پژوهش نباید ژست روشنفکری یا تزئین عمل باشد
معاون راهبردی و امور مجلس رئیسجمهور، در آیین تجلیل از پژوهشگران برتر، پژوهش را تکلیف و ابزار تصمیمگیری مسئولان دانست و گفت: تحقیق نباید صرفاً ژست روشنفکری یا تزئین عمل باشد و باید کاربردی و پاسخگو به نیازهای واقعی کشور باشد.
به گزارش ایکنا، محسن اسماعیلی، معاون راهبردی و امور مجلس رئیسجمهور صبح امروز سهشنبه ۲۵ آذرماه در آیین تجلیل از پژوهشگران برتر، که در ساختمان شیخ فضلالله نوری مجلس شورای اسلامی برگزار شد، ضمن گرامیداشت هفته پژوهش، با اشاره به جایگاه نوآوری در پژوهش گفت: ابنادریس از پژوهشگران خطشکن تاریخ فقه شیعه بود. پس از انتشار آثار شیخ طوسی، به دلیل عظمت علمی و سیطره اخلاقی او، نزدیک به دو قرن هیچ فقیهی به خود اجازه نقد دیدگاههای شیخ را نمیداد و به تعبیر شهید مطهری، افتخار بسیاری از مجتهدان بعدی، تقلید از شیخ طوسی بود.
وی ادامه داد: ابنادریس که بنا بر برخی اقوال، شیخ طوسی دایی او محسوب میشود، این مسیر را شکست و بسیاری از پژوهشهای اصلی شیخ طوسی را مورد بازنگری قرار داد و در اغلب موارد نیز دیدگاههای متفاوتی ارائه کرد. این نظرات در کتاب «سرائر» که اثری سهجلدی و سرشار از نوآوریهای فقهی است، گردآوری شده و از آثار شاخص پژوهشی به شمار میآید.
اسماعیلی با اشاره به مقدمه ابنادریس بر کتاب «سرائر» اظهار کرد: این مقدمه از نظر تبیین جایگاه پژوهش و نوآوری، بسیار ارزشمند است و شایسته است ترجمه و در اختیار پژوهشگران قرار گیرد. ابنادریس در این مقدمه بهزیبایی اهمیت پژوهش و ضرورت نوآوری در آن را تشریح کرده است.
معاون راهبردی و امور مجلس رئیسجمهور افزود: ابنادریس در عبارتی تأملبرانگیز مینویسد «هیچ چیز برای بشر خسارتبارتر از این نیست که گفته شود هر آنچه لازم بوده، پیشینیان گفتهاند و دیگر نیازی به پژوهش جدید وجود ندارد». این نگاه، زیانبارترین نگرش در تاریخ بشر است و نشان میدهد مسیر پژوهش همواره باز است و هیچگاه نمیتوان از نهادهای پژوهشی بینیاز شد.
دستاوردهای پژوهشی باید بهطور مستمر بهروزرسانی شود
وی تأکید کرد: دستاوردهای علمی و پژوهشی باید بهطور مستمر بهروزرسانی شود و مراکز پژوهشی نقشی بیبدیل در پاسخگویی به نیازهای نوپدید جامعه دارند.
معاون راهبردی و امور مجلس رئیسجمهور، با تأکید بر جایگاه الزامآور پژوهش در نظام تصمیمگیری، گفت: تحقیق و پژوهش، تزیین عمل و اقدامی تشریفاتی نیست، بلکه عمل به تکلیف است. برخی تصور میکنند برای نمایش روشنفکری، داشتن مرکز پژوهشها یا واحد مطالعاتی کافی است، در حالی که پژوهش یک وظیفه واقعی و الزامآور است.
وی افزود: از منظر فقهی، هر مسئولی که بدون اتکا به پژوهش تصمیمگیری و اقدام کند در امانتداری خود تفریغ کرده و تصمیماتی که میگیرد ضمان دارد. همچنین اگر پژوهش به نتیجهای برسد و مسئول مربوطه بدون دلیل آن را کنار بگذارد و بر اساس نظر شخصی خود عمل کند، دچار افراط و تعدی شده و باز هم ضامن است.
اسماعیلی تصریح کرد: اگر به نتایج پژوهش به معنای واقعی عمل شود، حتی در صورت بروز خطا نیز معذور هستیم؛ چرا که به تکلیف خود عمل کردهایم. بنابراین نباید به پژوهشها به چشم تشریفات و تزئینات نگریست یا آنها را صرفاً در گوشه و کنار کشور تولید و انباشته کرد.
معاون راهبردی و امور مجلس رئیسجمهور با اشاره به ضعف کاربست پژوهش در کشور اظهار کرد: مسئله مهم دیگر این است که چرا به پژوهشها عمل نمیشود. تحقیق برای تحقق است و پژوهشی که به کار بسته نشود، چه دردی از جامعه دوا میکند؟ در حالی که ضریب بهرهگیری از نتایج پژوهش در نظام اداری کشور پایین است.
پژوهشگران باید به سؤالات واقعی پاسخ دهند
وی ادامه داد: بخشی از این مسئله به مجریان و بخشی دیگر به خود پژوهشگران بازمیگردد. پژوهشگران باید به سؤالات واقعی پاسخ دهند، نه صرفاً به دغدغهها و سلیقههای شخصی. دستور کار مراکز پژوهشی باید از نیازهای واقعی کشور نشأت بگیرد، نه از علایق فردی محققان یا مدیران.
اسماعیلی تأکید کرد: تحقیق برای تحقیق، هرچند ارزشمند است، اما مأموریت نهادهای پژوهشی حاکمیتی نیست. در این نهادها باید نیازهای جامعه محور پژوهش قرار گیرد؛ هرچند ممکن است این نیازها همیشه از سوی مدیران بهدرستی درک نشده باشد، اما دستکم باید احساس نیاز نسبت به آنها در نظام مدیریتی کشور ایجاد شود.
