نقش آقا محمد بیدآبادی در ثبات فلسفه ملاصدرا

به گزارش ایکنا از اصفهان، اصغر طاهرزاده، مدرس فلسفه در ویژه‌برنامه «در محضر آقا محمد بیدآبادی» که روز گذشته، 28 دی‌ماه در نگارستان امام خمینی(ره) برگزار شد، اظهار کرد: آشناترین آشنایان، دل هر کسی است که بنا دارد در سیر حیات خودش از جهان موجود تا جهان مافوق خود را حاضر و هاضم‌تر کند. سرسلسله بودن آقا محمد بیدآبادی، سخن و تفکر درباره ایشان را بسیار بزرگ می‌کند؛ برای ما این سؤال مطرح می‌شود که آغازگری ایشان از کجا بوده است و این مرد چگونه متوجه شد که برای ادامه حیات قدسی و معنوی باید ملاصدرا را دوباره به تاریخ برگرداند و برای امروز ما این عظیم‌ترین نکته در شخصیت بیدآبادی است.

وی ادامه داد: ملاصدرا نقطه آغاز تفکری محسوب می‌شود که امکان حضور در جهان را پیش آورده و این نکته را باید در نظر بگیریم؛ او با دکارت هم‌عصر بود و آنچه را که دکارت می‌گفت، کاملاً درک می‌کرد. مستشرقان اروپایی درباره دکارت زیاد سخن می‌گفتند که نشان می‌داد جهان آن زمان در حال تحول بود و ملاصدرا متوجه مسائل جدیدی شد که برای بشر در عصر جدید به‌ وجود آمد و اقتضا می‌کرد تفکر جدیدی مطرح شود که مناسب فرهنگ عمیق شیعه باشد. او در مواجهه با جهان غرب، حکمت متعالیه را به‌ وجود آورد.

این مدرس فلسفه تصریح کرد: بعد از سال‌های زیادی، آقا محمد بیدآبادی متوجه نیاز به فلسفه ملاصدرا شد و به این ترتیب بزرگان بسیاری دور او جمع شدند و تاریخ فهم بشر جدید را در افق معنوی شروع کردند. اگر آموزه‌های آقا محمد بیدآبادی را به‌ درستی بشناسیم، در ادامه آن می‌توانیم بفهمیم که چرا مرحوم علامه طباطبایی و امام خمینی(ره) دوباره به تفکر ملاصدرا بازگشتند؛ برای مثال جمله معروف علامه طباطبایی را می‌دانیم که فرمود:‌‌ «ما همه بر سر سفره‌ای نشسته‌ایم که جناب صدرالمتأهلهین گشوده است.»

وی گفت: اگر امروز باز هم تفکر ملاصدرا را نداشته باشیم، به آن معنایی که آقا محمد بیدآبادی در نظر داشت، تقریباً گرفتار نوعی اخباری‌گری و خرافه‌پرستی می‌شویم و هرگز جهاد عقل متعمق این نسل خاص را نخواهیم داشت. ما در ریشه‌هایمان امروز را زنده نگه می‌داریم تا بتوانیم فردا را هم داشته باشیم. مقام معظم رهبری درباره ملاصدرا می‌فرماید: «به گمان ما فلسفه اسلامی در اصول و محتوای صدرایی جای خود را در اندیشه انسان این روزگار می‌جوید و سرانجام به آن خواهد رسید.»

طاهرزاده توضیح داد: رهبر معظم انقلاب در مقام کسی که مسائل جهان را می‌شناسد، می‌خواهد بگوید که فلسفه اسلامی در اسلوب صدرایی روزگار خود را در آینده می‌جوید؛ بنابراین نه تنها آقا محمد بیدآبادی بلکه امثال مقام معظم رهبری هم معتقدند که صدرا فرداهایی برای ما پیش می‌آورد. ما باید هوشیاری تاریخی مرحوم بیدآبادی را بیابیم تا بدانیم که چرا امروز دوباره به صدرالمتألهین نیاز داریم. مرحوم بیدآبادی از این نظر که در دوران ایشان حکمت صدرایی هنوز به جریان مسلم تبدیل نشده بود، نقش مهمی در ثبات فلسفه ملاصدرا ایفا کرد؛ این تفکر به‌طور عمده در سلسله‌ شاگردان برجسته مرحوم آقامحمد بیدآبادی گسترش یافت.

وی تأکید کرد: جلسات درس مرحوم بیدآبادی به‌گونه‌ای بود که در یکی از جلسات ایشان فقط ۴۰۰ شاگرد حضور داشتند. حداقل سه‌ سلسله از مرحوم بیدآبادی منشعب شد، به‌طوری که در نجف مرحوم ملاحسینقلی همدانی، در تهران مرحوم زنوزی و مرحوم ملاعلی نوری در اصفهان هر کدام در حوزه خود غوغایی به پا کردند. این حکمت صدرایی نتیجه‌ای در پی داشت که به انقلاب اسلامی منجر شد؛ در حقیقت اگر بخواهیم انقلاب اسلامی ایران را مطالعه کنیم، بدون ورود به آموزه‌های آقا محمد بیدآبادی نتیجه‌ای نمی‌گیریم.

این مدرس فلسفه اظهار کرد: مشکلاتی که امروز برای ما پیش آمده، ناشی از غفلت از ریشه‌های تاریخی و تفکری ماست. شرایط تاریخی آقا محمد بیدآبادی، روزگار مربوط به آخرین روزهای افول صفویه و ظهور افاغنه و در ادامه آن حاکمیت افشاریه و زندیه بود. یکی از شاگردان باواسطه مرحوم بیدآبادی، سیدجمال‌الدین اسدآبادی است؛ این مرد شخصیتی سیاسی و انقلابی داشت. جالب این است که هفت سال در مدرسه صالحیه قزوین به مطالعه اندیشه‌های ملاصدرا پرداخت و در مصر به محمد عبده فلسفه درس می‌داد.

زهراسادات مرتضوی