کاربست جامع دینی در حوزه روان‌شناسی نداریم/ تولید محتوای مذهبی در کارگروه معنادرمانی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، تحول در علوم انسانی سال‌هاست که از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده است و با توجه به اینکه علم روانشناسی و مشاوره جزیی از این علوم است، می‌توان گفت که بخش اعظم آن ترجمه شده و وارداتی هستند.

از طرفی در دانشگاه‌های ما این نوع مفاهیم غیربومی و ارزشی تدریس می‌شود که ضرورت دارد در راستای تحول در این شاخه از علوم انسانی، اقدامات مناسب و عمیقی از جمله توجه و بهره‌برداری از محتواهای تولید شده در این زمینه توسط پژوهشگران و نخبگان این عرصه در کشور داشته باشیم. در همین راستا مؤسسه خدمات مشاوره‌ای آستان قدس رضوی مدتی است کارگروهی را با عنوان معنادرمانی با رویکرد دینی جهت تولید چنین محتواهای مرتبط با علم روانشناسی و مشاوره براساس مفاهیم داخلی و دینی فعال کرده است.

در این زمینه حسین چم‌حیدری، مدیر مرکز مشاوره آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با ایکنا در مورد کارگروه علمی معنادرمانی با رویکرد دینی ابراز کرد: کارگروه معنادرمانی با رویکرد دینی را با موضوع هم‌اندیشی و تبیین نوع بهره‌گیری دین در مداخلات روانشناسی مدتی است که در شهر مشهد و با حضور روانشناسان برجسته کشور تشکیل داده‌ایم.

تولید و بررسی محتوای مورد نیاز روانشناسان و مشاوران با محوریت مفاهیم دینی و بومی

وی ادامه داد: هدف از تشکیل این کارگروه بررسی و تولید محتواهای موردنیاز روان‌شناسان و مشاورانی است که اعتقاد دارند باید از مفاهیم بومی شده و خاص دینی در حوزه مداخلات روان‌شناختی استفاده کنند.

چم‌حیدری با بیان اینکه تولید پروتکل و یا (کاربست) یکی از برنامه‌های این کارگروه است، ادامه داد: تولید بسته‌هایی که روش گام به گام آموزش و مشاوره متخصصان را تبیین کرده و شرح می‌دهد، به عنوان کاربست‌ مشاوره‌ای یکی از کارهای اساسی این کارگروه به شمار می‌رود.

آسیب‌شناسی روانشناسی ترجمه شده متأثر از غرب و جایگاه مفاهیم دینی در آن

وی آسیب‌شناسی وضعیت روان‌شناختی موجود را که متأثر از فضای ترجمه شده غربی است و در آن از بخش اصلی مفاهیم دینی و بومی خود فاصله داریم، را یکی دیگر از اقدامات کارگروه معنادرمانی دانست و گفت: طراحی برنامه‌ آموزشی جهت توانمندسازی مشاوران و روانشناسان در کنار رصد و پایش تولید محتوا در کشور از دیگر کارهای ویژه این کارگروه است.

مدیر مرکز مشاوره آستان قدس رضوی با بیان اینکه در حوزه روانشناسی، مباحث با وضعیت فرهنگ جامعه همگام و همگن نشده است و برخی از روانشناسان از کتاب‌ها و برنامه‌های آموزشی ترجمه شده و غیربومی استفاده می‌کنند، افزود: برخی از این رویکردها با فرهنگ و زیست بوم مردم تناسب ندارد و این عدم هماهنگی و تناسب در برخی موارد مراجعه‌کنندگان را با آسیب‌ مواجه می‌کند.

بررسی اقدامات عملی در حوزه مشاوره با نگاه‌های تخصصی و مبانی دینی

وی در مورد اقداماتی که توسط کارگروه معنادرمانی دنبال می‌شود، عنوان کرد: این کارگروه فعالیت‌ها، پژوهش‌ها، مطالعات و اقدامات عملی که در حوزه مشاوره با نگاه‌های تخصصی و مبانی دینی نیز صورت گرفته است را بررسی می‌کند، همچنین در برخی موارد از مؤلفان و پژوهشگران آثار جهت ارائه و عرضه کار خود دعوت می‌کنیم.

چم‌حیدری با بیان اینکه در مرحله نخست، کارگروه معنادرمانی شکل گرفته است و چند نفر از اساتید دارای الگوی کاربردی و عملی جهت ارائه کار خود دعوت شده‌اند، افزود: در ادامه این فعالیت‌ها در معرض نقد و نظر متخصصان قرار گرفته است و بخشی از آن به علاقه‌مندان در قالب جلسات آموزشی ماهانه همراه با محتوایی که در کارگروه تهیه می‌شود، ارائه و معرفی خواهد شد.

