مساجد تاریخی سنندج؛ مکانی برای آشنایی با معماری اسلامی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از کردستان، ایام عید نوروز فرصت مناسبی برای مسافرت و بازدید از مناظر طبیعی و تاریخی مختلف کشور است، استان کردستان با داشتن آثار تاریخی و مذهبی قابل توجه خود یکی از این استان‌هایی است که در این ایام مورد توجه مسافران نوروزی قرار می‌گیرد براین اساس برای یادآوری مسافران نوروزی در بازدید از استان کردستان به آن‌ها توصیه می‌کنیم که مساجد تاریخی این استان را فراموش نکنند و با بازدید از این مکان‌های دیدنی به نوعی با سبک معماری اسلامی آشنا شوند.
در این راستا ما در این گزارش مساجد تاریخی شهر سنندج ره به مسافران نوروزی معرفی می‌کنیم.
مسجد رشید قلعه بیگی
این مسجد که در ضلع جنوبی بازار سنندج قرار دارد و اوایل حکومت قاجار ساخته شده ، از قدیمی‌ترین مساجد استان کردستان است.

مسجد دارای شبستانی دو طبقه با ستون‌های چوبی است. ورودی آن نیم هشتی با قوس‌های متداخل نیم دایره ( هلال )، خواجه نشین و سکوهای اطراف و طاق نماهای متعدد از نوع قوس کلیل با بافت خفته- راسته آجری است.
حیاط، چهار ضلعی و دارای آب نما است. ورودی بنا پله دار است و از دو طرف صحن مسجد به ایوان و شبستان که دارای چهارستون چوبی است، راه می‌یابد. طاق نماهای آجری بیرونی و داخلی از ویژگی‌های تزیینات معماری این مسجد محسوب می‌شود. مسجد رشید قلعه بیگی دارای اتاقی‌هایی در طبقه اول و دوم است که در اصطلاح محلی به آنها اتاق فقیه ( طلاب علوم دینی) می‌گویند.
این مسجد به سبک مسجدهای منطقه کردستان ساخته شده و کلیه ویژگی‌های این مساجد یعنی شبستان ستون دار چوبی ( به ویژه چهار ستون)، ایوان سمت حیاط و ایوان دیگری رو به سمت جنوب را دارا است.

مسجد و تکیه عبدالله بیگ
این بنا در بافت قدیمی شهر سنندج، در محله سرتپوله و ضلع شرقی خیابان شهدا قرار دارد.
مسجد عبدالله بیگ دارای دو بخش اصلی است: حیاط که در ضلع جنوبی قرار گرفته و دارای یک آب نما است و بخش دیگر که فضای اصلی مسجد است و با طاق، چشمه طاق و گنبد مسقف شده و دارای ایوانی قوس دار رو به سمت جنوب و حیاط است. اخیراً یک پنجره بزرگ فلزی در این قسمت تعبیه شده است. نوع قوس‌های این بنا یادآور معماری اصفهانی است و در تزیینات آن‌آجر کاری خفته و راسته در نماسازی و گره چینی به کار رفته است. نرده‌های فلزی به سبک اوایل عصر پهلوی نیز در ساختمان مشهود است.
در طرفین ایوان، حجره‌هایی در دو طبقه ایجاد شده که محل آموزش طلاب علوم دینی است. این مسجد را می‌توان در زمره مساجد یک ایوانی کردستان قلمداد کرد. تاریخ دقیق ساخت مسجد مشخص نیست و احتمالاً به اوایل دوره قاجاریه تعلق دارد.
مسجد قوله

این مسجد در محله قطارچیان سنندج، در ضلع جنوبی بلوار کردستان واقع است. بنای آن بر مبنای معماری بومی کردستان ، از ستون‌های چوبی قطور تشکیل شده است. آب نمای گود، سرداب و زیرزمین در این مسجد به خوبی ترکیب شده است.
این مسجد درمحل گودی قرار دارد و از این رو به مسجد " قوله" معروف شده است. احتمالاً  قدمت آن مربوط به اوایل دوره زندیه است و در اوایل دوره پهلوی نیز تغییرات و مرمت‌هایی در آن صورت گرفته است. آب جاری مسجد از قنات‌های شهر تأمین می‌شود و اکنون نیز فعال است.
مسجد ملا احمد قیامتی

