فرزندان نسبت به والدین چه وظایفی دارند

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد جمیاری، مدرس حوزه علمیه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، در رابطه با وظایف فرزندان نسبت به والدین، گفت: خداوند متعال در چهار آیه قرآن احسان به پدر و مادر را پس از ترک شرک بیان و در سه آیه دیگر سفارش آنان را کرده است و این بهترین دلیل است که عقوق والدین، پس از شرک به خدای بزرگ در شمار بزرگ‌ترین گناهان یا خود، بزرگ‌ترین آنها است.

وی با بیان اینکه براساس آیات قرآن نیکی به والدین یک امر انسانی است، احسان و نیکی به والدین، بدون قید و شرط است و شرط سنی، علمی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ایمانی ندارد، افزود: بنا بر آیات قرآن حتی اگر والدین کافر و مشرک باشند باز هم باید نسبت به آنها احسان کرد و اگر والدین منحرف برای انحراف فرزندان خود کوشش ‎کنند فرزندان باید قدرت انتخاب تفکر صحیح را داشته باشند پس احسان به والدین مطلق است.

این کارشناس مذهبی با بیان اینکه با توجه به آیات قرآن اطاعت از والدین، مشروط به آن است که انسان را از خدا دور نکند، اضافه کرد: از آیات قرآن کریم به‌ویژه آیه 14 سوره لقمان با این مضمون «وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ» چنین برداشت می‎شود که دایره احسان گسترده‌تر از انفاق است و شامل هر نوع محبت و خدمت می‎شود و در قرآن نیز احسان به والدین در کنار توحید مطرح است.

جمیاری با بیان اینکه با توجه به آیه 14 سوره لقمان ابتدا نیکی به والدین سفارش شده، سپس به دوران بارداری مادر اشاره شده تا وجدان اخلاقی انسان را تحریک و بیدار کند و به او تذکر دهد که گذشته‌ها را فراموش نکند، اظهار کرد: والدین و فرزند حقوق متقابل دارند، احترام والدین، حقی است انسانی نه فقط اسلامی حتی والدین کافر را باید احسان کرد و آنکه زحمت بیشتری می‎کشد، باید به‌صورت ویژه تقدیر شود و نامش جداگانه برده شود و به بهانه آنکه کاری، وظیفه طبیعی فرد است، نباید از سپاس و احسان او، شانه خالی کنیم کمااینکه دوران بارداری و شیردهی از عوامل پدیدآورنده حقوق مادر بر فرزند است و سپاسگزاری از والدین، از جایگاه والایی برخوردار است.

این فعال عرصه تبلیغ و تربیت در لرستان با بیان اینکه احسان به والدین از جایگاه ویژه‌ای نزد خداوند متعال برخوردار است و کلمه «وصینا» پنج بار به کار رفته که سه بار آن مربوط به والدین است، اضافه کرد: استحکام بنیاد خانواده و حفظ جایگاه والدین مورد توجه خاص خداوند است این در حالی است که کمال احسان به والدین آن است که بی‌واسطه انجام گیرد کمااینکه یاد رنج و زحمت‌های مادر، در برانگیختن عاطفه فرزند مؤثر است البته حق مادر بیش از پدر است.

وی با بیان اینکه در روایات اهل‌بیت(ع) نیکی به والدین اثرات مهمی را در زندگی مادی و معنوی فرزندان می‎گذارد، ادامه داد: احسان به والدین بزرگ‌ترین واجب و برتر از جهاد است، کفاره گناهان به حساب می‎آید، خوشنودی خدا و دعای ملائکه الهی را به‌دنبال دارد، باعث طول عمر می‎شود، زیادتی مال و آبرو را در پی دارد.

این کارشناس مذهبی با اشاره به دعای انبیاء برای والدین‌شان، افزود: با توجه به روحیه حساس و احساسات لطیف و شکننده مادر، دستورات ویژه در حق مادر وارد شده است کمااینکه در اصول کافی شریف از امام جعفرصادق(ع) نقل است که فرمود: «سه دعاست که رد نمی‎شود و یکی دعای پدر برای فرزندش است زمانی که به او نیکی می‎کند»، همچنین «هر کس به پدر و مادر خود با غضب نگاه کند در حالی‎که پدر و مادر او را ظلم می‎کنند نمازش را خداوند قبول نمی‎کند.»