وی اضافه کرد: در مرحله دوم این کارگروه با اعلام فراخوان به دنبال جذب مشاوران جوانی هستیم که هم انگیزه همکاری و هم تخصص لازم را در این زمینه دارند تا با ثبت‌نام نهایی و انجام مصاحبه به شکل جدی تربیت نیروی انسانی یعنی روان‌درمانگر با رویکرد اسلامی را آغاز کنیم.

این روانشناس بالینی با بیان اینکه جلسات کارگروه از ابتدای سال جاری آغاز شده است و به صورت پیوسته هر دو هفته یک بار تشکیل می‌شود، عنوان کرد: نخستین جلسه به صورت آموزشی بود و موضوع درمان یکپارچه توحیدی از طرف یکی از اساتید که خود سال‌ها برای آن تحقیق انجام داده بود، ارائه شد.

وی با بیان اینکه جمعی از متخصصان در این کارگروه حضور دارند، افزود: ممکن است رویکرد، برنامه و طرح به شکل کامل دستاویز کارگروه قرار نگیرد اما باید توجه داشت که به شکل طبیعی هر کاری نقاط قوت و ضعفی دارد.

دبیر اجرایی کارگروه معنادرمانی با رویکرد دینی ادامه داد: از همین رو به دنبال این هستیم که بخش مهم، با قوت و دارای سندیت علمی کار را از پژوهشگران تحویل گرفته و به شکل یک سند محتوایی در کارگروه ضبط و نگهداری کنیم، همچنین بخشی از آن را به افرادی که علاقه‌مند و نیازمند این آموزش‌ها هستند، انتقال دهیم.

فعالیت کمیسیون‌های کارگروه در شهرهای مختلف کشور

وی با بیان اینکه گروه هدف و مخاطب ما نخبگان، ‌روانشناسان و مشاورانی هستند که حداقل دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد روانشناسی یا مشاوره هستند و سابقه کار در حوزه روانشناسی را دارند، گفت: کمیسیون‌های این کارگروه تنها در مشهد وجود ندارد، بلکه کمیسیون‌های مختلفی نیز در ذیل کارگروه تشکیل می‌شود که یکی از این کمیسیون‌ها سال گذشته در تهران تشکیل شد و جلساتی را نیز برگزار کردیم، قبل از آن هم در تهران، مشهد و قم نیز برنامه‌هایی صورت گرفته است.

چم‌حیدری افزود: در سال 94 نیز برنامه کارگروه به همین شکل است و برخی از کمیسیون‌ها و جلسات کارگروه با حضور اساتید مطرح کشوری در تهران برگزار خواهد شد، البته دبیرخانه علمی کارگروه معنادرمانی در مشهد قرار دارد که کمیسیون‌های آن در تهران و قم نیز فعال بوده و جلساتی را برگزار می‌کنند.

مدیر مرکز مشاوره آستان قدس رضوی ابراز کرد: ایده اصلی طرح در مؤسسه خدمات مشاوره‌ای آستان قدس رضوی طراحی و پایه‌گذاری شده است و جلسات اصلی آن نیز در خود مؤسسه تشکیل می‌شود.

وی با اشاره به برگزاری همایش ملی معنادرمانی در شش‌ماهه دوم سال جاری به همت مرکز تخصصی مشاوره و خانواده آستان قدس رضوی گفت: خوراک فکری و محتوایی این سمینار را همین کمیسیون‌ها و کارگروه‌ها تشکیل می‌دهند که در نهایت از مجموع جلسات در شش ماهه اول سال مختصات علمی اجرای سمینار مشخص خواهد شد.

چم‌حیدری این کارگروه را دارای شئون مختلف دانست و اظهار کرد: بخشی از کار بدین شکل است که صاحب‌نظران دعوت شده و کارهای خود را ارائه می‌دهند، در کنار آن بخش دیگری از کار که قابلیت مانور و آموزش بیشتری دارد، توسط اساتید صاحب‌نظر ارائه و آموزش داده می‌شود.

وی «معنویت و معنا درمانی»، «خاستگاه و مبانی تفکر روانشناسی و نقاط اشتراک و افتراق آن با مباحث دینی» و «نگاه دین به مباحث انسانی و مسائل مرتبط با روانشناسی» را برخی از زیرشاخه‌های مرتبط با این حوزه دانست و گفت: در گذشته در قالب کارهای پژوهشی و مطالعاتی مباحثی در خصوص روانشناسی با نگاه دینی تولید شده است اما خلأ نبود یک کاربست جامع و اجرایی در حوزه روانشناسی دینی در کشور احساس می‌کنیم.

تربیت روان‌درمانگر با رویکرد بومی در کارگروه معنادرمانی

مدیر مرکز مشاوره آستان قدس رضوی اظهار کرد: از دیگر اقدامات در این حوزه شناسایی و جذب مشاوران جوان علاقه‌مند به فعالیت در این زمینه است، در واقع ما برنامه تربیت روان‌درمانگر با رویکرد دینی را در دستور کار قرار داده‌ایم.

