کرسی آزاداندیشی «پاسخ به شبهات حجاب» در قزوین برگزار شد

به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی مدرسه تخصصی کوثر قزوین، کرسی آزاد اندیشی با رویکرد پاسخ به شبهات با محوریت «پاسخ به شبهات معاصرین پیرامون حجاب» با حضور حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سعید داوودی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و استاد ترادیون، استاد حوزه و دانشگاه در سالن اجتماعات شهید برونسی حوزه علمیه قزوین برگزار شد.

در این نشست حجت‌الاسلام‌ داوودی در پاسخ به این سؤال که آیا کیفیت حجاب شرعی که امروز مطرح است، ریشه قرآنی دارد یا محصول انظار فقیهان است؟ گفت: مخالفین حجاب دو گروه هستند؛ یک گروه که معاندین هستند و با اصل دین مخالفند. گروه دوم که ضرورت حجاب را درک نمی‌کنند خصوصاً وقتی دچار شبهات حجاب شدند. علاوه بر اینکه حجاب در ظاهر دست و پا گیر است و ذات زن نیز جلوه‌گری است.

وی ادامه داد: یکی از شبهات این است که آیا حجاب ریشه قرآنی دارد یا نه؟ شبهه‌ای که طرح می‌کنند این است که حجاب به کیفیت امروزی در عصر رسول‌الله نبود. فرض بعضی از افراد این است که زن عصر جاهلیت برهنه بوده و حجاب را اسلام برای او آورده است. در حالی که زن در جاهلیت پوشش داشته منتها اسلام آن را اصلاح کرده است. به ترتیب نزول اول آیه در سوره احزاب به عنوان نودمین سوره است که به پیامبر(ص) می‌فرماید به همسران و دخترانت و به زنان مؤمنین بگو که جلباب‌های (روسریها) خویش را به خود نزدیک سازند. این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد اذیت قرار نگیرند نزدیک‌تر است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: شأن نزول آیه این است که در آن زمان سرویس بهداشتی در منازل نبود و مردم بیرون از خانه می‌رفتند و برخی از زنان شب‌ها با لباس راحت می‌رفتند و جلباب نمی‌انداختند و پوشش کنیزان هم اینطور بود و انسان‌های فاسد مزاحم این زنان می‌شدند و بهانه می‌آوردند که ما فکر کردیم ایشان کنیز هستند. شأن نزول دیگر این است که زنان هنگام رفتن به مسجد در شب مورد اذیت قرار می‌گرفتند، اینجا آیه نازل شد که جلباب را به خود نزدیک کنند. نشان می‌دهد جلباب داشتند، ولی درست خود را نمی‌پوشاندند. خداوند دلیل آن را برای شناخته شدن و مورد ادیت قرار نگرفتن بیان می‌کند. از موارد استعمال جلباب در زبان عربی متوجه می‌شویم که جلباب لباس رو است. آن‌ها دو پوشش رویی داشتند. جلباب که به تن می‌کردند و خماری که به سر می‌کردند. حتی مردان هم جلباب می‌پوشیدند چون لباس تشخص ایشان بوده است.

وی افزود: نکته بعد درباره فلسفه حجاب این است که دو تفسیر برایش آمده یکی اینکه با این حجاب معلوم شود که ایشان کنیز نیستند بلکه آزاده هستند. اما تفسیر دیگر که شهید مطهری می‌فرماید این است که لباس باید طوری باشد که عفت زن را نشان دهد چون هر لباسی نشانه شخصیت فرد است و اگر لباس موجب دور داشت نامحرم نباشد مورد تأیید اسلام نیست. آیه ۳۱ سوره نور در سال ششم هجری نازل شده است. این آیه خطاب به پیامبر می فرماید: به زنان با ايمان بگو: «ديدگان خود را [از هر نامحرمى‌] فرو بندند و پاكدامنى ورزند و زيورهاى خود را آشكار نگردانند مگر آنچه كه طبعاً از آن پيداست.»