معاون راهبردی و امور مجلس رئیسجمهور با تأکید بر ضرورت کاربردیسازی پژوهشها گفت: با رئیس مرکز پژوهشهای مجلس توافق کردهایم که نتایج پژوهشها بهصورت مشخص به بندهای اجرایی و پیشنهادهای عملی تبدیل شود. برخی از این نمونهها نیز اجرا شده و آثار آن را مشاهده میکنیم. پژوهشهای ارزشمندی که در مرکز پژوهشهای مجلس انجام شده، زمانی اثربخش خواهد بود که مسیر اجرایی آن بهروشنی تبیین شود.
وی افزود: مجلس از دولت جدا نیست و دولت نیز از قوه قضائیه منفک نیست؛ همه ارکان نظام در یک مسیر حرکت میکنند. بر همین اساس، تلاش داریم پژوهشهایی که انجام میشود به پیشنهادهای مشخص اجرایی تبدیل شود تا معلوم باشد چگونه باید در عمل پیادهسازی شود و تجربه نشان داده است که این رویکرد با استقبال نیز مواجه میشود.
اسماعیلی تصریح کرد: در انجام پژوهشها باید نگاه کاربردی حاکم باشد و تمرکز بر ارائه پیشنهادهای اجرایی تقویت شود، چرا که هرچه امکان اجرای نتایج پژوهش در میدان عمل فراهمتر باشد، خود پژوهشگران نیز نسبت به دستاوردهای علمیشان دلگرمتر خواهند شد.
ضرورت آسیبشناسی برخی تحقیقات
معاون راهبردی و امور مجلس رئیسجمهور در ادامه با اشاره به آسیبشناسی برخی تحقیقات گفت: در مرور یافتههای پژوهشی مراکز مختلف مشاهده کردم که بخشی از پژوهشها میتوانست گرهگشا باشد، اما یکی از مشکلات اساسی آنها، سوگیری در تحقیق بود. خوشبختانه مرکز پژوهشهای مجلس تا حد بسیار بالایی از این آفت مبراست.
وی تأکید کرد: ما تحقیق میکنیم تا حقیقت را کشف کنیم، نه اینکه از ابتدا به نتیجهای برسیم و سپس برای آن دلیلتراشی کنیم. پیشداوری و قضاوت قبلی، حتی در مراجعه به قرآن نیز میتواند به برداشت نادرست و خسارتبار منجر شود. پژوهشگر باید ذهن خود را از پیشفرضها خالی کند، چرا که اگر راهحل از پیش تعیین شده باشد، ناخواسته پژوهش جهتدار شده و مانع دستیابی به حقیقت میشود.
معاون راهبردی و امور مجلس رئیسجمهور، با تشریح اهمیت تحقیق در جداسازی حق از باطل، گفت: تحقیق از باب تفعیل است، همانگونه که تقشیر به معنای جدا کردن پوست از مغز است، تحقیق نیز به معنای جدا کردن حق از باطل است. پژوهشگر نباید چیزی را از قبل حق فرض کند، بلکه باید با بررسی دقیق منابع، حق را تشخیص دهد و راهحل مناسب را انتخاب کند.
وی افزود: پیشداوریها، مانع کاربردی شدن پژوهشها میشود و اگر با ذهنیتی از پیش تعیینشده به سراغ منابع برویم، هر دلیلی که مشاهده کنیم، ممکن است ما را گمراهتر کند. به تعبیر مولوی، «هر درونی که خدااندیش شد/ چون دلیل اری خیالش بیش شد»، یعنی هرچه بیشتر استدلال کنیم، اگر پیشفرض غلط داشته باشیم، اشتباه در ذهنمان مستقر میشود و مانع دستیابی به نتیجه صحیح میگردد. این نکته اهمیت بالایی دارد تا همدلی و همکاری میان مراکز پژوهشی ادامه یابد و تقویت شود.
اسماعیلی ادامه داد: خداوند این نهاد پربرکت را همچنان رو به جلو نگه دارد و به پژوهشگران آن توفیق عنایت فرماید. بدون تعصب عرض میکنم، حضور آقای قالیباف به عنوان رئیس مجلس یک فرصت است؛ ایشان تحقیق را نه به عنوان تزیین، بلکه به عنوان تکلیف دنبال میکنند.
قدردانی دولت از تحقیقات مرکز پژوهشهای مجلس
معاون راهبردی و امور مجلس رئیسجمهور با اشاره به سوابق علمی قالیباف افزود: وقتی ایشان در نیروی انتظامی بودند، تحقیق جایگاه مشخصی نداشت، اما امروز یکی از منابع پژوهشی کشور فعال شده است و طی دوران مدیریتی ایشان، ۱۰ تا ۱۲ مجله علمی پژوهشی نیروی انتظامی منتشر شده و مراکز پژوهشی کارآمد شکل گرفته است.
وی تأکید کرد: اهتمام و اعتقاد رئیس مجلس به مرکز پژوهشها فرصتی است که باید قدر دانسته شود تا این مرکز بیش از پیش به انجام رسالت تاریخی و قانونی خود نزدیک شود.
اسماعیلی در پایان گفت: من جدای از شما نیستم و از ابتدای تأسیس مرکز پژوهشهای مجلس، آثار شما برای من اهمیت داشته است. امروز نیز به عنوان کسی که بیشتر از این آثار استفاده میکند، از طرف خود و دولت، صمیمانه از پژوهشگران و زحماتشان قدردانی میکنم.
انتهای پیام
