ایکنا بررسی می‌کند؛
ترویج فعالیت‌های قرآنی، راه حل مقابله با افراط‌گرایی در تاجیکستان
گروه بین‌الملل – تحولات کنونی تاجیکستان نشان می‌دهد که بهترین راه حل برای انسجام جامعه و مقابله با گروه‌های افراطی رشد و تعالی گرایش‌های اسلامی و ترویج فعالیت‌های قرآنی است.
به گزارش ایکنا؛ طی سال‌های اخیر مسئله آزادی‌های دینی و عقیدتی در تاجیکستان با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است. اعمال برخی ممنوعیتها و محدودیت‌های دینی در این کشور از جمله موضوعاتی است که رسانه‌های جهانی به آن می‌پردازند.
در این گزارش وضعیت دینی و اسلامی تاجیکستان در چند دهه اخیر با نگاهی اجمالی بررسی می‌شود. به دلیل محدودیت در دسترسی به منابع رسمی در مطالب ذیل از اطلاعات برخی سایت‌های ترکیه و همچنین بخش ترکی پایگاه خبری الجزیره استفاده شده است.
تاجیکستان، کشوری است در آسیانه میانه که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی استقلال یافت. اما در سال 1991 میلادی بلافاصله پس از استقلال این کشور یک جنگ داخلی به وقوع پیوست. نزاع‌هایی که میان جریان‌های اسلامی و دولت تاجیکستان در سالیان 1992-1993 رخ می‌داد، در سال 1997 با یک توافق به پایان رسید. در سال 1994 با برگزاری یک همه پرسی قانون اساسی جدید با 88 درصد آراء به تصویب رسید و اما‌‌معلی رحمان‌اف به عنوان رئیس دولت تاجیکستان انتخاب شد.
شواهد حاکی از آن است که دولت تاجیکستان در زمینه آموزش تعالیم دینی اهتمام لازم را ندارد. به همین دلیل برخی از جوانان این کشور رهسپار عربستان سعودی می‌شوند و پس از بازگشت با عقاید افراطی مشکلات زیادی را برای این کشور به بار می‌آورند. عدم وجود سیستم آموزشی جامع و مدون در تاجیکستان یکی از مسائل اصلی مسلمانان است که باید حل شود.
در این گزارش وضعیت دینی و اسلامی تاجیکستان در چند دهه اخیر با نگاهی اجمالی بررسی می‌شود. به دلیل محدودیت در دسترسی به منابع رسمی در مطالب ذیل از اطلاعات برخی سایت‌های ترکیه و همچنین بخش ترکی پایگاه خبری الجزیره استفاده شده است.
تاجیکستان، کشوری است در آسیانه میانه که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی استقلال یافت. اما در سال 1991 میلادی بلافاصله پس از استقلال این کشور یک جنگ داخلی به وقوع پیوست. نزاع‌هایی که میان جریان‌های اسلامی و دولت تاجیکستان در سالیان 1992-1993 رخ می‌داد، در سال 1997 با یک توافق به پایان رسید. در سال 1994 با برگزاری یک همه پرسی قانون اساسی جدید با 88 درصد آراء به تصویب رسید و اما‌‌معلی رحمان‌اف به عنوان رئیس دولت تاجیکستان انتخاب شد.
شواهد حاکی از آن است که دولت تاجیکستان در زمینه آموزش تعالیم دینی اهتمام لازم را ندارد. به همین دلیل برخی از جوانان این کشور رهسپار عربستان سعودی می‌شوند و پس از بازگشت با عقاید افراطی مشکلات زیادی را برای این کشور به بار می‌آورند. عدم وجود سیستم آموزشی جامع و مدون در تاجیکستان یکی از مسائل اصلی مسلمانان است که باید حل شود.
امروزه بسیاری از مردم تاجیکستان بر این عقیده‌اند که مسائل اجتماعی و اقتصادی آنان با اصول اسلامی حل خواهد شد. فضای تاجیکستان و به طور کلی جوامع آسیای میانه به گونه‌ای است که توان دفاع از حقوق دموکراتیک خود را ندارند. دولت‌های حاکم بر این کشور‌ها هم تلاش خاصی را برای بهبود این وضعیت انجام نمی‌دهند.
ممنوعیتها
در تاجیکستان افراد زیر 18 سال به جز تشییع جنازه حق شرکت در هیچ یک از مراسم‌های دینی و عبادی را ندارند. برای مراجعه به اعزام به سرزمین وحی سن قانونی 35 سال تعیین شده است. البته در این خصوص سختگیری‌هایی نیز برای قشر کم درآمد جامعه اتخاذ می‌شود.
