مراد از مکر الهی چیست؟
گروه اندیشه: مراد از مکر خدا، حوادثی است که نسبت به کفار عذاب و نسبت به مؤمنین آزمایش محسوب می‌شود؛ این موضوع شامل همه طبقات می‌شود و همه باید متوجه قدرت الهی باشند و هیچ‌گاه امید صددرصد به نجات خود نداشته باشند و باید بین خوف و رجا قرار بگیرند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، در تفسیر المیزان آمده است که: «مکر خدا یعنی انسان معصیتی کند که مستحق عذاب شود و خداوند سبحان او را از جایی که نفهمد عذاب کند و یا سرنوشتی برای او تنظیم کند که خودش با پای خود و غافل از سرنوشت خود به‌سوی عذاب برود اما مکر ابتدایی و بدون این‌که بنده معصیتی کرده باشد البته صدورش از خداوند سبحان ممتنع است».
همچنین در تفسیر مجمع‌البیان آمده که: «گویند مکر خدا این است که آنها را به‌وسیله تندرستی و طول عمر و نعمت‌های دیگر سرگرم و غافل سازد».
خدای متعال در آیات 98 و 99 سوره اعراف فرموده است: «أَوَ أَمِنَ أَهْلُ الْقُرَى أَن يَأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا ضُحًى وَهُمْ يَلْعَبُونَ ﴿98﴾ أَفَأَمِنُواْ مَكْرَ اللّهِ فَلاَ يَأْمَنُ مَكْرَ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخَاسِرُونَ؛ و آيا ساكنان شهرها ايمن شدهاند از اين‌كه عذاب ما نيمروز در حالى‌كه به بازى سرگرمند به ايشان در رسد، آيا از مكر خدا خود را ايمن دانستند [با آنكه] جز مردم زيانكار [كسى] خود را از مكر خدا ايمن نمیداند».
طبق بررسی‌های بیشتر به‌نظر میرسد که مراد از مکر خدا، حوادثی است که نسبت به کفار و منافقین و غافلین و ... عذاب حساب می‌شود و نسبت به مؤمنین امتحان و آزمایش الهی محسوب می‌شود.
این حوادث شامل زلزله، سیل، رانش زمین، ریزش کوه و بهمن، طوفان و ... است.همچنین شامل مشغول شدن آدمی به مادیات و دنیاپرستی و جمع مال و ثروت و غرق شدن در لذات شهوانی و ... است.
اما حال این سؤال مطرح است که ایمن نبودن از مکر الهی آیا شامل انبیاء، اولیا و امامان و مؤمنین خالص می‌شود؟ که با توجه به آیات و روایاتی که در دست است گویا این موضوع شامل همه طبقات می‌شود و همه باید در شبانه‌روز متوجه قدرت ذات اقدس الهی باشند و هیچ‌گاه امید صددرصد به نجات خود نداشته باشند و باید بین خوف و رجا قرار بگیرند. و در مسایل ترس از خدا و تقوای الهی و بودن بین خوف و رجا، معمولاً انبیا و اولیا از بقیه جلوتر بوده‌اند و بیشتر به این موضوع اهمیت میدادهاند.
صفوان جمال میگوید: پشت سر امام صادق(ع) نماز میخواندم.شنیدم فرمود: خدایا مرا از مکر خودت ایمن نکن! و امام علی(ع) فرمود: ایمن نباش بر بهترین این امت که خدای سبحان میفرماید: فقط زیان‌کاران از مکر خدا ایمن هستند.
در تفسیر مجمع‌البیان آمده است که: «هیچ کس جز مردم زیان‌کار که به حکمت خدا جاهلند از عذاب او ایمن نیست و هدف آیه 99 اعراف این است که مکلف را متوجه سازد که از عذاب خدا بیمناک باشد و برای اطاعت او بشتابد و هرگز به خود وعده ایمنی ندهد.
انواع مکر الهی در آیات
خداوند متعال در آیه 17 سوره ملک در این رابطه فرموده است: «أَمْ أَمِنتُم مَّن فِي السَّمَاء أَن يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حَاصِبًا فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ؛ يا از آن كس كه در آسمان است ايمن شدهايد كه بر [سر] شما تندبادى از سنگ‌ريزه فرو فرستد پس به‌زودى خواهيد دانست كه بيم دادن من چگونه است» و نبز در آیه 46 سوره نحل فرموده است: «أَوْ يَأْخُذَهُمْ فِي تَقَلُّبِهِمْ فَمَا هُم بِمُعْجِزِينَ؛ يا در حال رفت و آمدشان [گريبان] آنان را بگيرد و كارى از دستشان برنيايد».
