فقه در اندیشه امام خمینی(ره) راهی برای رسیدن به قرب الهی است
گروه معارف: عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه علم اخلاق در صورتی مفید است که به قصد الهی انجام شود، افزود: در اندیشه امام خمینی(ره)، فقه، راه رسیدن به قرب الهی است و انسان با پایبندی به این علم از خود شخصی می‌سازد تا بتواند سعادت زندگی جاوید آخرتش را تأمین کند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام سید طاها مرقاتی خویی، استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، صبح امروز، 20 مهرماه در سومین روز هفتمین دوره اردوی فرهنگی ـ آموزشی طریق جاوید که در محل سالن اجتماعات اداره تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، در خصوص جایگاه اخلاق و فقه از دیدگاه امام(ره) بیان کرد: آنچه در روایت مشهور پیامبر(ص) آمده این برداشت می‌شود که ایشان برای نهادینه کردن مکارم اخلاق در زندگی بشری مبعوث شده است.
وی افزود: اگر این معنی را به صورت عام بپذیریم و خود را به عنوان یک متدین قلمداد کنیم، درمی‌یابیم که وظیفه شریعت چیزی جز برجسته‌سازی مکارم اخلاق نیست.
حجت‌الاسلام مرقاتی در خصوص جایگاه اخلاق در فقه، تشریح کرد: اگر فرد بیمار را یک طرف و پرستار را در طرف دیگر یک فرضیه در نظر گیریم، کوتاهی پرستار در حق بیمار که منجر به وخیم شدن و خسارت زدن به جان و مال بیمار شود، علاوه بر اینکه کوتاهی غیر مسئولانه پرستار غیر اخلاقی بوده از نظر فقهی هم، وی دچار فعل حرام شده است.
وی ادامه داد: همچنین این فرد علاوه بر نقض اخلاق و ارتکاب حرام به لحاظ فقهی نیز به جهت قانونی توبیخ خواهد شد و لذا در طول زندگی هر شغلی که داشته باشیم با فقه، اخلاق و قانون سرو کار داریم و باید در مسیر اخلاق، تبعیت از شریعت و قانون حرکت کنیم.
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی در تعاریف اخلاق ابراز کرد: علامه جعفری اخلاق را آگاهی، بایستگی و شایستگی‌های سازنده انسان در مسیر جذب کمال و تطبیق عمل، قول، نیت و تفکرات برشمرده‌اند.
حجت‌الاسلام مرقاتی گفت: بر این اساس پر کردن حافظه از محاسن و فضائل اخلاقی کافی نیست بلکه باید فضائل اخلاقی در عمل، گفتار و نیت ظهور و بروز کند.
وی تشریح کرد: صرفا انجام اعمال خیر مثل ساخت مسجد کار اخلاقی محسوب نمی‌شود بلکه نیت فرد از ساخت آن عمل که آیا به نیت قرب الهی بوده یا کسب شهرت، مطرح است.
وی اضافه کرد: در بحث اخلاق، نیت و تفکر تأثیر دارد و لذا اندیشه نادرست انسان که حتی به فعلیت هم نرسد، فرد را از رسیدن به کمال دور می‌کند.
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی با بیان اینکه اخلاق ذاتی است نه اکتسابی، اظهار کرد: بر اساس تعریف شهید مطهری تکرار اخلاق ملکه می‌شود و ملاک تولد فرد از یک والدین با اخلاق دلیل بر با اخلاق بودن آن فرد نیست.
وی ادامه داد: امام(ره) معتقد بودند که حکومت باید به دست افراد اخلاق‌مدار اداره شود که همین عقیده موجب خیزش امام(ره) برای تغییر حکومت از پهلوی به انقلاب اسلامی شد.
حجت‌الاسلام مرقاتی با اشاره به اینکه اصلاح فرد برای اصلاح جامعه کافی نیست، اضافه کرد: بر این اساس، برای اصلاح یک جامعه باید سکان اداره آن جامعه را به افراد اخلاق‌مدار سپرد.
وی با بیان اینکه دین مانند یک اتوبان با همه علائم، بهترین راهنمای بشر است، بیان کرد: بر اساس اندیشه امام(ره)، اخلاق در ظرف دین پرورش پیدا می‌کند چراکه اساس اخلاق مبتنی بر دین، جهاد اکبر یعنی همان غلبه انسان بر نفسانیات است.
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی افزود: فقه دو معنای عام و خاص را شامل می شود اما پایه فقه از ائمه اطهار(ع) و فقها هستند لذا در مباحث فقهی باید علاوه بر پویایی به این امر نیز توجه کنیم.