جمیاری با بیان اینکه پدر نیکوکاری که در حق فرزندش دعا می‎کند دعایش بُرد زیادی خواهد داشت، ادامه داد: نمونه بارز این مسئله دعای حضرت ابراهیم(ع) است که پس از دریافت مقام رفیع امامت از خداوند خواست تا این مقام را به فرزندانش هم عطا کند و خداوند متعال نیز به پاس زحمات فراوان این پیامبر والامقام دعای پدرانه او را مستجاب کرد و نبی مکرم اسلام حضرت محمدمصطفی(ص) را در نسل او قرار داد.

این نویسنده لرستانی در ادامه با اشاره به روایاتی از ائمه معصوم(ع) درباره احترام به والدین، گفت: امام سجاد(ع) فرموده است: «پدر و مادر دو رحمت الهی هستند، می‎خواهی هم دنیا را داشته باشی و هم آخرت را حرمت پدر و مادر را پاس دار و اگر می‎خواهی نه دنیا را داشته باشی و نه آخرت، با پدر و مادر بدرفتاری کن.»

وی با بیان اینکه البته امکان دارد که پدر و مادر در زمان حیات از فرزندشان راضی باشند اما حالا که مرده‌اند ناراضی باشند که چرا یادشان نمی‎کنند، اضافه کرد: در روایت است که ارواح مؤمنین شب‌های جمعه به پشت‌بام خانه‌ها می‎آیند و تقاضا می‎کنند با خواندن فاتحه و قرآن از آنها یاد شود.

جمیاری در ادامه به فلسفه احداث مؤسسه سالمندان اشاره کرد و گفت: متأسفانه امروز بعضی از مسلمانان وقتی که پدر یا مادرشان پیر و فرسوده می‌شوند بلافاصله آنان را به مراکز نگهداری سالمندان می‌برند و گاهی برای دیدن آنها هم نمی‌روند.

وی افزود: گرچه تشکیل چنین مؤسساتی کاری بسیار ارزنده و مورد رضای حضرت حق است و ظاهراً این‌گونه مراکز برای کسانی ساخته شده است که فاقد فرزند باشند و برای پدر و مادری که چندین فرزند دارد این خود نوعی اهانت به آنان در جامعه محسوب می‌شود و چه‌بسا فرزندانی که دست به چنین اقداماتی می‌زنند هرگز در زندگی خود خیر نمی‌بینند.

این کارشناس مذهبی با بیان اینکه احساسات و عواطف انسان یکی از نعمت‌های بزرگ الهی است و روابطی که میان افراد بر اساس این عواطف استوار است بهترین و پایدارترین روابط است که حتی پس از مرگ هم با انسان همراه است و روایات فراوان بر این معنا دلالت دارد، اظهار کرد: بدون شک پرجوش‌ترین احساسات انسانی روابط والدین و اولاد است و معمولاً این احساسات به خصوص از سوی پدر و مادر و به‌ویژه مادر به دور از هرگونه شائبه خودخواهی و جلب منفعت است و همین ویژگی است که قداست خاصی به این علاقه می‎بخشد و هرچه از این شائبه دورتر و خالص‌تر باشد قداست بیشتری می‌یابد و از این روی علاقه مادر به فرزند بالاتر و مقدس‌تر است.

وی ادامه داد: فرزند هرچه در احترام پدر و مادر و احسان به آنان کوشا باشد هرگز نخواهد توانست حق آنها را ادا کند ولی باید به مقدار امکان سعی و کوشش داشته باشد و هرگز نباید کار خود را کافی بداند و یا بزرگ بشمارد زیرا اهمیت عمل به نیت و قصد انسان است و هرگز نیت فرزند در نگهداری پدر و مادر همچون قصد و نیت آنان در نگهداری فرزند نخواهد بود.