همچنین خداوند متعال در آیه 69 سوره اسرا در این رابطه فرموده است: «أَمْ أَمِنتُمْ أَن يُعِيدَكُمْ فِيهِ تَارَةً أُخْرَى فَيُرْسِلَ عَلَيْكُمْ قَاصِفا مِّنَ الرِّيحِ فَيُغْرِقَكُم بِمَا كَفَرْتُمْ ثُمَّ لاَ تَجِدُواْ لَكُمْ عَلَيْنَا بِهِ تَبِيعًا؛ يا [مگر] ايمن شديد از اين‌كه بار ديگر شما را در آن [دريا] باز گرداند و تندبادى شكننده بر شما بفرستد و به‌سزاى آنكه كفر ورزيديد غرقتان كند آن‌گاه براى خود در برابر ما كسى را نيابيد كه آن‌را دنبال كند» و نیز در آیه 9 سوره سبا در این رابطه فرموده است: «أَفَلَمْ يَرَوْا إِلَى مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِن نَّشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ نُسْقِطْ عَلَيْهِمْ كِسَفًا مِّنَ السَّمَاءِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِّكُلِّ عَبْدٍ مُّنِيبٍ؛ آيا به آنچه از آسمان و زمين در دسترس‌شان و پشت سرشان است ننگريستهاند اگر بخواهيم آنان را در زمين فرو میبريم يا پاره سنگ‌هايى از آسمان بر سرشان میافكنيم قطعاً در اين [تهديد] براى هر بنده توبهكارى عبرت است».
هیچ‌کس از عذاب الهی ایمن نیست
اگرچه خداوند سبحان هیچ‌گاه، انبیاء و امامان را عذاب نمی‌کند ولی آنان هم خود را از عذاب الهی ایمن نمی‌دیدند و شبانه‌روز متوجه قادر حکیم بودند.
اگر عذاب بر محلی نازل شود شاید شامل مؤمنینی که در آن محل هستند نیز بگردد با این تفاوت که اگر زنده بمانند برای آنها آزمایش و امتحان محسوب می‌شود که اگر زنده بمانند باید بر مصیبت‌هایی که بر ایشان پیش بیاید صبر کنند و اگر زنده نماند با طاعت الهی از دنیا رفته و رستگار می‌شوند. اما غافلینی که در زلزله و امثال آن از دنیا می‌روند زیان کرده و عذاب الهی مشمول آنها می‌شود.
در این عذاب‌ها، زلزله بیشتر از بقیه بین مردم و رسانه‌ها صدا می‌کنند و مردم را می‌ترساند و خرابی و تلفات بیشتری دارد و در گذشته هم وسیله عذاب اقوام مختلفی چون قوم شعیب، قوم لوط و ثمود و..بوده است و قیامت هم با یک زلزله سراسری آغاز می‌شود.
برای مؤمنین راه‌هایی برای مصون بودن از زلزله وجود دارد ازجمله امام صادق(ع) فرمود: کسی که در نمازهای مستحبی خود، سوره «زلزال» را بخواند دچار زلزله نمی‌شود.
روایت شده که در زمان امام باقر(ع) زلزله آمد و مردم از وحشت به امام پناه بردند.حضرت به آنان فرمود پناه ببرید به نماز و صدقه و دعا.
علت زلزله چیست؟
با توجه به این‌که عالم هستی بر اساس قانون فراگیر علت و معلول بنا شده است، زلزله هم دارای علت مادی مربوط به خود از قبیل گسل‌ها، وجود مواد مذاب در اعماق زمین و علل دیگر است. اما چون علت‌العلل همه علت‌ها، خداوند سبحان است؛ لذا زلزله دارای علل غیر مادی است که همانا اراده الهی است.
از مهمترین علل غیر مادی زلزله زیاد شدن گناه است؛ لذا باید جامعه پاک بماند تا کمتر مستوجب حوادث تلخی چون زلزله شود.
