واكاوی ترجمه قرآن به زبان‌های خارجی/27
تنوع ترجمه‌های قرآن دامنه مخاطبان كلام الهی را گسترش می‌دهد
گروه بين‌الملل: ارائه ترجمه‌های متنوع از قرآن كريم در هر زبانی از آن جهت حائز اهميت است كه هر مترجم با قلم و سليقه شخصی و با استفاده از اندوخته و تجربه علمی خود، ترجمه نوين و بديعی را خلق می‌كند و بدين شكل، دامنه مخاطبان كلام الهی گسترش می‌يابد.
رسول اسماعيل‌زاده، مترجم قرآن كريم به زبان آذری، در بخش دوم گفت‌وگوی خود با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) ضمن بيان اين مطلب اظهار كرد: اگرچه قرآن تاكنون به حدود 150 زبان مختلف ترجمه شده است و عمده ترجمه‌ها به زبان كلاسيك بوده، در سال‌های اخير به دليل مسائل و حوادثی كه در جهان اتفاق افتاده، از جمله حادثه يازدهم سپتامبر، لزوم و ضرورت آشنايی غرب با مفاهيم و مبانی اسلامی افزايش يافته كه اين موضوع منجر به ارائه ترجمه‌های جديد از قرآن كريم شده است.
وی افزود: افزايش ترجمه‌های جديد از قرآن كريم به زبان‌های مختلف، پديده مطلوبی است؛ زيرا هرچه ترجمه‌های قرآن به زبان‌های ديگر زياد شود و مترجمان مختلف بنا بر سطح سواد و اندوخته‌های علمی خود ترجمه‌ای جديد از قرآن كريم ارائه دهند، هر يك جمعی از مخاطبان را دور خود جمع می‌كنند و آنان را با قرآن آشنا می‌‌سازند.
مترجم قرآن به زبان تركی آذری ادامه داد: ارائه ترجمه‌های متنوع از قرآن كريم در هر زبانی از آن جهت حائز اهميت است كه هر مترجم با قلم و سليقه شخصی و با استفاده از اندوخته و تجربه علمی خود، ترجمه نوين و بديعی را خلق می‌كند و بدين شكل، دامنه مخاطبان كلام الهی گسترش می‌يابد.
وی گفت: هيچ‌گاه دو ترجمه شبيه هم نخواهند شد، چون مترجمان سليقه‌ها، ذوق، قلم و اندوخته‌های متفاوت دارند؛ بنابراين هرچه تعداد ترجمه‌های قرآن افزايش يابد، بهتر است؛ زيرا افراد بيشتری مخاطب كلام قرآن خواهند شد.
اسماعيل‌زاده تأكيد كرد: اهميت ديگر افزايش ترجمه‌های جديد از قرآن از آن جهت است كه چون قرآن به زبان عربی است و زبان عربی يكی از كامل‌ترين زبان‌های دنيا است، ترجمه دقيق و بی‌عيب و نقص آن به زبان مقصد علی‌‌رغم تبحر كامل مترجم امكان‌پذير نيست. مترجم تنها می‌‌تواند درصدی از حقايق قرآن را به زبان ديگر بازگرداند و ارائه ترجمه‌های جديد باعث می‌شود كه در هر ترجمه تنها پاره‌ای از كاستی‌های زبانی برطرف شود و مخاطب با مطالعه چند ترجمه مختلف به عمق بيشتری از معانی قرآن دست يابد.
وی گفت: در حال حاضر با توجه به شرايط كنونی جهان، ابزارهای موجود، پيشرفت‌های علمی، گسترش جهان‌بينی افراد، بيشتر شدن نياز بشر به دانستن حقايق و تحقق روز افزون دهكده جهانی و اينكه دنيا هر روز و هر دقيقه شاهد تحولات عظيم در عرصه‌های مختلف است، ترجمه‌های قرآن كريم نيز بايد پيوسته روزآمد شوند و ترجمه‌های جديدی از كلام الهی به زبان‌های مختلف ارائه شود كه البته اين امر به هيچ‌وجه به معنی تكرار و تكرر در ترجمه نيست؛ بلكه ارائه ترجمه‌های بديع از سوی مترجمان است.
