آثار تربیتی معراج برای افراد عادی هم قابل اکتساب است

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد اسکندرلو، قرآن‌پژوه و دانشیار جامعةالمصطفی(ص)، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به معراج رسول اکرم(ص)، گفت: خداوند در اولین آیه سوره مبارکه اسراء فرموده است: «سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ»؛ یعنی پاک و منزه است خداوندی که بنده‌اش را در یک شب از مسجدالحرام به مسجدالاقصی برد تا آیات خود را به او نشان دهد. این سفر که در یک شب به مدت کوتاهی صورت گرفته است، مقدمه معراج بوده است.

وی با بیان اینکه این سفر در آن شرایط به طرق عادی امکان‌پذیر نبوده بلکه جنبه اعجازآمیز و کاملاً خارق‌العاده داشته است، افزود: کلمه «لیلاً» نشان می‌دهد این سفر در یک شب به صورت کامل انجام شده است، در حالی که فاصله مسجدالحرام تا مسجدالاقصی بیش از صد فرسخ است. واژه «عبد» هم در این آیه نشان می‌دهد که افتخار پیامبر(ص)، به خاطر مقام عبودیت و بندگی بوده است؛ زیرا بالاترین مقام برای انسان، همین مقام بندگی است؛ یعنی هر کاری که می‌کند و هر گامی را  برمی‌دارد برای رضای خداوند است؛ اگر توجه کرده باشید در حرم مطهر حضرت معصومه(س) بر روی قبر آیت‌الله بهجت نوشته «العبد».

معراج جسمانی بوده است

این قرآن‌پژوه اظهار کرد: چنین سفری در بیداری واقع شده و جسمانی بوده و نه روحانیِ تنها، کلمه عبد نشان می‌دهد که جسم و جان با هم حضور داشته است، ولی برخی که نتوانسته این مسئله را هضم کنند، روحانی بودن را مطرح کرده‌اند که درست نیست، زیرا مستلزم عالم خواب و خیال خواهد بود. خداوند نفرموده «اسری بروح عبده» بلکه فرموده «اسری بعبده»؛ لذا جسمانی بودن مدنظر است؛ آغاز این سفر در مسجدالحرام و انتهای آن مسجدالاقصی و هدف هم مشاهده آیات الهی برای رسول اکرم(ص) بوده است.

وی تصریح کرد: مسئله معراج در دو سوره آمده است؛ یکی در آیه اول اسرا و دیگری هم در سوره نجم است؛ از آیات 13 تا 18 قسمت دوم معراج بیان شده، فرمود: «وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى»؛ پیامبر(ص) برای دومین بار فرشته وحی را در صورت اصلی دید، مرتبه اول مربوط به آغاز وحی در کوه حراء بوده است. این مشاهده در بهشت صورت گرفته و پیامبر(ص) در مشاهده خود به تعبیر این آیات هرگز دچار خطا و اشتباه نشد؛ آیات و نشانه‌های بزرگی را از عظمت خدا دید. روایات زیادی هم در مورد معراج نقل شده که این روایات مشهور و در حد متواتر هستند.

روایت معراج مشهور و متواتر است

اسکندرلو گفت: شیخ طوسی در تبیان آورده است که علمای شیعه معتقدند که در شب معراج خداوند پیامبر(ص) را به سوی آسمان‌ها عروج داد؛ آیات عظمت خود را به او نشان داد و این سفر در بیداری بود و نه خواب. فخررازی گفته است که روایت معراج مشهور است و مفادش آن است که پیامبر(ص) از مسجدالحرام به مسجدالاقصی و سپس به آسمان رفت؛ هدف هم دیدار خدا نبوده که برخی ساده‌لوحان پنداشته‌اند.

وی با ذکر اینکه متأسفانه بعضی از خاورشناسان و اندیشمندان غربی به خاطر ناآگاهی یا عقیده دگرگون کردن چهره اسلام مسئله جسمانیت را مطرح کرده‌اند، افزود: در کتاب «محمد(ص) پیامبری که باید از نو شناخت» آمده است که ایشان در سفر معراج به جایی رسید که صدای قلم نوشتن خدا را می‌شنید، ولی با اینکه صدای قلم او را می‌شنید نمی‌توانست خدا را ببیند که این قسمت آخر تعبیر درستی است، ولی جمله قبلی آن اشاره به جسمانیت دارد. مخصوصاً قلم خدا از جنس چوب بوده که متأسفانه این نوع خرافات را برخی در نوشتار و گفتار ذکر کرده‌اند.

