عطر فضائل فاطمی؛ یاد علامه طباطبایی و علامه جعفری
آخرین هفته آبان ماه برای اهالی اندیشه، دین و حکمت، هفته پر برکتی بود. این برکت و پرباری در اخبار گروه معارف ایکنا نیز نمود و بروز داشت. در این هفته شاهد برگزاری رویدادهایی با محور ایام فاطمیه، ایام بزرگداشت علامه طباطبایی، هفته کتاب و کتابخوانی، روز جهانی فلسفه و همچنین بزرگداشت حکیم ابونصر فارابی و روز حکمت و فلسفه بودیم.
سرویس اندیشه و معارف ایکنا؛ در هفته‌ای که گذشت به پوشش اخبار نشست‌ها، همایش‌ها و برنامه‌هایی به مناسبت بزرگداشت علامه طباطبایی، ایام فاطمیه، روز جهانی فلسفه، هفته کتاب و کتابخوانی و... پرداخت.
برگزاری نشست نقد و بررسی کتاب «همزاد تنهایی» با حضور خانواده معظم علامه طباطبایی و تنی چند از کارشناسان فلسفه و دین، همایش فلسفه منطق فهم دین، برپایی نشست «معرفی و نقد کتاب تفسیر و مفسران در ایران»، نشست «نقد و بررسی کتاب جریان‌شناسی مطالعات قرآنی معاصر»، برپایی هم‌اندیشی تخصصی «انسجام اجتماعی؛ مؤلفه‌ها، ضرورت و چالش‌ها»، رونمایی از مجموعه ۵ جلدی مقالات مشترک دانشگاه کوفه و مرکز الهدی للدراسات الحوزویة، کرسی «بررسی تطبیقی دیدگاه قرآن و اناجیل همنوا درباره پیامبری عیسی(ع)»، رونمایی از ۴۰ جلد کتاب تجربه‌نگاری فرهنگی ـ تبلیغی، درخواست نماز باران از مردم، رونمایی از سامانه گفت‌وگو با تفاسیر در محضر آیت‌الله مکارم، برگزاری قرارگاه توسعه و ترویج فرهنگ نهج‌البلاغه، رونمایی ویراست جدید کتاب «ارتباط انسان - جهان»، همایش «بایستگی فلسفه در جهان امروز»، مراسم بزرگداشت آیت‌الله سیدرضا صدر از جمله رویدادهایی بود که در این هفته در این سرویس پوشش و گزارش‌هایی از آن به مخاطبان اهل خرد و اندیشه تقدیم شد.
همچنین، در کنار این رویدادها، کوشیدیم به گفت‌وگو در خصوص محورهایی چون؛ زندگی و مشی علامه طباطبایی، سیره و فضایل حضرت فاطمه زهرا(س)، حکمت و فلسفه و معنای زندگی در جهان جدید، اهمیت کتاب و کتابخوانی و معرفی تازه های نشر در قالب یادداشت بپردازیم.
در ادامه گزیده‌ای از اخبار، گزارش‌ها و گفت‌وگوهای گروه اندیشه ایکنا در این هفته را مرور می‌کنیم.
هفته‌ای که پایان آن را نشسته‌ایم با انتشار گفت‌وگوی ایکنا با سیدمحمد الهی طباطبایی، برادرزاده علامه طباطبایی آغاز شد. گفت‌وگویی که به بیان برخی ناگفته‌ها از مشی و منش و همچنین ادب و آداب حضرت علامه منتج شد.
او در گفت‌وگو با خبرنگار اندیشه ایکنا و در پاسخ به این پرسش که بزرگ‌ترین درسی که از علامه آموختید چه بود گفت: والاترین درسی که از ایشان آموختم این بود؛ علامه بارها توصیه می‌کردند: «مراقب خودتان باشید»، وقتی انسان مراقب خود باشد، تکلیفش را هم می‌شناسد و به آن عمل می‌کند.
الهی طباطبایی در فرازی دیگر از سخن گفت: علامه طباطبایی بیش از ۳۵ سال در قم زندگی کردند. هر پنجشنبه، پیاده از منزل تا حرم حضرت معصومه(س) می‌رفتند و کمتر کسی ایشان را می‌شناخت. روزی یکی از طلاب که ایشان را شناخت، گفت: «تا امروز گمان می‌کردم شما روضه‌خوان هستید.» علامه در پاسخ فرمود: «ای کاش من روضه‌خوان بودم!» این میزان تواضع در رفتار ایشان مثال‌زدنی بود.