اسماعيل‌زاده در مورد ترجمه قرآن خود به زبان تركی آذری گفت: من اولين بار در سال‌های 72 تا 75 قرآن كريم را به زبان تركی آذری ترجمه كردم، سپس در سال 75 با مؤسسه ترجمان وحی قم كه در آن زمان مركز ترجمه قرآن به زبان‌های خارجی نام داشت، آشنا شدم و با همكاری حجت‌الاسلام و‌المسلمين حاج آقای نقدی، رئيس اين مركز، شروع به مطالعه ترجمه‌های تركی قرآن موجود در اين مركز اعم از تركی استانبولی، عثمانی، آذری و تاتاری و ديگر زبان‌های مشابه كردم و پس از آگاهی از نقاط ضعف و قوت اين ترجمه‌ها و همچنين انجام مطالعات گسترده بر تفاسير قرآن به زبان عربی، فارسی و تركی، ترجمه جديدی از قرآن به زبان تركی را ارائه دادم.
وی ادامه داد: بررسی ترجمه‌های مختلف قرآن پيش از آغاز ترجمه قرآن به ارائه يك ترجمه خوب از سوی مترجم كمك فراوانی خواهد كرد؛ زيرا نقاط ضعف و قوت اين ترجمه‌ها را به مترجم می‌شناساند؛ به عنوان مثال من در بررسی ترجمه‌های مختلف به اين نكته پی بردم كه مترجم پيش از آغاز ترجمه بايد يك سبك مشخص را برای خود در نظر بگيرد و كل قرآن را با استفاده از آن سبك به زبان مقصد بازگرداند، اين نكته در بسياری از ترجمه‌های موجود از قرآن توسط مترجمان رعايت نشده است. بعضی مترجمان هر يك از سوره‌های قرآن را به يك سبك متفاوت ترجمه كرده‌اند كه اين امر سبب كاهش انسجام متن ترجمه شده و تأثيرگذاری آن می‌شود.
اسماعيل‌زاده تأكيد كرد: علاوه بر آن در غالب ترجمه‌ها گروه هدف و يا نوع مخاطب انتخاب نشده و مترجم با فرهنگ زبان عربی كلاسيك و فرهنگ دينی قرآن كريم آشنايی نداشته است كه سعی بر آن شد تا در اين ترجمه، اين قبيل اشكالات وجود نداشته باشد.
وی ادامه داد: از اين رو در اين ترجمه قرآن به زبان تركی لفظ‌گرايی اعمال شد و با معادل‌يابی دقيق واژه‌ها و عبارات از زبان عربی به زبان تركی سعی بر آن شد كه از هرگونه اعمال سليقه شخصی و مذهبی در اين ترجمه تا حد امكان جلوگيری شود و متن روان و گيرايی به مخاطب ترك‌زبان ارائه شود. در اين ميان مؤسسه ترجمان وحی با در اختيار گذاشتن منابع و ابزار لازم كمك زيادی به خلق اين ترجمه كرد.
اسماعيل‌زاده توضيح داد: اين ترجمه اولين بار سال 78 با الفبای فارسی در 5 هزار تيراژ چاپ و توزيع شد، پس از آن دوباره مورد بازبينی قرار گرفت، اغلاط آن گرفته و مجدداً ويراستاری شد و بار دوم در سال 80 علاوه بر الفبای فارسی به الفبای لاتين و سيريليك چاپ شد كه اين ترجمه قرآن با الفبای لاتين و سيريليك در آذربايجان بسيار مورد استقبال قرار گرفت و از سوی آكادمی دينی جمهوری آذربايجان به عنوان ترجمه معيار انتخاب شد، دانشگاه خزر جمهوری آذربايجان نيز يك كنفرانس علمی ترتيب داد و در آن ويژگی‌های اين ترجمه را مورد بررسی قرار داد؛ اين ترجمه در ايران يازده بار تجديد چاپ يافت كه متأسفانه به دليل وجود برخی مشكلات، در دو سه سال اخير برای چاپ آن اقدام نكرديم و اين ترجمه در بازار ناياب شد.