اسکندرلو با بیان اینکه هدف معراج مشاهده اسرار الهی در عالم بالا بوده است، تصریح کرد: آیا معراج از نظر علوم امروزی امکان‌پذیر است؟ دانشمندان می‌گویند امواج جاذبه در آنِ واحد از یک‌سوی جهان به سمت دیگر منتقل شده و اثر می‌گذارد؛ حتی این احتمال هست که منظومه‌هایی وجود دارند که با سرعتی بیش از سرعت نور از مرکز جهان دور شوند؛ بدون شک، معراج با قدرت لایتناهی خدا صورت گرفته است.

وی افزود: البته تمام معجزات انبیاء همین گونه است؛ وقتی بشر با پیشرفت علم، سفینه‌ها و وسائلی بسازد که از جاذبه زمین بیرون می‌رود و اشعه‌های مرگبار بیرون جو را حل کند، آیا با استمداد از نیروی نامحدود الهی این کار حل‌شدنی نیست؟ بنابراین خداوند مرکب سریع‌السیری که متناسب این سیر فضایی بوده را در اختیار نبی خود گذاشته است. آن حضرت از نظر خطرات سفر در امنیت قرار داده شده بود. البته اینکه وسیله معراج براق بوده و ... مهم نیست، بلکه مهم این است که مرکبی مرموز و ناشناخته است.

نماز با حضور ارواح انبیاء

این قرآن‌پژوه تصریح کرد: طبق برخی روایات پیامبر(ص) در ابتدای معراج و در در اثناء راه در مدینه نزول فرموده و در آنجا نماز خواندند؛ (بحارالانوار، جلد 18، صفحه 319)؛ در مسجدالاقصی با حضور ارواح انبیاء بزرگ و اولی‌العزم نماز به جا آورد و پیامبر(ص) امام جماعت بود و بعد سفر آسمانی شروع شد و آسمان‌های هفت‌گانه را پیمود و در برخی آسمان‌ها با پیامبران، در برخی با دوزخ و دوزخیان و در برخی با بهشت و بهشتیان برخورد کردند؛ پیامبر(ص) از هر کدام خاطرات ارزنده‌ای مشاهده می‌کند که هر کدام سری از اسرار عالم است و در بازگشت گاهی با کنایه و صراحت این مشاهدات را بیان فرمود.

وی تأکید کرد: استفاده از نتایج عرفانی و تربیتی این مشاهدات ارزشمند از جمله اهداف این سفر بوده است؛ البته بهشت و دوزخی را که پیامبر در معراج دید، بهشت دوزخی نبوده بلکه بهشت و جهنم برزخی بوده است، زیرا براساس آیات قرآن، بهشت و جهنم دوزخی فقط بعد از قیامت است. پیامبر در آن جهان به اوج شهود باطنی و قرب الی الله رسید و خداوند دستورات بسیار مهمی به حضرت فرمود که به صورت احادیث قدسی در دسترس است و علاقه‌مندان می‎توانند به جلد 18 بحار از صفحه 282 تا 410 رجوع کنند.

استاد جامعةالمصطفی(ص) با بیان اینکه جریان معراج پیامبر(ص) برای امت پیامبر کاربردی است، اظهار داد: گرچه پیامبر(ص) معراج شخصی داشتند و برای احدی تکرار نمی‌شود، ولی آثار تربیتی معراج برای افراد عادی هم ممکن است؛ یکی از فلسفه‌های روزه در آیه صیام، کسب تقوا بیان شده است؛ بنابراین برای هر فرد موحد و مسلمان این مسیر باز است و بتواند از مرحله حیوانیت به مرحله خداگونگی برسد؛ در روایت بیان شده که مرا اطاعت کن تا تو را خداگونه سازم و قدرت تصرف در عالم و آدم عطا کنم.