فیلم «ستیغ اره‌ای»؛ نمایش رستگاری انسانیت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مل گیبسون بازیگر و کارگردان استرالیایی ـ آمریکایی، در خانواده مذهبی کاتولیک بزرگ شده و رده‌های دینی و باورهای مذهبی در آثار او مشهود است.

«ستیغ اره‌ای» آخرین ساخته او، فیلمی در ژانر جنگ است که مفهومی ضدجنگی دارد و در عین نشان دادن جنگ و زشتی‌های آن، جرقه‌های ایمان و رستگاری انسان را در محضر خدا نمایش می‌‌دهد.

داستان فیلم برگرفته از واقعیت است و شرح زندگی «دزموند داس»، یک شهروند آمریکایی است که در نبرد اوکیناوا در سال 1945 و در آخرین ماه‌های جنگ جهانی دوم رخ می‌‌دهد؛ نبردی که از آن به عنوان یکی از پر تلفات‌ترین وقایع تاریخ بشر نیز نام برده شده است.

دزموند داس به دلیل پایبندی به مسیحیت و اعتقادات قلبی بنابر فرمان ششم از 10 فرمان موسی که قتل را نکوهش کرده است و به‌گفته حضرت عیسی(ع) که قتل انسان را بزرگترین گناه در نزد خدا می‌داند، از یک سو برای دفاع از مام وطن تصمیم می‌گیرد به ارتش بپیوندد ولی از سوی دیگر حاضر نیست سلاح در دست بگیرد و جان آدمی را هدف قرار دهد.

وی در ابتدا برای اثبات اعتقاد خود بسیار در معرض آزار، تحقیر و تهمت به بزدلی قرار می‌گیرد، اما طی عملیات به‌عنوان یکی از شجاع‌ترین افراد که جان بسیاری از هم‌رزمان خود را بدون گرفتن اسلحه در دست نجات می‌‌دهد؛ از سوی رئیس‌جمهور وقت مدال شجاعت دریافت می‌کند.

این فیلم جنگی ضد جنگ با نشان دادن نهایت خشونت و بی‌رحمی در سکانس‌ها با پررنگ جلوه دادن ایمان قلبی و اعتقادات یک انسان، مقام اشرف مخلوقات را به رخ می‌کشد و اینکه چرا خدا بر تمامی فرشتگان خود دستور سجده بر این مخلوق خود را صادر کرده است.

سکانس آغازین فیلم اوج جنگ و درگیری بین دو ارتش آمریکا و ژاپن را نشان می‌دهد که با مضامینی از انجیل چون آبی بر آتش، معجزه و دل‌ها را با نور امید و ایمان آرام می‌کند: «نشنیدید؟ پروردگار ما جاویدان است، خالق دوردست‌ترین مکان‌های دنیا، او خسته و ناامید نخواهد شد و هیچ کس درک و فهم او را ندارد، او به خسته‌ها قدرت می‌بخشد و به ضعفا توان می‌هد. حتی جوانان خسته و مانده می‌شوند و جوان می‌لغزد و سقوط می‌کند. اما کسانی‌که به خدا ایمان داشته باشند قدرتشان را دوباره به‌دست خواهند آورد، همچون عقاب پرواز خواهند کرد، می‌دوند و خسته نخواهند شد، پیشروی خواهند کرد و نخواهند ترسید».

که نمونه این سخنان را در سوره مبارکه الرعد، آیه 28 مشاهده می‌کنیم: «الَّذينَ آمَنُوا وَ تَطمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكرِ اللَّهِ أَلا بِذِكرِ اللَّهِ تَطمَئِنُّ القُلُوبُ: آن‌ها كسانى هستند كه ايمان آورده و دلهايشان به ياد خدا آرامش مى‏‌گيرد، آگاه باشيد كه تنها با ياد خدا دل‌ها آرامش پيدا می‌كند.»

به‌راستی که هنر می‌تواند زبان مشترک بین‌الملل باشد؛ المان‌های مشترکی در جنگ وجود دارد، یک سو ظالم و تعدی‌گر و سوی دیگر مظلوم و در پی احقاق حق خود؛ هنر می‌تواند پیوند دهنده اشتراکات ملل و حتی ادیان مختلف باشد.

اسلام نیز به‌عنوان دین صلح و دوستی در بسیاری موارد ظلم‌پذیری را برنمی‌تابد و با وجود اینکه جنایت را رد می‌‌کند و قاتل یک نفر را قاتل همه انسان‌ها می‌داند، ولی از طرف دیگر به مسلمانان اجازه داده بلکه بر آنان واجب نموده که از حق خود دفاع کنند و در مقابل متجاوزین بایستند.

آیه 32 سوره مائده همین مضمون را دارد: «مِنْ أَجْلِ ذَلِک کتَبْنَا عَلى بَنى إِسرءِیلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسا بِغَیرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فى الاَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاس جَمِیعاً وَ مَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاس جَمِیعاً وَ لَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُسلُنَا بِالْبَیِّنَتِ ثُمَّ إِنَّ کَثِیراً مِّنْهُم بَعْدَ ذَلِک فى الاَرْضِ لَمُسرِفُونَ: به‌همین جهت بر بنى‌اسرائیل مقرر داشتیم که هرکس انسانى را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روى زمین بکشد چنان است که گوئى همه انسان‌ها را کشته و هر کس انسانى را از مرگ رهائى بخشد چنان است که گوئى همه مردم را زنده کرده است و رسولان ما با دلایل روشن به‌سوى بنى‌اسرائیل آمدند، اما بسیارى از آن‌ها، تعدى و اسراف، در روى زمین کردند».

در آیه ۱۱۱ سوره توبه نیز در این رابطه آمده است: «إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاةِ وَالإِنجِیلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بَایَعْتُم بِهِ وَذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ: در حقیقت‏ خدا از مؤمنان جان و مالشان را به [بهاى] این‌که بهشت براى آنان باشد خریده است همان کسانى‌که در راه خدا می‌جنگند و می‌‏کشند و کشته می‌‏شوند [این [به‌عنوان وعده حقى در تورات و انجیل و قرآن بر عهده اوست و چه کسى از خدا به عهد خویش وفادارتر است، پس به این معامله‌اى که با او کرده‌‏اید شادمان باشید و این همان کامیابى بزرگ است».

در قرآن نیز «جهاد» در حداقل هفده سوره قرآن کریم از جمله بقره، آل‌عمران، نساء، مائده، انفال، توبه، نحل، حج، نمل، احزاب، شوری، محمد، فتح، حدید، حشر، ممتحنه و صف آمده و قریب به ۴۰۰ آیه در رابطه با جهاد نازل شده است.

بسیار مشهود است که یک فیلم و اثر هنری چه زیبا می‌تواند اشتراکات دینی را بازگو و با چاشنی و جذابیت‌های بصری، نکات اخلاقی و مذهبی را به مخاطب منتقل کند؛ باشد که کارگردانان ایرانی نیز به این امر مهم اهتمام ورزند و در حیطه ساخت فیلم‌هایی در ژانر جنگ و دفاع مقدس علاوه بر تأکید مفهومی بر المان‌های جذابیت و اشتراکات دینی، برای جذب بیشتر مخاطب کوشش کنند.

روح‌انگیز انوشی