آداب قرائت قرآن در سیره پیامبر(ص)

آیت‌الله سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی‎فقیه در استان و امام جمعه خرم‎آباد در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، در رابطه با آداب قرائت در سیره نبی، گفت: با توجه به فرمان الهی «وَرَتِل القرآن تریلاً» شیوه قرائت پیامبر اکرم(ص) در آموزش قرآن ترتیل بوده است، این شیوه در روایات و اسناد تاریخی به‌خوبی منعکس شده است.
وی افزود: در قرائت پیامبر اکرم(ص) یکایک واحدهای صوتی و اجزای متمایزکننده معنا در زنجیره کلام خدا به‌صورتی کاملاً روشن و واضح ادا و اظهار می‎شد، به‌طوری‎که مستمع، آن‌ها را به آسانی و به‌طور کامل می‎شنید. از این‌رو، قرائت پیامبر اکرم(ص) در مقام بنیانگذار قرائت و کتابت قرآن، از هرگونه ابهام و پیچیدگی به دور بود.

قرائت پیامبر(ص)، قرائتی آرام و با تأنی

آیت‌الله میرعمادی با بیان این‌که آن بزرگوار در آموزش، قرآن را فراز به فراز و آیه به آیه، اقراء و قرائت می‎کرد؛ یعنی در پایان قرائتِ هر فراز و آیه، وقف می‎کرد و سپس فراز و آیه بعدی را می‎خواند، ادامه داد: رعایت وقف بر سر آیات و فرازهای قرآن، سبب می‎شد که آغاز و انجام هر آیه با دقت و ظرافت، تبیین و تثبیت شود و قرائت پیامبر اکرم(ص) قرائتی آرام و با تانی بود کمااینکه حفصه می‎گوید: «خواندن یک سوره معمولی به روش ترتیل، توسط پیامبر اکرم(ص) بیش از خواندن یک سوره بزرگ‌تر در قرائت دیگران طول می‎کشید».(قرطبی، التذکار فی فضل الاذکار، ص 114)
نماینده ولی‎فقیه در لرستان با بیان این‌که رسول خدا(ص) غیر از آن‌که خود، بهترین قرائت را به شیوه ترتیل داشت، اصحاب را هم به این‌کار، تشویق می‎کرد، ادامه داد: تأکید پیامبر گرامی اسلام(ص) بر «ترتیل» از آن روست که قرائت قرآن به شیوه ترتیل، زیبا و دلنشین و تاثیرگذار است، اما نکته قابل‌ توجه آن است که اگر «ترتیل» با «تدبر» همراه شود، بسیار زیباتر خواهد بود.
این مفسر قرآن‌ کریم با بیان این‌‌که فیض کاشانی نیز فلسفه تشریع «ترتیل» را مربوط به «تدبر» می‎داند، درباره زیبا خواندن قرآن توسط پیامبر، اضافه کرد: پیامبر اکرم(ص)، قرآن را بسیار زیبا و دلنشین می‎خواند به‌طوری‎که هر شنونده‌ای را تحت‌تاثیر قرار می‎داد، اظهار کرد: پیامبر گرامی اسلام(ص) به صدای زیبا تأکید فراوان داشت. آن بزرگوار فرمود: «برای هر چیزی زیبایی است و زیبایی قرآن و زیبایی قرآن، صدای نیکوست».
وی استعاذه را از دیگر آداب قرائت در سیره نبوی ذکرکرد و گفت: پیامبر اکرم(ص) قبل از قرائت استعاذه می‌نمود و این دستور از سوی خداوند متعال بود که در آیه 98 سوره نحل فرمود: «فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ؛ هنگامی‎که اراده نمودی قرآن بخوانی پس‌از شیطان مطرود به خدا پناه ببر» مقصود از استعاذه لفظی و گفتن «اعوذبالله من الشیطان الرجیم» نیست بلکه مقصود برطرف کردن موانع فهم قرآن است؛ یعنی برطرف کردن پرده‌هایی که شیطان بر قلوب انسان کشیده و از فهم معانی قرآن محروم کرده است.پیامبراکرم(ص) می‎فرماید: «اگر شیاطین در اطراف قلوب فرزندان آدم نمی‎گردیدند آن‌ها ملکوت را می‎دیدند» مسلماً معانی قرآن ازجمله ملکوت هستند، زیرا فقط با نور بصیرت درک می‎شوند نه با حواس ظاهری پس باید موانع فهم قرآن را شناخت و آنان را برطرف کرد.