اهداف زلزله
از جمله اهداف زلزله می‌توان به مواردی از قبیل گوشمالی گناهکاران، عذاب ستمکاران، تذکر به غافلان، نشان دادن چشمه‌ای از قدرت پروردگار، رسیدن اجل عده‌ای از متوفیان زلزله، تغییر دادن فیزیکی مکان‌های زلزله، تغییر دادن مسیر زندگی عده‌ای از مردم، وادار کردن عده‌ای به تفکر در آیات الهی و عاجز کردن ابر قدرت‌ها و مستکبرین و اهداف دیگر اشاره کرد.
همچنین در تفسیر مجمع‌البیان آمده که: «گویند مکر خدا این است که آنها را به‌وسیله تندرستی و طول عمر و نعمت‌های دیگر سرگرم و غافل سازد».
خدای متعال در آیات 98 و 99 سوره اعراف فرموده است: «أَوَ أَمِنَ أَهْلُ الْقُرَى أَن يَأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا ضُحًى وَهُمْ يَلْعَبُونَ ﴿98﴾ أَفَأَمِنُواْ مَكْرَ اللّهِ فَلاَ يَأْمَنُ مَكْرَ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخَاسِرُونَ؛ و آيا ساكنان شهرها ايمن شدهاند از اين‌كه عذاب ما نيمروز در حالى‌كه به بازى سرگرمند به ايشان در رسد، آيا از مكر خدا خود را ايمن دانستند [با آنكه] جز مردم زيانكار [كسى] خود را از مكر خدا ايمن نمیداند».
طبق بررسی‌های بیشتر به‌نظر میرسد که مراد از مکر خدا، حوادثی است که نسبت به کفار و منافقین و غافلین و ... عذاب حساب می‌شود و نسبت به مؤمنین امتحان و آزمایش الهی محسوب می‌شود.
این حوادث شامل زلزله، سیل، رانش زمین، ریزش کوه و بهمن، طوفان و ... است.همچنین شامل مشغول شدن آدمی به مادیات و دنیاپرستی و جمع مال و ثروت و غرق شدن در لذات شهوانی و ... است.
اما حال این سؤال مطرح است که ایمن نبودن از مکر الهی آیا شامل انبیاء، اولیا و امامان و مؤمنین خالص می‌شود؟ که با توجه به آیات و روایاتی که در دست است گویا این موضوع شامل همه طبقات می‌شود و همه باید در شبانه‌روز متوجه قدرت ذات اقدس الهی باشند و هیچ‌گاه امید صددرصد به نجات خود نداشته باشند و باید بین خوف و رجا قرار بگیرند. و در مسایل ترس از خدا و تقوای الهی و بودن بین خوف و رجا، معمولاً انبیا و اولیا از بقیه جلوتر بوده‌اند و بیشتر به این موضوع اهمیت میدادهاند.
صفوان جمال میگوید: پشت سر امام صادق(ع) نماز میخواندم.شنیدم فرمود: خدایا مرا از مکر خودت ایمن نکن! و امام علی(ع) فرمود: ایمن نباش بر بهترین این امت که خدای سبحان میفرماید: فقط زیان‌کاران از مکر خدا ایمن هستند.
در تفسیر مجمع‌البیان آمده است که: «هیچ کس جز مردم زیان‌کار که به حکمت خدا جاهلند از عذاب او ایمن نیست و هدف آیه 99 اعراف این است که مکلف را متوجه سازد که از عذاب خدا بیمناک باشد و برای اطاعت او بشتابد و هرگز به خود وعده ایمنی ندهد.
انواع مکر الهی در آیات
خداوند متعال در آیه 17 سوره ملک در این رابطه فرموده است: «أَمْ أَمِنتُم مَّن فِي السَّمَاء أَن يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حَاصِبًا فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ؛ يا از آن كس كه در آسمان است ايمن شدهايد كه بر [سر] شما تندبادى از سنگ‌ريزه فرو فرستد پس به‌زودى خواهيد دانست كه بيم دادن من چگونه است» و نبز در آیه 46 سوره نحل فرموده است: «أَوْ يَأْخُذَهُمْ فِي تَقَلُّبِهِمْ فَمَا هُم بِمُعْجِزِينَ؛ يا در حال رفت و آمدشان [گريبان] آنان را بگيرد و كارى از دستشان برنيايد».