وی در پايان متذكر شد: در حال حاضر نظارتی كه بر روی ترجمه‌های قرآن كريم به زبان‌های مختلف انجام می‌گيرد به هيچ وجه كافی نيست و اين مسئله در بعضی موارد به انتشار ترجمه‌های كم كيفيت از قرآن كريم منجر می‌شود.
وی افزود: افزايش ترجمه‌های جديد از قرآن كريم به زبان‌های مختلف، پديده مطلوبی است؛ زيرا هرچه ترجمه‌های قرآن به زبان‌های ديگر زياد شود و مترجمان مختلف بنا بر سطح سواد و اندوخته‌های علمی خود ترجمه‌ای جديد از قرآن كريم ارائه دهند، هر يك جمعی از مخاطبان را دور خود جمع می‌كنند و آنان را با قرآن آشنا می‌‌سازند.
مترجم قرآن به زبان تركی آذری ادامه داد: ارائه ترجمه‌های متنوع از قرآن كريم در هر زبانی از آن جهت حائز اهميت است كه هر مترجم با قلم و سليقه شخصی و با استفاده از اندوخته و تجربه علمی خود، ترجمه نوين و بديعی را خلق می‌كند و بدين شكل، دامنه مخاطبان كلام الهی گسترش می‌يابد.
وی گفت: هيچ‌گاه دو ترجمه شبيه هم نخواهند شد، چون مترجمان سليقه‌ها، ذوق، قلم و اندوخته‌های متفاوت دارند؛ بنابراين هرچه تعداد ترجمه‌های قرآن افزايش يابد، بهتر است؛ زيرا افراد بيشتری مخاطب كلام قرآن خواهند شد.
اسماعيل‌زاده تأكيد كرد: اهميت ديگر افزايش ترجمه‌های جديد از قرآن از آن جهت است كه چون قرآن به زبان عربی است و زبان عربی يكی از كامل‌ترين زبان‌های دنيا است، ترجمه دقيق و بی‌عيب و نقص آن به زبان مقصد علی‌‌رغم تبحر كامل مترجم امكان‌پذير نيست. مترجم تنها می‌‌تواند درصدی از حقايق قرآن را به زبان ديگر بازگرداند و ارائه ترجمه‌های جديد باعث می‌شود كه در هر ترجمه تنها پاره‌ای از كاستی‌های زبانی برطرف شود و مخاطب با مطالعه چند ترجمه مختلف به عمق بيشتری از معانی قرآن دست يابد.
وی گفت: در حال حاضر با توجه به شرايط كنونی جهان، ابزارهای موجود، پيشرفت‌های علمی، گسترش جهان‌بينی افراد، بيشتر شدن نياز بشر به دانستن حقايق و تحقق روز افزون دهكده جهانی و اينكه دنيا هر روز و هر دقيقه شاهد تحولات عظيم در عرصه‌های مختلف است، ترجمه‌های قرآن كريم نيز بايد پيوسته روزآمد شوند و ترجمه‌های جديدی از كلام الهی به زبان‌های مختلف ارائه شود كه البته اين امر به هيچ‌وجه به معنی تكرار و تكرر در ترجمه نيست؛ بلكه ارائه ترجمه‌های بديع از سوی مترجمان است.