وی بخش دیگر کار را تولید محتوا برای برنامه‌های مختلف این کارگروه و کمیسیون‌های تخصصی دانست و گفت: بخشی از این محتوا برای تولید پروتکل و یا کاربست استفاده می‌شود، یعنی یک کتاب عملی کار، برای روانشناسان و مشاوران کشور ایجاد می‌شود.

دبیر اجرایی کارگروه معنادرمانی با رویکرد بومی و دینی عنوان کرد: همچنین در این کمیسیون‌ها قسمتی از محتوایی که در سمینار ارائه خواهد ‌شد و شامل سرفصل‌ها، موضوعات و اولویت‌ها است، مشخص می شود و بعد از بحث، در نهایت جمع‌بندی می‌کنیم.

وی با بیان اینکه از اساتید صاحب‌نام مجموعه‌های علمی کشور جهت همکاری دعوت شده است، گفت: بخشی از افراد حاضر در این مجموعه اساتید فعال از حوزه‌های علمیه، مجموعه‌های علمی روانشناختی و روان‌پزشکی استان و کشور، اساتیدی از پژوهشگاه حوزه و دانشگاه هستند که به شکل ویژه فعالیت و همکاری دارند، در واقع کارگروه معنادرمانی یک شورای علمی با حضور اساتید تشکیل می‌شود.

نبود بسته علمی ـ کاربردی با نگاه بومی و دینی ویژه مشاوران و روانشناسان کشور

چم‌حیدری عنوان کرد: عی‌رغم تمام فعالیت‌ها، پژوهش‌ها و مطالعات صورت گرفته یک خلأ جّدی در کشور داریم به گونه‌‌ای که هنوز یک بسته علمی و کاربردی یا همان کاربست و پروتکل برای مشاوران و رواشناسان کشور نداریم، همچنین مبتنی بر آن کاربست، آموزشی هم به مجموعه متخصص ارائه نشده است.

وی افزود: این امر سبب می‌شود هر کس مبتنی بر مباحث ترجمه شده روانشناسی و کاملا به دور از مفاهیم بومی و دینی خودمان کار کند، یا با قرائت‌ها و برداشت‌های شخصی به شکل سطحی به این موضوع بپردازد.

مدیر مرکز مشاوره آستان قدس رضوی با بیان اینکه در واقع پروتکل به معنای روش عملی گام به گام در قالب یک بسته است، ادامه داد: در نهایت می‌توان گفت که در حوزه روانشناختی و از این جنس کارهای علمی و تخصصی که هم نگاه بومی و دینی دارد و هم اصول علمی را لحاظ کرده و به آن پرداخته است، کم بهره هستیم.

تولید کاربست و یا پروتکل با رویکر دینی در کارگروه معنا درمانی

وی با بیان اینکه در واقع این مرکز سعی دارد برای نخستین بار به صورت تخصصی و متمرکز کاربست‌های روانشناسی با نگاه دینی را تولید کند، عنوان کرد: یکی از جدی‌ترین اهداف کارگروه معنادرمانی در طول این مدت تولید کاربست‌های تخصصی است تا متناظر با این محتوا توانمندسازی صورت گیرد.

دبیر اجرایی کارگروه معنادرمانی با رویکرد دینی افزود: در این راستا مؤسسه خدمات مشاوره‌ای آستان قدس رضوی به تنهایی نمی‌تواند در این عرصه کار کند لذا نیازمند همکاری و تمرکز فعالیت تمام مراکز علمی و حوزوی جهت افزایش سرعت ترویج و گسترش این بسته‌های محتوایی و تولید بیشترین محصول هستیم.

اگر در فضای حاکم بر محیط‌های مشاور‌ای کشور دقت کنیم متوجه می‌شویم که ارائه محتواهای وارداتی از سوی مشاوران به مراجعه‌کنندگان به نتایج نامناسب به جهت عدم همخوانی این محتواها با فرهنگ دینی ـ ارزشی و اصیل ایرانی ـ اسلامی منجر می‌شود از همین رو نیازمند تعریف علوم روانشناسی بر مبنای فرهنگ ایرانی ـ اسلامی هستیم.

از طرفی توجه به اهداف و اقداماتی که تاکنون توسط این کارگروه و به همت مؤسسه خدمات مشاوره‌ای آستان قدس رضوی صورت گرفته گویای این مطلب است که حضور متخصصان، کارشناسان و مشاوران برجسته از حوزه و دانشگاه در این امر گامی مهم و ابتدایی برای تولید محتوای بومی و ارزشی در حوزه علم روانشناسی برای مشاوران و روانشناسان جهت ارائه به مردم و رفع معضلات آنها با نگاه دینی بوده است.