همچنین خداوند متعال در آیه 69 سوره اسرا در این رابطه فرموده است: «أَمْ أَمِنتُمْ أَن يُعِيدَكُمْ فِيهِ تَارَةً أُخْرَى فَيُرْسِلَ عَلَيْكُمْ قَاصِفا مِّنَ الرِّيحِ فَيُغْرِقَكُم بِمَا كَفَرْتُمْ ثُمَّ لاَ تَجِدُواْ لَكُمْ عَلَيْنَا بِهِ تَبِيعًا؛ يا [مگر] ايمن شديد از اين‌كه بار ديگر شما را در آن [دريا] باز گرداند و تندبادى شكننده بر شما بفرستد و به‌سزاى آنكه كفر ورزيديد غرقتان كند آن‌گاه براى خود در برابر ما كسى را نيابيد كه آن‌را دنبال كند» و نیز در آیه 9 سوره سبا در این رابطه فرموده است: «أَفَلَمْ يَرَوْا إِلَى مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُم مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِن نَّشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ نُسْقِطْ عَلَيْهِمْ كِسَفًا مِّنَ السَّمَاءِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِّكُلِّ عَبْدٍ مُّنِيبٍ؛ آيا به آنچه از آسمان و زمين در دسترس‌شان و پشت سرشان است ننگريستهاند اگر بخواهيم آنان را در زمين فرو میبريم يا پاره سنگ‌هايى از آسمان بر سرشان میافكنيم قطعاً در اين [تهديد] براى هر بنده توبهكارى عبرت است».
هیچ‌کس از عذاب الهی ایمن نیست
اگرچه خداوند سبحان هیچ‌گاه، انبیاء و امامان را عذاب نمی‌کند ولی آنان هم خود را از عذاب الهی ایمن نمی‌دیدند و شبانه‌روز متوجه قادر حکیم بودند.
اگر عذاب بر محلی نازل شود شاید شامل مؤمنینی که در آن محل هستند نیز بگردد با این تفاوت که اگر زنده بمانند برای آنها آزمایش و امتحان محسوب می‌شود که اگر زنده بمانند باید بر مصیبت‌هایی که بر ایشان پیش بیاید صبر کنند و اگر زنده نماند با طاعت الهی از دنیا رفته و رستگار می‌شوند. اما غافلینی که در زلزله و امثال آن از دنیا می‌روند زیان کرده و عذاب الهی مشمول آنها می‌شود.
در این عذاب‌ها، زلزله بیشتر از بقیه بین مردم و رسانه‌ها صدا می‌کنند و مردم را می‌ترساند و خرابی و تلفات بیشتری دارد و در گذشته هم وسیله عذاب اقوام مختلفی چون قوم شعیب، قوم لوط و ثمود و..بوده است و قیامت هم با یک زلزله سراسری آغاز می‌شود.
برای مؤمنین راه‌هایی برای مصون بودن از زلزله وجود دارد ازجمله امام صادق(ع) فرمود: کسی که در نمازهای مستحبی خود، سوره «زلزال» را بخواند دچار زلزله نمی‌شود.
روایت شده که در زمان امام باقر(ع) زلزله آمد و مردم از وحشت به امام پناه بردند.حضرت به آنان فرمود پناه ببرید به نماز و صدقه و دعا.
علت زلزله چیست؟
با توجه به این‌که عالم هستی بر اساس قانون فراگیر علت و معلول بنا شده است، زلزله هم دارای علت مادی مربوط به خود از قبیل گسل‌ها، وجود مواد مذاب در اعماق زمین و علل دیگر است. اما چون علت‌العلل همه علت‌ها، خداوند سبحان است؛ لذا زلزله دارای علل غیر مادی است که همانا اراده الهی است.
از مهمترین علل غیر مادی زلزله زیاد شدن گناه است؛ لذا باید جامعه پاک بماند تا کمتر مستوجب حوادث تلخی چون زلزله شود.
اهداف زلزله
از جمله اهداف زلزله می‌توان به مواردی از قبیل گوشمالی گناهکاران، عذاب ستمکاران، تذکر به غافلان، نشان دادن چشمه‌ای از قدرت پروردگار، رسیدن اجل عده‌ای از متوفیان زلزله، تغییر دادن فیزیکی مکان‌های زلزله، تغییر دادن مسیر زندگی عده‌ای از مردم، وادار کردن عده‌ای به تفکر در آیات الهی و عاجز کردن ابر قدرت‌ها و مستکبرین و اهداف دیگر اشاره کرد.
