مباهله، اثبات صدق دعوت پيامبر اکرم(ص) بود
گروه اندیشه: دین اسلام به‌عنوان آخرین دین، مسیر راه جامع و کامل سعادت بشری توسط خاتم‌الانبیاء، محمد مصطفی(ص) نازل شد و برای اثبات حقانیت این دین تاریخ حوادث مختلفی را در خود ثبت کرده است که یکی از آنها مباهله است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) از زنجان، 24 ذی‌الحجه سال دهم هجری روز مباهله است. مباهله در اصطلاح قرآن و روایات و غیر آنها، به معنای ملاعنه (لعن و نفرین کردن دو طرف به یکدیگر) است؛ این گونه که هر گاه دو گروه یا دو نفر درباره مسئله‌ای مهم، مانند مسائل مهم مذهبی با هم گفت‌وگو کرده و به نتیجه‌ای نرسند، در یک جا جمع می‌شوند و به‌عنوان آخرین حربه، به درگاه خداوند تضرع می‌کنند و از او می‌خواهند تا دروغگو را رسوا و مجازات کند.
مباهله از کجا ریشه گرفت؟
پیامبر اسلام (ص) هم‌زمان با مکاتبه با سران حکومت‌های جهان و مراکز مذهبی، نامه‌ای به اسقف نجران نوشت و در آن نامه از ساکنان نجران خواست که یا اسلام را بپذیرند و یا به حکومت اسلامی جزیه (مالیات) بپردازند (تا در برابر این مبلغ جزئی، از جان و مال آنان دفاع شود) و در غیر این صورت، به آنان اعلام خطر می‌شود.
نامه توسط نمایندگان پیامبر (ص) به دست اسقف رسید. وی نامه را با دقت خواند و برای تصمیم گرفتن، شورایی مرکب از شخصیت‌های بارز مذهبی و غیرمذهبی تشکیل داد. شورا نظر داد که گروهی به نمایندگی نجران به مدینه بروند، تا از نزدیک با محمد (ص) تماس گرفته، و سخنان او را بررسی کنند که در نهایت شصت تن از زبده‌ترین و داناترین مردم نجران انتخاب شدند که در رأس آنها سه پیشوای مذهبی قرار داشت.
این هیئت نمایندگان در مسجد مدینه با پیامبر اسلام گفتگو کردند. حضرت آنان را به آیین اسلام و پرستش خدای یگانه و دست کشیدن از عقاید باطل (مانند اعتقاد به فرزند داشتن خداوند) دعوت کرد. یک نفر از نمایندگان گفت: عیسی فرزند خدا است؛ زیرا مادر او مریم، بدون آن که با کسی ازدواج کند، او را به دنیا آورد؛ پس باید او را نیز خدای جهان دانست.
پیامبر اکرم (ص) آیه 59 از سوره مبارکه آل‌عمران را برای آنان تلاوت کرد: «إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ»؛ «در واقع مثل عيسى نزد خدا همچون مثل [خلقت] آدم است [كه] او را از خاك آفريد سپس بدو گفت باش پس وجود يافت». لذا اگر نداشتن پدر دلیل بر این باشد که عیسی فرزند خدا است، پس حضرت آدم برای این انتساب شایسته‌تر است؛ زیرا او نه پدر داشت و نه مادر.
گفت‌وگو ادامه یافت و پس از اصرار دو طرف بر حقانیت عقاید خود، تصمیم گرفته شد که مساله از راه مباهله خاتمه یابد، از این رو قرار شد که فردای آن روز، همگی خارج از شهر مدینه برای مباهله آماده شوند.
شأن نزول آیه مباهله
در روايات اسلامی که مفسران و محدثان نقل کرده‌اند آمده است هنگامی که آيه مباهله نازل شد، پيامبر به مسيحيان نجران پيشنهاد مباهله داد، بزرگان مسيحی از پيامبر يک روز مهلت خواستند، تا دراين باره با يکديگر مشورت کنند. اسقف اعظم به آنها گفت: نگاه کنيد اگر فردا محمد با فرزند و خانواده‌اش برای مباهله آمد از مباهله با او بپرهيزيد، و اگر اصحاب و يارانش را همراه آورد و هياهو و سر و صدا به راه انداخت با او مباهله کنيد که ادعای او بی‌پايه و اساس است.
فردای آن روز، پيامبر در حالی آمد که دست علی (ع) را گرفته بود و حسن و حسين پيش روی او حرکت می‌کردند، و فاطمه (س) پشت سر او، مسيحيان و در پيشاپيش آنان، اسقف اعظم بيرون آمدند هنگامی که پيامبر را با همراهان مشاهده کردند، اسقف آنان پرسيد: اينان کيانند؟ گفتند: اين يکی پسر عمو و داماد اوست، و اين دو دخترزاده‌های او هستند، و اين بانو، دختر اوست که از همه نزدش گرامی‌تر است. اسقف نگاهی کرد و گفت: من مردی را می‌بينم که مصمم و باجرأت در مباهله است، و می‌ترسم او راستگو باشد، و اگر راستگو باشد بلای عظيمی بر ما وارد خواهد شد، سپس گفت: ای ابوالقاسم ما با تو مباهله نخواهيم کرد، بيا با هم صلح کنيم، و پس از آن، آنان حاضر شدند به شرايط ذمه تن در دهند.
آیه مباهله در کدام سوره آمده است؟
آيه 61، سوره آل عمران را آيه مباهله گويند که در این آیه خدای متعال فرموده است: «فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ»؛ «پس هر كه در اين [باره] پس از دانشى كه تو را [حاصل] آمده با تو محاجه كند بگو بياييد پسرانمان و پسرانتان و زنانمان و زنانتان و ما خويشان نزديك و شما خويشان نزديك خود را فرا خوانيم سپس مباهله كنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان قرار دهيم».
مباهله، سند عظمت اهل بيت(ع)
مفسران و محدثان شيعه و اهل تسنّن تصريح کرده‌اند که آيه مباهله در حق اهل بيت پيامبر نازل شده است و پيامبر تنها کسانی را که همراه خود به ميعادگاه برد فرزندانش حسن و حسين و دخترش فاطمه و دامادش علی (ع) بودند. بنابراين منظور از «اَبْنائَنا» در آيه منحصرا حسن و حسين (ع) هستند، همان طور که منظور از «نِساءَنا» فاطمه (س) و منظور از «اَنْفُسَنا» تنها علی (ع) بوده است. اين آيه هم چنين به اين نکته لطيف اشاره دارد که علی (ع) در منزلت جان و نفس پيامبر است.
مباهله، اثبات صدق دعوت پيامبر(ص)
مباهله پيامبر با نصرانيان نجران، از دو جنبه نشان درستی و صداقت اوست. اولا، محض پيشنهاد مباهله از جانب پيامبر اکرم (ص) خود گواه اين مدعاست؛ زيرا تا کسی به صداقت و حقانيت خود ايمان راسخ نداشته باشد پا در اين راه نمی‌گذارد. نتيجه مباهله، بسيار سخت و هولناک است و چه بسا به از بين رفتن و نابودی دروغگو بينجامد. از طرف ديگر، پيامبر کسانی را با خود به ميدان مباهله آورد که عزيزترين افراد و جگرگوشه‌های او بودند. اين خود، نشان عمق ايمان و اعتقاد پيامبر به درستی دعوتش است که با جرت تمام، نه تنها خود، بلکه خانواده‌اش را در معرض خطر قرار می‌دهد.