وی ادامه داد: فقه خاص مربوط به احکام شریعت اعم از مکروه و مباح و ... می‌شود ولی فقه در معنای عام فقه اکبر یعنی دین را در بر دارد.
حجت‌الاسلام مرقاتی با بیان اینکه علم اخلاق در صورتی مفید است که به قصد الهی انجام شود، افزود: بر اساس تعریف امام(ره)، فقه، راه رسیدن به قرب الهی است و انسان با پایبندی به این علم از خود شخصی می‌سازد تا بتواند سعادت زندگی جاوید آخرتش را تأمین کند.
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی اضافه کرد: گواهی اعضای بدن در اعمال انسان معنایش همین است که انعکاس اعمال در جهان ابدی به ما می رسد.
وی با بیان اینکه در خصوص رابطه اخلاق و فقه، نظرات علما بریکی از امور تساوی، همپوشانی، اعم و جزئی بیان می‌شود، گفت: فرق فقه و حقوق این است که فقه دربردارنده پاداش اخروی بوده و بر پایداری اخلاق نیز تاکید دارد .
وی افزود: بر اساس نظر علامه طباطبایی، دین و اخلاق موجود به یک وجود هستند و هستی دارای مراتب طولی و نسبت به هم رابطه علی و معلولی دارند؛ یعنی وجود هر دو مادون وابسته به مافوق است.
وی ادامه داد: نظام اخلاق مانند دین قائم به حقایق و لذا اخلاق عین دین و دین عین اخلاق است که نهایت در دین خلاصه شده و تمام اخلاقیات در یک وجود متکثر می شوند که در نهایت همه اینها به خدا متصل است.
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی نظر شهید مطهری را دین مبتنی بر اخلاق می داند تصریح کرد: بر اساس این نظریه دین اعم و اخلاق اخص است و لذا تحقق اخلاق زمانی میسر است که منطبق بر دین باشد.
وی با اشاره به اینکه اخلاقی بودن جامعه جزو ضروریات است، گفت: تداوم جامعه با اخلاق مرتبط است و زندگی در جامعه بدون اخلاق میسر نسیت از طرفی وجود اخلاق نیازمند به دین است، لذا دین یک‌بار مصرف نیست و نیاز جامعه به دین احساس می‌شود.
حجت‌الاسلام مرقاتی ادامه داد: امام(ره) علم اخلاق را جزو علوم اکتسابی می‌داند و زمانی آن را ارزشمند می‌پندارد که رسیدن به خدا حاصل شود.
گفتنی است، در پایان نیز حجت الاسلام مرقاتی به سوالات دانشجویان در خصوص موضوع بحث شده پاسخ داد.
وی افزود: اگر این معنی را به صورت عام بپذیریم و خود را به عنوان یک متدین قلمداد کنیم، درمی‌یابیم که وظیفه شریعت چیزی جز برجسته‌سازی مکارم اخلاق نیست.
حجت‌الاسلام مرقاتی در خصوص جایگاه اخلاق در فقه، تشریح کرد: اگر فرد بیمار را یک طرف و پرستار را در طرف دیگر یک فرضیه در نظر گیریم، کوتاهی پرستار در حق بیمار که منجر به وخیم شدن و خسارت زدن به جان و مال بیمار شود، علاوه بر اینکه کوتاهی غیر مسئولانه پرستار غیر اخلاقی بوده از نظر فقهی هم، وی دچار فعل حرام شده است.
وی ادامه داد: همچنین این فرد علاوه بر نقض اخلاق و ارتکاب حرام به لحاظ فقهی نیز به جهت قانونی توبیخ خواهد شد و لذا در طول زندگی هر شغلی که داشته باشیم با فقه، اخلاق و قانون سرو کار داریم و باید در مسیر اخلاق، تبعیت از شریعت و قانون حرکت کنیم.
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی در تعاریف اخلاق ابراز کرد: علامه جعفری اخلاق را آگاهی، بایستگی و شایستگی‌های سازنده انسان در مسیر جذب کمال و تطبیق عمل، قول، نیت و تفکرات برشمرده‌اند.
حجت‌الاسلام مرقاتی گفت: بر این اساس پر کردن حافظه از محاسن و فضائل اخلاقی کافی نیست بلکه باید فضائل اخلاقی در عمل، گفتار و نیت ظهور و بروز کند.
