احیای نسخه‌های خطی ترجمه‌های قرآن گامی مهم در نهضت ترجمه‌پژوهی
گروه ادب ــ دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد گفت: احیای نسخه‌های خطی ترجمه‌های پیشین قرآن گام بسیار مهمی در نهضت ترجمه‌پژوهی دوران معاصر به شمار می‌رود.
نادعلی عاشوری، دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره پیشینه ترجمه‌های منظوم گفت: پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با تحولات سیاسی - اجتماعی عظیمی همراه بود که تحولات شگرفی را در عرصه‌های مختلف فکری و فرهنگی پدید آورد که بازگشت دوباره به قرآن را باید تنها یکی از ثمرات شیرین آن به حساب آورد؛ بنابراین در فضای جدیدی که رسیدن به آن، دهها سال جهاد و مبارزه در پی داشته، رویکرد دوباره به قرآن و دانش‌های گوناگون قرآنی از جمله، ترجمه و تفسیر در اولویت نخست پژوهش‌های دینی علاقه‌مندان به قرآن و مشتاقان این صحیفه آسمانی قرار گیرد.
وی افزود: یکی از این عرصه‌های بسیار مهم، روی آوردن به ترجمه منظوم قرآن است که سابقه‌ای طولانی دارد و ظاهراً مبتکر آن، میرزامحمدعلی طبسی اصفهانی مشهور به نورعلیشاه است که برای نخستین بار به تفسیر منظوم سوره «حمد» و آغاز سوره «بقره» همت گمارد، اما پیش از اتمام آن رحلت کرد. پس از وی شاگرد برجسته‌اش میرزا محمدتقی کرمانی مشهور به مظفر علیشاه نیز به تفسیر منظوم سوره توحید به نام بحرالاسرار پرداخت که توانست آن را به پایان برساند.
عاشوری ادامه داد: بدون شک یکی از مهم‌ترین ترجمه‌های منظوم قرآن که نخستین اثر از این نوع ترجمه‌ها نیز محسوب می‌شود، ترجمه و تفسیر منظومِ صفی علیشاه است که در زمره متقن‌ترین و استوارترین ترجمه‌های منظوم قرآن قرار دارد. این اثر، هم اولین «تفسیر» کامل منظوم قرآن و هم نخستین «ترجمه» کامل منظوم قرآن است که اخیراً به وسیله حامد ناجی اصفهانی تصحیح و تحقیق شده است.
وی تصریح کرد: مؤلف این ترجمه بی‌نظیر، میرزا حسن اصفهانی ملقب به صفی علیشاه عارف نامدار قرن سیزدهم هجری است که آثار منظوم و منثور متعدد دیگری هم دارد و ترجمه و تفسیر قرآن تنها یکی از آن آثار ارزشمند است. نثر ترجمه تحت‌اللفظی و نظم آن متقن و استوار است و کاملاً صبغه عرفانی دارد. اما اگر از این ترجمه‌های منظوم پیشین صرف نظر کنیم؛ در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ترجمه‌های منظوم متعددی از قرآن عرضه شده است که بدون هیچ گونه قضاوت و داوری درباره متن آن‌ها، می‌توان به ترجمه‌های منظوم جلال ربانی، غلامرضا امید مجد، محمد شائق، سارا شمیزی تبریزی، سید محمدعلی محمدی مشهور به موسوی جزایری، سید علی یثربی، کرم خدا امینیان، شهاب تشکری آرانی، سیدرضا ابوالمعالی کرمانشاهی و حسن راحتی سبزواری اشاره کرد که آخرین ترجمه در سال ۱۳۸۶ منتشر شده است.
این عضو هیئت علمی یادآور شد: این گونه ترجمه‌ها، هم به دلیل دشواری‌های زیادی که دارند و هم به دلیل محدودیت‌های فراوانی که در بیان مطالب از جهت وزن و قالب با آن مواجه هستند، مخالفان بسیاری نیز دارند، به گونه‌ای که حتی برخی بر این باورند که نباید اجازه انتشار یابند و به قرار اطلاع، وزارت ارشاد هم برای صدور مجوز‌های این گونه ترجمه‌ها، سختگیری‌های بیشتری دارد.
وی ادامه داد: شاید در مواردی این سختگیری‌ها درست و قابل دفاع باشد؛ اما مطمئناً چنین اقدامی در دراز مدت قابل پذیرش نخواهد بود؛ زیرا به جای حل کردن مسئله، مصداق «پاک کردن صورت مسئله است. اگر کمبود‌ها و کاستی‌هایی در این ترجمه‌ها از نظر صحت و دقت به وجود می‌آید که قطعاً چنین می‌شود، راه حل آن، نظارت بیشتر و داوری‌ها و بررسی‌های گسترده‌‍تر است نه مسدود کردن کامل مسیر چنین اقداماتی. چرا که چه بسا نابغه‌ای یافت شود که بتواند بهتر از آنچه را که امروزه عرضه می‌شود، بیاورد. تاریخ قرآن هم نشان می‌دهد که از این قبیل عاشقان به قرآن و این چنین مشتاقان و علاقه‌مندانی در هر دوره‌ای کم نبوده و نیستند.
وی در ادامه به بازآفرینی ترجمه‌های کهن به ویژه نخستین ترجمه منظوم اشاره کرد و گفت: یکی از اقدامات پسندیده سال‌های اخیر، احیای نسخه‌های خطی ترجمه‌های پیشین است که گام بسیار مهمی در نهضت ترجمه‌پژوهی دوران معاصر به شمار می‌رود.
عاشوری تصریح کرد: با توجه به اینکه ترجمه فارسی قرآن در هیچ دوره‌ای متوقف نشده و به میزان کم یا زیاد در همه دوره‌ها انجام شده است، بخش بسیار زیادی از آن‌ها به وسیله علی صدرایی خویی و همکارانش در سال ۱۳۸۳ در کتاب «فهرستگان نسخه‌های خطی ترجمه‌های فارسی قرآن کریم» گردآوری شد و به همت سازمان اوقاف و امور خیریه و مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی در قم منتشر شد که راهنمای بسیار خوب و اثر مفیدی برای مترجمان و ترجمه‌پژوهان قرآن خواهد بود. این اثر ارزشمند به معرفی ۸۹۴ نسخه خطی ترجمه‌های فارسی قرآن کریم اختصاص دارد.
وی ادامه داد: بدون شک یکی از اقدامات ارزشمندی که باید با شتاب بیشتری پیگیری شود، احیای این نسخه‌های خطی است که سرمایه فرهنگی بسیار مهمی تلقی می‌شود. خوشبختانه برخی از این ترجمه‌ها در سالیان اخیر احیا شده و انتشار یافته‌اند و برخی دیگر در دست بررسی و تحقیق و احیا هستند که امیدوارم با شتاب بیشتری ادامه یابد.
عاشوری در ادامه به احیای نسخه خطی ترجمه و تفسیر منظوم صفی علیشاه اشاره و بیان کرد: این اثر هم اولین «تفسیر» کامل منظوم قرآن و هم نخستین «ترجمه» کامل منظوم قرآن است که اخیراً به وسیله حامد ناجی اصفهانی تصحیح و تحقیق شده است. مؤلف این ترجمه، میرزا حسن اصفهانی ملقب به صفی علیشاه، عارف نامدار قرن سیزدهم هجری است که آثار منظوم و منثور متعدد دیگری هم دارد و ترجمه و تفسیر قرآن، تنها یکی از آثار ارزشمند وی است.
انتهای پیام
