مترجمان برجسته قرآن کریم تجلیل شدند

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، اختتامیه بخش زبان فارسی همایش بین‌المللی ترجمه قرآن شب گذشته، 25 آذرماه، با حضور غلامعلی حدادعادل، بهاءالدین خرمشاهی، حجت‌الاسلام محمدعلی کوشا، حسین استادولی، یحیی بای‌جی‌سو، مترجم چینی قرآن و رائول گنزالس، مترجم اسپانیایی قرآن در دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) برگزار شد.

خرمشاهی: برای اولین بار 20 سال پیش «نثر معیار» را به کار بردم

بهاءالدین خرمشاهی، مترجم برجسته قرآن در این مراسم گفت: روزگار بسیار پررونقی برای پژوهش‌های قرآنی و ترجمه‌پژوهی است و استاد کوشا یکی از راهگشاترین افراد در حوزه ترجمه قرآن است و با نقدهایی که بر ترجمه‌ها کرده می‌توان بهره برد، از جمله نقدی که بر ترجمه من کرده است.

این مترجم قرآن درباره نثر معیار گفت: من برای اولین بار 20 سال پیش عبارت «نثر معیار» را به کار بردم. برخی زبان‌شناسان می‌گفتند ما نثر معیار نداریم. در حالی که نثر معیار همانی است که ما حرف می‌زنیم و زبان کتاب‌های درسی، مقالات جدی و زبان رسمی هر کشوری زبان معیار آن است.

وی در ادامه به دلایل ترجمه به نثر معیار اشاره و عنوان کرد: این نثر، نثر فرهیختگان و سخنرانی‌ها و کتاب‌هاست که الزامی نبوده و ترجیهی است و از میان ترجمه‌ها ترجمه سیدعلی موسوی‌گرمارودی پس از ترجمه الهی‌قمشه‌ای به نثر معیار نوشته شد و الهی‌قمشه‌ای کاری کرد که نامش در ترجمه قرآن جاودانه شد، اما 100 غلط از ترجمه ایشان را استخراج کردم، هر چند احترام زیادی به وی می‌گذارم؛ چرا که وی دوست پدرم بود و من نیز رابطه‌ای دوستانه با پسرش، حسین الهی‌قمشه‌ای داشته و دارم. اما باید گفت که ترجمه نثر معیار با ترجمه الهی‌قمشه‌ای آغاز شده است.

حدادعادل: استاد خرمشاهی مشوق من بود

غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مترجم قرآن در این همایش گفت: مشوق من در ترجمه قرآن استاد خرمشاهی بود و من قصد ترجمه قرآن را نداشتم، هر چند دلبسته به آن بودم و از دوران دبیرستان و دانشگاه همواره به آن توجه می‌کردم و چندین بار قرآن را همراه با ترجمه آن ختم کرده‌ام.

وی افزود: استاد خرمشاهی حدود 10 بار به من نامه نوشتند که چرا ترجمه قرآن را شروع نمی‌کنید و من به دلایلی که نمی‌خواهم بیان کنم، نخواستم محبت ایشان را بی‌پاسخ بگذارم، از این رو ترجمه قرآن را آغاز کردم.

حدادعادل ادامه داد: دو، سه سالی به صورت پیش‌چاپ ترجمه قرآن را در اختیار اساتید قرار دادم و پس از اینکه ترجمه چاپ شد آقای خرمشاهی سرذوق آمد و کتابی در حدود 200 صفحه درباره ترجمه قرآنم نوشتند و استاد کوشا هم اخیراَ مقاله‌ای در مجله ترجمان وحی نوشته‌اند و اظهار لطف کردند و پیشنهادها و نقدهایی داشتند که از آنها استفاده کردم.

استادولی: «نسخ» و «انساخ» تنها موضوعی که برایم روشن نشده است

حسین استادولی، نیز در ادامه این مراسم گفت: تنها موضوعی که برایم روشن نشده و در تفاسیر قرآن حتی «المیزان» نیز به روشنی بیان نشده، نسخ و انساخ است که مرحوم بلاغی در رابطه با آن معتقد است، نسخ و انساخ مربوط به قرآن نیست و مربوط به ادیان گذشته است.

وی یادآور شد: با ترجمه زیر یا بدون شرح چندان موافق نیستم؛ چرا که در اصل ترجمه باید توضیحاتی در متن یا پرانتز داده شود تا اینکه خواننده‌ای که آن را مطالعه می‌کند متوجه معنی و مفهوم آیه شود و تنها برای ثواب آن را نخواند.