دولت تاجیکستان می‌گوید که این محدودیتها برای مقابله با افراط‌گرایی است، اما برخی نهاد‌ها وسازمان‌های مستقل این را نمی‌پذیرند. در تاجیکستان با حمایت دولت کمپین استفاده از لباس‌های سنتی تاجیکستان راه‌اندازی شده است. در استفاده از اسم عربی برای کودکان محدودیت‌هایی وجود دارد. در سال 2013 میلادی ریش و محاسن 13 هزار جوان تاجیک را به بهانه عدم تطابق با فرهنگ و آداب تاجیکستان تراشیده‌اند.
تمامی مساجد و نماز‌خانه‌های این کشور تحت نظارت شورای علمای تاجیکستان اداره می‌شود. دولت روی تمام خطبه‌ها و سخنرانی‌هایی که در مساجد ایراد می‌شود، نظارت دارد. دولت تاجیکستان لائیک است. ائمه جماعت مساجد و یا خادمان دینی را دولت تعیین می‌کند.
پلیس تاجیکستان اخیرا اعلام کرده است که حدود 2000 مسجدی که ادعا می‌شود فعالیت بدون مجوز داشته‌اند را به اماکن عمومی از قبیل قهوه‌خانه، مراکز درمانی، مهد‌کودک و غیره تبدیل کرده‌اند.
در تاجیکستان افراد زیر 18 سال به جز تشییع جنازه حق شرکت در هیچ یک از مراسم‌های دینی و عبادی را ندارند. برای مراجعه به اعزام به سرزمین وحی سن قانونی 35 سال تعیین شده است. البته در این خصوص سختگیری‌هایی نیز برای قشر کم درآمد جامعه اتخاذ می‌شود.
دولت تاجیکستان می‌گوید که این محدودیتها برای مقابله با افراط‌گرایی است، اما برخی نهاد‌ها وسازمان‌های مستقل این را نمی‌پذیرند. در تاجیکستان با حمایت دولت کمپین استفاده از لباس‌های سنتی تاجیکستان راه‌اندازی شده است. در استفاده از اسم عربی برای کودکان محدودیت‌هایی وجود دارد. در سال 2013 میلادی ریش و محاسن 13 هزار جوان تاجیک را به بهانه عدم تطابق با فرهنگ و آداب تاجیکستان تراشیده‌اند.
تمامی مساجد و نماز‌خانه‌های این کشور تحت نظارت شورای علمای تاجیکستان اداره می‌شود. دولت روی تمام خطبه‌ها و سخنرانی‌هایی که در مساجد ایراد می‌شود، نظارت دارد. دولت تاجیکستان لائیک است. ائمه جماعت مساجد و یا خادمان دینی را دولت تعیین می‌کند.
پلیس تاجیکستان اخیرا اعلام کرده است که حدود 2000 مسجدی که ادعا می‌شود فعالیت بدون مجوز داشته‌اند را به اماکن عمومی از قبیل قهوه‌خانه، مراکز درمانی، مهد‌کودک و غیره تبدیل کرده‌اند.
حجاب در تاجیکستان
در سال 2015 با ممنوع‌‌الفعالیت شدن حزب رنسانس اسلامی تاجیکستان محدودیتها دینی نیز افزایش یافت. این حزب که از سال 1990 وارد عرصه سیاسی شده بود مشهورترین حزب اسلام‌گرا در کشورهای آسیای میانه به شمار می‌رفت.
در اماکن و ادارات دولتی تاجیکستان ممنوعیت حجاب وجود دارد. اما علی‌رغم این موضوع گزارش‌ها حاکی از آن است که تعداد بانوان محجبه در این کشور رو به افزایش است. گرایش‌های اسلامی در شهر دوشنبه، ولایت‌های خلتان، سغد و برخی مناطق نزدیک پایتخت رو به افزایش است.
بانوان محجبه در تاجیکستان معمولا با مسئله عدم استخدام مواجه هستند. مراکز آموزشی و نهاد‌های دولتی، بانوان محجبه و به ویژه آن دسته از کسانی را که آموزش‌های دینی دیده‌اند را استخدام نمی‌کنند. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که تاجیک‌ها به جای روسری یک نوع پوشش سنتی تاجیکستان را هم پیشنهاد می‌دهند. اما تعداد کسانی که با استفاده از این پوشش سنتی تاجیکی استخدام می‌شوند نادر است.