تلاوت قرآن با تدبر آثار فراوانی به‌دنبال دارد

آیت‌الله میرعمادی تدبر در قرآن را از دیگر آداب قرائت در سیره نبوی ذکرکرد و ادامه داد: بالاترین عبادت در نزد پیامبر اعظم(ص) تلاوت قران توام با تدبر و تفکر است که خداوند متعال نیز در قرآن در آیات متعدد به آن دستور داده است کمااینکه اگر قرآن با تدبر تلاوت شود، آثار فراوانی به‌دنبال دارد.
نماینده ولی‌فقیه در لرستان اضافه کرد: اساساً تلاوت قرآن و همه مسائل مقدماتی دیگر، وسایلی هستند که ما را به فهم و تدبر و هدایت‌گری از قرآن برسانند، لذا رسول خدا(ص) فرمود: «قرآن، نه به تلاوت کردن است و نه به داشتن روایت آن، بلکه قرآن به هدایت است و فهمیدن آن تدبر» (میزان الحکمه، ج 3، ص 2529) این در حالی‌ است که خداوند هم یکی‎از صفات مهم مؤمنان را در آیه 2 سوره انفال چنین ذکر می‎کند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ؛ هنگامی‎که آیات الهی بر ان‌ها تلاوت می‎شود ایمان‌شان افزون می‎گردد» البته تلاوتی این آثار مهم را به‌دنبال دارد که توام با تدبر باشد و الا برطبق فرمایشات امام علی(ع) «قرائتی که بدون تدبر باشد هیچ‌گونه خیری در آن نیست».(کافی، ج 1، ص 36)
امام جمعه خرم‌‎آباد در ادامه با اشاره به این فرمایش نبوی که «شریف‌ترین امت من حاملان قرآن و شب‌زنده‌دارانند»، گفت: بهترین قرائت آن است که توام با تدبر باشد و در قلوب و نفوس تأثیر کند نه صرف مخارج حروف و تادیه الفاظ، به‌خاطر همین در احادیث آمده است که اگر کسی قرائت قرآن را وسیله‌ای برای کسب و روزی و معاش خود قرار دهد و یا به دستوراتش عمل نکند در روز قیامت در حالی‌که کور است و صورتش گوشت ندارد محشور می‎گردد.
این مفسر قرآن‌کریم خشوع در تلاوت را از دیگر آداب قرائت در سیره نبوی ذکرکرد و گفت: یکی دیگر از روش‌‎های پیامبر اکرم(ص) در قرائت قرآن آن بوده که با حالت خشوع قرآن تلاوت می‎کرد. امام صادق(ع) فرمود: «کسی‎که قرآن بخواند و برای آن خضوع نکند و روحش پرواز نکند و حزن و خوف نداشته باشد عظمت خدا را ناچیز شمرده است» از این‌رو گفته‌اند قاری قرآن به سه چیز نیازمند است: قلب خاشع، بدن فارغ، محل خلوت. نکته دیگری که در سیره پیامبر(ص) در قرائت قران قابل‌توجه است این است که حضرت در خصوص تلاوت برخی از سوره‌ها در مواقع خاص یا مکان خاصی اصرار داشت به‌عنوان نمونه: «رسول خدا(ص) نمی‎خوابید تا مستحبات را قرائت کند و می‎فرمود: در این سوره‌ها آیه‌ای است که از هزار آیه برتر است، گفتند: مستحبات کدام سوره‌هاست: فرمود: سوره حدید، حشر، جمعه، صف و تغابن» یا این‌که: «سوره «سبح اسم ربک الاعلی» را دوست می‎داشت و می‎فرمود: اولین کسی‎که «سبحان ربی الاعلی» گفت میکائیل بود».

انتهای پیام