کوشا: مجمع‌البیان مظلوم‌ترین تفسیر است

حجت‌الاسلام محمدعلی کوشا، منتقد ترجمه‌های قرآن، در این مراسم گفت: با پیروزی انقلاب اسلامی باب جدیدی در فکر و فرهنگ این مردم گشوده شد، کسانی که می‌خواهند منصفانه داوری کنند، خدمات بزرگی پس از انقلاب به ویژه در حیطه قرآن‌پژوهی داشته‌ایم و حدود 90 ترجمه پس از پیروزی انقلاب اسلامی را من بررسی کرده‌ام و حدود 80 ترجمه را که چاپ نشده‌اند مطالعه کرده و نظر خود را کتباً به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عرضه کرده‌ام.

وی نقطه عطف تاریخ نگارش ترجمه قرآن را نثر معیار استاد بهاءالدین خرمشاهی دانست و بیان کرد: این ترجمه مصداق کامل نثر معیار است و پس از وی استاد سیدعلی موسوی‌گرمارودی ترجمه شیوایی ارائه کرده و پس از آن ترجمه دکتر حدادعادل است که وی یکی از ذخیره‌های بزرگ فرهنگی محسوب می‌شوند و ترجمه شیوایی با نثر لطیف ارائه کرده است.

کوشا با بیان اینکه نثر معیار چهار نباید و دو باید دارد، بیان کرد: نباید نثر معیار متروک، منسوخ، مهجور و غریب باشد، همچنین نباید عربی‌زده محض و صقیل و یا به صورت نثر سره نامفهوم باشد، نباید انباشته از حضو و زوائد باشد و نباید متکلفانه و متعصبانه و دارای الفاظ نامأنوس باشد. از سوی دیگر باید رسا، گویا، روان و خوشخوان و وافی به مقصود باشد و تاحدودی آراسته به محسنات لفظی و ظرافت‌های  هنری باشد که نه نثر کهنی که از اذهان فراموش شده و نه نثر کوچه و بازاری که پیش پا افتاده و نه آنچه در روزنامه‌ها ملاحظه می‌شود.

وی یادآور شد: ما راه فراوانی تا ترجمه مطلوب برای همگان داریم و نباید کثرت ترجمه‌ها سبب شود فکر کنیم بس است بلکه در این زمینه در گام نخستین هستیم. چنانچه در کلاس‌های تفسیر نیز بارها گفته‌ام که تعدد تفاسیر شما را گول نزند و خیال نکنید تمام حقایق در میان آنها هست.

کوشا تصریح کرد: هر ربع قرن به طور طبیعی نثر تطور و تحول می‌یابد، از این رو باید براساس آن ترجمه‌هایی انجام شود که نیازمند اساتیدی چون حسین استادولی هستیم که در دانشگاه‌ها حضور یابد.

وی ادامه داد: تفسیر مجمع‌البیان مظلوم‌ترین تفسیراست که متأسفانه در ابتدا آن را مُثله کردند که باید در رابطه با آن کارها و تحقیقات زیادی انجام شود.

در ادامه این همایش، سلیمان بای‌جی‌سو مترجم چینی قرآن و رائول گونزالس بورنز مترجم اسپانیایی قرآن درباره ترجمه خود صحبت کردند.

در پایان این مراسم نیز از غلامعلی حدادعادل، بهاءالدین خرمشاهی، حجت‌الاسلام محمدعلی کوشا، حسین استادولی، یحیی بای‌جی‌سو، مترجم چینی قرآن و رائول گنزالس، مترجم اسپانیایی قرآن با اهدای تندیس و هدایایی تجلیل و قدردانی شد.

تذکر حدادعادل در به کار نبردن واژه عربی

از حاشیه‌های این مراسم می‌توان به تذکر حدادعادل در رابطه با به‌کارگیری واژه فارسی به جای عربی آن اشاره کرد که یکی از مسئولان این همایش از عبارت ترجمه معکوس استفاده کرد که وی گفت: به جای ترجمه معکوس بهتر است از واژه «زین‌سو» استفاده شود.

در پایان این مراسم گرفتن عکس یادگاری نیز گرم بود و حدادعادل برای اهدای ترجمه خود به مترجم اسپانیایی قرآن، یادداشتی بر آن نوشت.