فتوای فقهای معاصر درباره حجاب

داوودی بیان کرد: لايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ یعنی چه؟ در روایات مختلف آمده که انگشتر و سرمه و وجه و کفین را مصداق زینت دانسته و بیشتر به محل زینت یعنی وجه و کفین اشاره دارد. فخر رازی می‌نویسد همه زن‌ها روسری به سر داشتند اما آن را به پشت می‌بستند و این آیه یک اصلاحی در این باره می‌کند. یعنی علاوه بر اینکه جلباب دارید خمارها را نیز طوری بپوشید که گردن و موی سر را بپوشاند.

وی گفت: روایاتی داریم که سؤال می‌کنند آیا پیرزن ها باید حجاب داشته باشند؟ در مقابل برادر رضاعی باید حجاب داشت؟ در مقابل کودکان باید حجاب داشت یا نه؟ همه این سوالات نشان می‌دهد که اصل حجاب مورد تأیید بوده و سؤال از استثنائات بوده مثل اینکه خیابانی را بستند و فقط اجازه عبور آمبولانس و ماشین پلیس و آتشنشانی را می‌دهند. این استثنائات نشان می‌دهد که اصل اینکه این خیابان برای عموم بسته است و مورد توافق است. پس حجاب در زمان پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) رعایت می‌شده و نیازی به پرسش درباره اصل حجاب نیست، چون تردیدی برایش نبوده است. حتی فقهای معاصر در فتوای خود حجاب را از ضروریات دانسته‌اند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در زمینه سؤالی مبنی بر اینکه بر فرض پذیرش حجاب شرعی، آیا مخاطب این آیات، همه زنان مسلمان هستند و یا قشر خاصی از زنان مسلمان و آیا این نوع پوشش، مخصوص زنان شخصیت‌ها نیست؟ مانند زنان و دختران رسول خدا و دیگر شخصیت‌ها، ادامه داد: این در واقع دو سؤال است یکی اینکه آیا حجاب زمانمند است یا برای تمام اعصار است؟ این مشخص است چون روایت داریم «حلال محمد حلال إلى يوم القيامة و حرامه حرام إلى يوم القيامة» مثل نماز و روزه که برای تمام اعصار واجب است.

وی اظهار کرد: اما پرسش دوم به خاطر خطاب این آیات ایجاد شده است که می‌فرماید ای پیامبر به زنان به دخترانت و زنان مؤمنین بگو که جلباب را به خود نزدیک کنند و این شبهه ایجاد می‌شود که شاید حجاب برای شخصیت‌های خاص بوده است نه همه زنان مثلاً تازه مسلمان. وقتی قرآن می‌فرماید به زنان مؤمن بگو دیگر دلیل برای این شبهه از کجاست؟ آیا وقتی خداوند می‌فرماید یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا آمِنُوا منظور کسانی است که سابقه و قدرت ایمانی خاصی دارند و نه تازه مسلمان‌ها؟ این را از کجا استنباط می‌کنند؟ روزه و نماز بر مؤمنان واجب است حتی اگر تازه مسلمان باشد. همانطور که حکم حرمت ازدواج با مشرک درباره کسی که تازه مسلمان شده است، جاری نمی‌شود و آیات دیگر از جمله حکم تحریم ربا یا وجوب امر به معروف و نهی از منکر برای عموم مؤمنین جاری می‌شود و تازه مسلمانان از آن خارج نمی‌شوند.