در اماکن و ادارات دولتی تاجیکستان ممنوعیت حجاب وجود دارد. اما علی‌رغم این موضوع گزارش‌ها حاکی از آن است که تعداد بانوان محجبه در این کشور رو به افزایش است. گرایش‌های اسلامی در شهر دوشنبه، ولایت‌های خلتان، سغد و برخی مناطق نزدیک پایتخت رو به افزایش است.
بانوان محجبه در تاجیکستان معمولا با مسئله عدم استخدام مواجه هستند. مراکز آموزشی و نهاد‌های دولتی، بانوان محجبه و به ویژه آن دسته از کسانی را که آموزش‌های دینی دیده‌اند را استخدام نمی‌کنند. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که تاجیک‌ها به جای روسری یک نوع پوشش سنتی تاجیکستان را هم پیشنهاد می‌دهند. اما تعداد کسانی که با استفاده از این پوشش سنتی تاجیکی استخدام می‌شوند نادر است.
تاکنون برخی محدودیت‌های دینی در تاجیکستان گزارش شده است اما آخرین بار سید مکرم عبدالقادرزاده، مفتی اعظم و رئیس شورای علمای این کشور در ۱۶ اکتبر سال جاری میلادی طی یک نشست خبری در استانبول ایجاد محدودیت برای شهروندان تاجیک را تکذیب کرد.
وی همچنین گفت: ممنوعیت داشتن محاسن برای مردها در تاجیکستان شامل تمام مردان نیست و چنین قانونی هم لحاظ نشده است.
مفتی اعظم تاجیکستان افزود: این اقدام صرفا از جنبه امنیتی و اصولا برای مطابقت ظاهر واقعی انسان‌ها با عکس‌هایی که در شناسنامه با گذرنامه‌ها وجود دارد، اجرا می‌شود.
تاجیکستان، مانند دیگر کشورهای آسیای مرکزی یا یک چالش رو به رو است. آیا باید به فعالیت‌های دینی و اسلامی فرصت داد و یا این که آن را یک تهدید تلقی کرد؟ پاسخ این سؤال امروزه یکی از مواردی است که دولتمردان تاجیکستانی باید به صورت منطقی با آن رو به رو شوند. کشور تاجیکستان در یکی دو راهی قرار داد: مقابله با گرایش‌های اسلامی و یا کمک به رشد و تعالی آن.
ضرورت فعالیت‌های قرآنی
تجربه پیوستن تعداد زیادی از شهروندان کشورهای اروپایی و آسیایی به داعش نشان داده است که سیاست مقابله با گرایش‌های اسلامی امری بسیار خطرناک است. در تنگنا قرار دادن احساسات مذهبی مردم و تلاش برای محدود کردن فعالیت‌های دینی همواره نتایجی منفی به همراه داشته است. بنابرین راه حلی که منطقی به نظر می‌رسد این است که تاجیکستان با ساخت و احداث مراکز اسلامی و همچنین کمک به رشد و بالندگی گرایش‌های دینی و اسلامی می‌تواند از نفوذ تفکرهای افراطی مانند وهابیت در این کشور جلوگیری کند.
ترویج فعالیت‌های دینی و قرآنی در تاجیکستان با حمایت مستقیم دولت می‌توانند عرصه را برای گروه‌های افراطی تنگ‌تر کند. زیرا اگر مردم از همه اقشار جامعه این احساس را در خود داشته باشند که هیچ مانعی برای فعالیت‌های دینی آنان وجود ندارد، کم‌تر دچار تفرقه خواهند شد.
انتهای پیام
تجربه پیوستن تعداد زیادی از شهروندان کشورهای اروپایی و آسیایی به داعش نشان داده است که سیاست مقابله با گرایش‌های اسلامی امری بسیار خطرناک است. در تنگنا قرار دادن احساسات مذهبی مردم و تلاش برای محدود کردن فعالیت‌های دینی همواره نتایجی منفی به همراه داشته است. بنابرین راه حلی که منطقی به نظر می‌رسد این است که تاجیکستان با ساخت و احداث مراکز اسلامی و همچنین کمک به رشد و بالندگی گرایش‌های دینی و اسلامی می‌تواند از نفوذ تفکرهای افراطی مانند وهابیت در این کشور جلوگیری کند.
ترویج فعالیت‌های دینی و قرآنی در تاجیکستان با حمایت مستقیم دولت می‌توانند عرصه را برای گروه‌های افراطی تنگ‌تر کند. زیرا اگر مردم از همه اقشار جامعه این احساس را در خود داشته باشند که هیچ مانعی برای فعالیت‌های دینی آنان وجود ندارد، کم‌تر دچار تفرقه خواهند شد.
انتهای پیام
گزارش از مرتضی کریمی
