، این دو جبهه وجود داشته است.

وی گفت: اما عکاسی آیینی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های عکاسی محسوب می‌شود که هم اسلامی و هم غیراسلامی، هم ملی و هم فراملی است. «آیینی»، واژه‌ای ترکی به معنای رسوم، مراسم و شیوه‌هاست. معمولاً مراسم آیینی به‌صورت مجموعه است؛ یعنی مجموعه‌ای از فرهنگ‌ها، آیین‌ها و رفتارهایی که اتفاق می‌افتد.

حاجی‌پور توضیح داد: در تمام مراسم آیینی، یک طریقت و یک شریعت وجود دارد. همان‌طور که قرآن تصریح می‌کند، ذات دینداری و پرستش در وجود انسان‌ها به‌صورت تکوینی نهادینه شده است و انسان بدون دین و ولایت وجود ندارد.

وی بیان کرد: عکاسی آیینی در کشورهای دیگر ممکن است جنبه بت‌پرستی داشته باشد و بر حسب واقعیت‌ها انجام می‌شود؛ اما وقتی وارد دین ما می‌شود، این طریقت و شریعت جنبه حقیقت پیدا می‌کند و در این صورت است که جاودانه می‌شود. درواقع، واقعیت چیزی است که وجود دارد؛ اما حقیقت آن چیزی است که باید باشد. عکس‌های آیینی عاشورایی یک حقیقت مطلق، ثارالله، وجه‌الله و نورالله است و مکتب امام حسین(ع) عین حقیقت محسوب می‌شود.

این کارشناس ارشد عکاسی گفت: عکس‌های آیینی بخشی از عکاسی مستند اجتماعی است. عکس‌های آیینی عاشورایی در ایران می‌تواند چندین شاخه داشته باشد. معتقدم اگرچه عکاسان خارجی در ایران بسیار زیباتر از ما عکاسی می‌کنند، ولی وقتی به مکتب امام حسین(ع) وارد می‌شوند، عکاسی از دوربین ایرانی‌ها و شیعه‌ها به‌دلیل وجود یک رابطه قلبی، از دوربین و نگاه خارجی‌ها بسیار بهتر است.

وی با بیان اینکه یک عکاس باید سه ویژگی داشته باشد، اظهار کرد: عکاس باید هنرمند باشد؛ یعنی نگاه خلاقانه و انتخاب هوشمندانه داشته باشد. دوم روانشناس باشد؛ برای مثال عکاسی از فضای سوگواری بسیار سخت است، در مراسم شادی و عروسی شخصیت‌ها آماده‌اند؛ اما در عزاداری این‌طور نیست. عکاس باید بتواند با اعتمادسازی داخل فضا شود و در هر صحنه‌ای عکس بگیرد، همچنین عکاس باید گزارشگر باشد.

حاجی‌پور ضمن اشاره به این مطلب که سندیت عکس از همه هنرها بیشتر است، چون حالت عینی دارد، تصریح کرد: عکاس، سوژه و دوربین عکاسی از قابلیت‌های این هنر برشمرده می‌شوند که سوژه در عکس‌های آیینی قابلیتی قوی دارد. 

وی در پایان ضمن نقد و بررسی عکس‌های شرکت‌کنندگان در این کارگاه، شناخت علمی سوژه و شناخت فنی تصویری را از آگاهی‌های بسیار مهم در عکاسی دانست و گفت: انتخاب مکان، زمان، زمینه عکاسی، وضعیت سوژه از لحاظ سنی و جسمی، چگونگی استفاده از فرصت‌ها، ایده و اجرا، لباس عکاس، توازن بین اعضای بدن، استفاده از دوربین حرفه‌ای و شناخت موانع و محدودیت‌ها از مؤلفه‌های مهم عکاسی به‌شمار می‌آید.

زهراسادات محمدی