آیا معیار حجاب عرفی است؟

این مسئول در ادامه در پاسخ به معیار پوشش شرعی و غیرشرعی بودن آیا به تشخیص عرف است و یا تعریف مشخصی از حجاب شرعی وجود دارد؟ گفت: یکی از شبهات مهم همین است که حجاب موضوع عرفی است نه شرعی. در حالی که موضوعات احکام شرعی گاهی عرفی است و گاهی شرعی. مثلاً یک وقت قرآن می‌فرماید: «و عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» حالا معروف چیست؟ آن چیزی که عرف جامعه می‌پسندد. مثلاً یک زمانی سالی یک بار لباس خریدن عرف جامعه بود، اما الان هر فصلی یک لباس می‌خرند. یک زمانی بود که مشهد رفتن به آداب خاصی بود، اما الان بارها می‌روند و ممکن است کسی به استقبال او نرود. اما نماز و روزه مسافر یک موضوع شرعی است، هرچند عرف کسی را که هشت فرسخ رفته را مسافر نداند. حالا اگر شارع می‌فرماید کل بدن را بپوشاند غیر از وجه و کفین این یعنی شارع موضوع و حدود حجاب را تعیین کرده است و عرف آن را مشخص نمی‌کند.

وی در مورد این سؤال که اگر هم حجاب یک دستور شرعی و تخلف از آن حرام باشد، آیا مجازات دنیوی و جریمه هم دارد؟ اگر چنین بود چرا در روایات و سیره نبوی و علوی، مجازاتی برای ترک آن (اعم از حد و تعزیر) مشخص نشده؟ خاطرنشان کرد: این سؤال مهمی است. چون شبهه می‌شود که بی‌حجاب هم مثل سایر گناه‌کاران اشتباهی می‌کند آیا دروغگو را شلاق می‌زنند یا جریمه می‌کنند؟ پس بی‌حجاب هم نباید مجازات دنیوی شود. روایت داریم «التعزیر لکل معصية» آیا این شامل هر معصیتی می‌شود یا نه؟ تعزیر و گستره آن شامل چه چیزی می‌شود؟ اولاً تعزیر مجازات نیست، بلکه برای بازداشتن است. گاهی برخی از گناهان آثار اجتماعی دارد حتماً باید با آن برخورد کرد. اما یک وقت است که آن گناه اثر اجتماعی ندارد. مثلاً گاهی دروغ گفتن مثل ادعا کردن شخصی است، اما یک وقت شهادت دروغ یا شایعه‌پراکنی است این جرم کیفری دارد. بی‌حجابی در خانه پیش نامحرم گناه شخصی است، اما بی‌حجابی در جامعه جنبه اجتماعی دارد و حکومت مسئول است.

داوودی افزود: اینکه چرا در روایت مجازاتی برای بی‌حجابی نیامده است؛ دو پاسخ دارد: اول اینکه باید اول اثبات کنید که زنان در آن عصر بی‌حجاب بیرون می‌آمدند و کسی به آن‌ها کاری نداشت. نکته دوم اینکه پذیرش احکام از سوی زنان در آن عصر بسیار بالا بوده مثل اینکه در روایات ذکر شده است که بعد از نزول آیه حجاب زنان پارچه پشمین ضخیم روسری درست کردند و چون سیاه رنگ بود انگار روی سرشان کلاغی نشسته است؛ یا روایت داریم عایشه با زنی که خمار نازک پوشیده بود برخورد کرد؛ یا در نهج البلاغه امام علی(ع) وقتی داستان بیعت مردم با خویش را تعریف می‌کند می‌فرماید: حتی  دختران جوان از شوق و هیجان بدون نقاب آمده بودند. این نشان می‌دهد که زنان در آن عصر با حجاب کامل حتی نقاب بيرون نمی‌آمدند. وقتی حجاب حداکثری را رعایت می‌کردند چه برخوردی می‌خواست با بی‌حجاب انجام شود؟  یا روایت داریم که از پیامبر(ص) سوال شد: زنی حیا می‌کند پیش برادر رضاعی خود روسری را بردارد حکمش چیست؟ پیامبر می‌فرماید حکمش مثل خواهر و برادر نسبی است. بنابراین جو جامعه اسلامی طوری بود که خود زنان رعایت می‌کردند و نیاز به برخورد نبود.