اسماعيل‌زاده در مورد ترجمه قرآن خود به زبان تركی آذری گفت: من اولين بار در سال‌های 72 تا 75 قرآن كريم را به زبان تركی آذری ترجمه كردم، سپس در سال 75 با مؤسسه ترجمان وحی قم كه در آن زمان مركز ترجمه قرآن به زبان‌های خارجی نام داشت، آشنا شدم و با همكاری حجت‌الاسلام و‌المسلمين حاج آقای نقدی، رئيس اين مركز، شروع به مطالعه ترجمه‌های تركی قرآن موجود در اين مركز اعم از تركی استانبولی، عثمانی، آذری و تاتاری و ديگر زبان‌های مشابه كردم و پس از آگاهی از نقاط ضعف و قوت اين ترجمه‌ها و همچنين انجام مطالعات گسترده بر تفاسير قرآن به زبان عربی، فارسی و تركی، ترجمه جديدی از قرآن به زبان تركی را ارائه دادم.
وی ادامه داد: بررسی ترجمه‌های مختلف قرآن پيش از آغاز ترجمه قرآن به ارائه يك ترجمه خوب از سوی مترجم كمك فراوانی خواهد كرد؛ زيرا نقاط ضعف و قوت اين ترجمه‌ها را به مترجم می‌شناساند؛ به عنوان مثال من در بررسی ترجمه‌های مختلف به اين نكته پی بردم كه مترجم پيش از آغاز ترجمه بايد يك سبك مشخص را برای خود در نظر بگيرد و كل قرآن را با استفاده از آن سبك به زبان مقصد بازگرداند، اين نكته در بسياری از ترجمه‌های موجود از قرآن توسط مترجمان رعايت نشده است. بعضی مترجمان هر يك از سوره‌های قرآن را به يك سبك متفاوت ترجمه كرده‌اند كه اين امر سبب كاهش انسجام متن ترجمه شده و تأثيرگذاری آن می‌شود.
اسماعيل‌زاده تأكيد كرد: علاوه بر آن در غالب ترجمه‌ها گروه هدف و يا نوع مخاطب انتخاب نشده و مترجم با فرهنگ زبان عربی كلاسيك و فرهنگ دينی قرآن كريم آشنايی نداشته است كه سعی بر آن شد تا در اين ترجمه، اين قبيل اشكالات وجود نداشته باشد.
وی ادامه داد: از اين رو در اين ترجمه قرآن به زبان تركی لفظ‌گرايی اعمال شد و با معادل‌يابی دقيق واژه‌ها و عبارات از زبان عربی به زبان تركی سعی بر آن شد كه از هرگونه اعمال سليقه شخصی و مذهبی در اين ترجمه تا حد امكان جلوگيری شود و متن روان و گيرايی به مخاطب ترك‌زبان ارائه شود. در اين ميان مؤسسه ترجمان وحی با در اختيار گذاشتن منابع و ابزار لازم كمك زيادی به خلق اين ترجمه كرد.
اسماعيل‌زاده توضيح داد: اين ترجمه اولين بار سال 78 با الفبای فارسی در 5 هزار تيراژ چاپ و توزيع شد، پس از آن دوباره مورد بازبينی قرار گرفت، اغلاط آن گرفته و مجدداً ويراستاری شد و بار دوم در سال 80 علاوه بر الفبای فارسی به الفبای لاتين و سيريليك چاپ شد كه اين ترجمه قرآن با الفبای لاتين و سيريليك در آذربايجان بسيار مورد استقبال قرار گرفت و از سوی آكادمی دينی جمهوری آذربايجان به عنوان ترجمه معيار انتخاب شد، دانشگاه خزر جمهوری آذربايجان نيز يك كنفرانس علمی ترتيب داد و در آن ويژگی‌های اين ترجمه را مورد بررسی قرار داد؛ اين ترجمه در ايران يازده بار تجديد چاپ يافت كه متأسفانه به دليل وجود برخی مشكلات، در دو سه سال اخير برای چاپ آن اقدام نكرديم و اين ترجمه در بازار ناياب شد.
وی در پايان متذكر شد: در حال حاضر نظارتی كه بر روی ترجمه‌های قرآن كريم به زبان‌های مختلف انجام می‌گيرد به هيچ وجه كافی نيست و اين مسئله در بعضی موارد به انتشار ترجمه‌های كم كيفيت از قرآن كريم منجر می‌شود.
مطالب مرتبط