وی تشریح کرد: صرفا انجام اعمال خیر مثل ساخت مسجد کار اخلاقی محسوب نمی‌شود بلکه نیت فرد از ساخت آن عمل که آیا به نیت قرب الهی بوده یا کسب شهرت، مطرح است.
وی اضافه کرد: در بحث اخلاق، نیت و تفکر تأثیر دارد و لذا اندیشه نادرست انسان که حتی به فعلیت هم نرسد، فرد را از رسیدن به کمال دور می‌کند.
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی با بیان اینکه اخلاق ذاتی است نه اکتسابی، اظهار کرد: بر اساس تعریف شهید مطهری تکرار اخلاق ملکه می‌شود و ملاک تولد فرد از یک والدین با اخلاق دلیل بر با اخلاق بودن آن فرد نیست.
وی ادامه داد: امام(ره) معتقد بودند که حکومت باید به دست افراد اخلاق‌مدار اداره شود که همین عقیده موجب خیزش امام(ره) برای تغییر حکومت از پهلوی به انقلاب اسلامی شد.
حجت‌الاسلام مرقاتی با اشاره به اینکه اصلاح فرد برای اصلاح جامعه کافی نیست، اضافه کرد: بر این اساس، برای اصلاح یک جامعه باید سکان اداره آن جامعه را به افراد اخلاق‌مدار سپرد.
وی با بیان اینکه دین مانند یک اتوبان با همه علائم، بهترین راهنمای بشر است، بیان کرد: بر اساس اندیشه امام(ره)، اخلاق در ظرف دین پرورش پیدا می‌کند چراکه اساس اخلاق مبتنی بر دین، جهاد اکبر یعنی همان غلبه انسان بر نفسانیات است.
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی افزود: فقه دو معنای عام و خاص را شامل می شود اما پایه فقه از ائمه اطهار(ع) و فقها هستند لذا در مباحث فقهی باید علاوه بر پویایی به این امر نیز توجه کنیم.
وی ادامه داد: فقه خاص مربوط به احکام شریعت اعم از مکروه و مباح و ... می‌شود ولی فقه در معنای عام فقه اکبر یعنی دین را در بر دارد.
حجت‌الاسلام مرقاتی با بیان اینکه علم اخلاق در صورتی مفید است که به قصد الهی انجام شود، افزود: بر اساس تعریف امام(ره)، فقه، راه رسیدن به قرب الهی است و انسان با پایبندی به این علم از خود شخصی می‌سازد تا بتواند سعادت زندگی جاوید آخرتش را تأمین کند.
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی اضافه کرد: گواهی اعضای بدن در اعمال انسان معنایش همین است که انعکاس اعمال در جهان ابدی به ما می رسد.
وی با بیان اینکه در خصوص رابطه اخلاق و فقه، نظرات علما بریکی از امور تساوی، همپوشانی، اعم و جزئی بیان می‌شود، گفت: فرق فقه و حقوق این است که فقه دربردارنده پاداش اخروی بوده و بر پایداری اخلاق نیز تاکید دارد .
وی افزود: بر اساس نظر علامه طباطبایی، دین و اخلاق موجود به یک وجود هستند و هستی دارای مراتب طولی و نسبت به هم رابطه علی و معلولی دارند؛ یعنی وجود هر دو مادون وابسته به مافوق است.
وی ادامه داد: نظام اخلاق مانند دین قائم به حقایق و لذا اخلاق عین دین و دین عین اخلاق است که نهایت در دین خلاصه شده و تمام اخلاقیات در یک وجود متکثر می شوند که در نهایت همه اینها به خدا متصل است.
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی نظر شهید مطهری را دین مبتنی بر اخلاق می داند تصریح کرد: بر اساس این نظریه دین اعم و اخلاق اخص است و لذا تحقق اخلاق زمانی میسر است که منطبق بر دین باشد.
وی با اشاره به اینکه اخلاقی بودن جامعه جزو ضروریات است، گفت: تداوم جامعه با اخلاق مرتبط است و زندگی در جامعه بدون اخلاق میسر نسیت از طرفی وجود اخلاق نیازمند به دین است، لذا دین یک‌بار مصرف نیست و نیاز جامعه به دین احساس می‌شود.
حجت‌الاسلام مرقاتی ادامه داد: امام(ره) علم اخلاق را جزو علوم اکتسابی می‌داند و زمانی آن را ارزشمند می‌پندارد که رسیدن به خدا حاصل شود.
گفتنی است، در پایان نیز حجت الاسلام مرقاتی به سوالات دانشجویان در خصوص موضوع بحث شده پاسخ داد.