این مسجد در ضلع غربی بازار سنندج، کنار ورودی غربی بازار قرار گرفته است. بنای مسجد به سبک شبستانی و در یک طبقه ساخته شده و دارای یک ایوان ستون‌دار و شبستان با چهارستون چوبی است. مسجد در ضلع جنوبی دارای یک حیاط با آب نما است که از آب قنات بهره می‌جوید. مصالح عمده به کار رفته در آن سنگ، آجر، خشت و چوب است و در طرفین ایوان و شبستان اصلی دو راهرو تعبیه شده است. یکی از ویژگی‌های مسجد، وجود کتیبه‌هایی به خط ثلث از خطاطان مشهور به نام " ملاحسن حزین کردستانی" است که در دیوارشبستان و ایوان نصب شده است.
این مسجد نیز به دوران قاجاریه تعلق دارد.
مسجد میرزا  فرج‌الله
این مسجد در ضلع شمالی خیابان 17 شهریور ( سه راهی شیخان ) سنندج قرار دارد. بنا شامل شبستان ستون دار با چهار ستون چوبی است که ایوان ستون دار چوبی در مقابل آن قرار دارد. در اطراف ایوان راهروهایی در دو طبقه ساخته شده است.
معماری این مسجد با اصول و شیوه‌های معماری ایران و متأثر از بنای مسجد دارالاحسان اجرا شده است و تمامی مصالح به کار رفته در آن محلی است.از عمده تزیینات مسجد می‌توان به پنجره‌های مـُشبّک با گره‌چینی و دو ایوان ستون دار در اضلاع شرقی و جنوبی اشاره نمود. این مسجد به دوران قاجاریه تعلق دارد و بانی آن، «میرزا فرج الله وزیر» از افراد صاحب منصب این عصر در کردستان به شمار می‌رفت.
مسجد و قرآن نـِگـِل

"نـِگـِل" مرکز دهستانی به همین نام از توابع بخش" کلاترزان" سنندج است که در 65 کیلومتری غرب سنندج و در مسیر جاده سنندج – مریوان قرار دارد.
در کتاب‌های تاریخی " حدیقه ناصریه" و " تحفه ناصریه" مطالبی به این شرح آمده است:" در یکی از دهات این بلوک که نگل اسم دارد... مسیر قدیمی که به مسجد عبدالله عمر یا عبدالله عمران مشهور است و قرآنی در این مسجد هست خیلی بزرگ به خط کوفی نوشته شده".
در داخل مسجد روستای نگل، قرآن خطی از دوران گذشته وجود دارد که بنا به اعتقادات و باورهای مردم ، یکی از چهار قرآن خطی است که در زمان خلیفه سوم" عثمان بن عفان" به رشته تحریر در آمده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده است. به همین دلیل، مردم اعتقاد زیادی به این کلام الهی دارند و در حل مشکلات و گرفتاری‌های زندگی خود از آن یاری می‌جویند و قسم دروغ به آن را گناهی بزرگ و نابخشودنی می‌دانند. چگونگی انتقال این قرآن به روستای نگل روشن نیست؛ اما با توجه به گفته‌ها و حکایات عامه، این قرآن در دوران صفویه از دل خاک بیرون آورده شد و از آن زمان در مسجد قدیمی روستا به منظور زیارت اهالی منطقه نگهداری می‌شود. مسجد در چند سال اخیر به طور کامل بازسازی شده است.
قطع قرآن، رحلی بزرگ، جلد آن چرمی و رنگ آن قهوه ای تیره است. صفحات قرآن ضخیم و به علت تشابهی که با پوست دارد، در بین مردم به پوست آهو شهرت یافته است. خط قرآن کوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمت سر سوره‌ها و شماره‌های آیات مُطلّا ( طلا کاری ) و مزین به نقوش گیاهی است. براساس شواهد موجود و شیوه نگارش و اعراب گذاری ، احتمالاً این قرآن در سده‌های چهارم یا پنجم هـ . ق نگاشته شده است.
مسجد وزیر

این مسجد در خیابان شهدا در ضلع غربی پارک شهدا قرار دارد. مسجد دارای شبستان و قابل مقایسه با مساجدی چون «میرزا فرج الله» و«رشید قلعه بیگی»  است. شبستان اصلی مسجد دارای چهار ستون چوبی با تزیینات ، و سر ستون چوبی است سقف مسجد هم چوبی است. در ضلع غربی مسجد محوطه ای قرار دارد که به روش طاق مسقف شده و محل دفن خانواده‌های «مشیر وزیری» و «معتمد هاشمی» است. روی سنگ‌های قبر، نام صاحبان قبر و نیز اشعاری به خط نستعلیق بسیار زیبا و همچنین  نقوش گل و گیاه حجاری شده است. حیاط مسجد در ضلع جنوبی قرار دارد و دارای آب‌نمایی است که آب قنات درآن جاری است.
این مسجد که به دوران قاجاریه تعلق دارد از بناهای زیبای شهر سنندج است.
مسجد وکیل

یکی از مساجد قدیمی شهر سنندج مسجد وکیل است که در محله قطارچیان و مجاور عمارت وکیل‌الملک، قراردارد. این مسجد توسط خانواده «وکیل» ساخته شده و دارای یک شبستان ستون دار و همچنین حیاط و اتاق هایی برای دفن اجساد این خانواده است. این مسجد در اواخر دوره قاجار، در سال 1328هـ. ق ساخته و سبک معماری مساجد کردستان در آن رعایت شده است. تزیینات معماری آن شامل آجر کاری خفته و راسته در نمای ساختمان است.