روزی در مکاشفه‌ای، پدر مرحوم علامه از آقای الهی در تبریز گلایه کرده بود که چرا در ثواب تفسیر المیزان او را شریک نکرده است. آقای الهی نامه‌ای به برادرش نوشت و این موضوع را بیان کرد. علامه در پاسخ نوشت: «من در تفسیر المیزان ثوابی برای خود نمی‌بینم؛ این کار، تکلیفی بود که انجام دادم. اگر ثوابی در آن هست، پدر را شریک کردم.» پیش از آنکه این نامه به تبریز برسد، دوباره پدرشان در مکاشفه‌ای دیگر فرمود: «سهم ما رسید».
علامه طباطبایی تفسیر المیزان را نه برای شهرت و نه برای ثواب، بلکه از سر احساس تکلیف نوشت. ایشان می‌گفتند: سال‌ها در نجف و قم درس خواندم، وظیفه‌ام این است دانسته‌هایم را در اختیار مردم بگذارم. در تبریز نیز مرحوم آقای الهی چنان گمنام بود که حتی بسیاری از علما او را نمی‌شناختند. انسانی منزوی، اهل خلوت و خودسازی بودند. این تواضع و بی‌ادعایی، ویژگی مشترک خاندان الهی و طباطبایی است که باید آن را در جامعه امروز زنده کرد.
مشروح گفت‌وگوی ایکنا با برادزاده علامه طباطبایی را اینجا بخوانید!
روایتی از زندگی؛ شاگردپروری و جهانی‌اندیشی علامه طباطبایی
به مناسبت سالروز رحلت علامه سیدمحمدحسین طباطبایی(ره) و همزمان با هفته کتاب و کتابخوانی، نشست نقد و بررسی رمان «همزاد تنهایی» با حضور پژوهشگران، اساتید و خانواده علامه در ایکنا برگزار شد. در این نشست پژوهشگران به ابعاد کمتر شناخته‌شده زندگی شخصی و فلسفی علامه طباطبایی، جایگاه جهانی ایشان، تنهایی و دشواری راه متفکران، شاگردپروری، تأثیر جهانی این فیلسوف و مفسر قرآن و اهمیت انتقال میراث فکری و انسانی علامه به نسل جوان تأکید کردند.
در این نشست که با حضور نجمه سادات و بدرالسادات دختران علامه طباطبایی و همچنین نوه و نتیجه حضرت علامه برگزار شد، کریم فیضی، پژوهشگر فلسفه و نویسنده کتاب «همزاد تنهایی» اولین داستان از زندگی علامه طباطبایی به بیان ویژگی‌های کمتر گفته و توجه شده به شخصیت علامه از نگاه اجتماعی و عاطفی در کنار چهره شاخص ایشان در حوزه علوم فلسفی و قرآنی پرداخت.
در ادامه این نشست سه تن از اساتید فلسفه و جامعه‌شناسی؛ سیدجواد میری، محمد کریمی زنجانی اصل و محمد جوهرچی به بیان نقطه نظرات خود درباره کتاب پرداختند.
این نشست با بیان خاطرات فرزندان علامه طباطبایی از حضرت پدرشان و تأکیدات بر عطوفت و شفقت‌ورزی ویژه علامه در تعاملات اجتماعی و خانوادگی پایان یافت.
گزارش ایکنا از نشست «همزاد تنهایی» را اینجا بخوانید!
از شخصیت علمی تا میراث فرهنگی خاندان صدر
مراسم بزرگداشت آیت‌الله سیدرضا صدر(برادر بزرگ‌تر امام موسی صدر) به مناسبت سی و یکمین سالگرد رحلت ایشان، به همت مؤسسه امام موسی صدر، در محل این مؤسسه با حضور سیدمحمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و تنی چند از خانواده صدر برگزار شد.
سیدکاظم صدر (فرزند آیت‌الله صدر) با تقدیر و تشکر از دست‌اندرکاران تألیف این کتاب، گفت: آثار مرحوم پدر ما را دو نفر زنده کردند، یکی حجت‌الاسلام و المسلمین خسروشاهی است که برای انتشار این آثار زحمت فراوان کشیدند. شخصیت دوم این عرصه، یک آزادزن بود که تمام کمالات پدر را به ارث بردند. حورا صدر (دختر امام موسی صدر) و این مجموعه در این زمینه زحمت بسیار کشیدند.
سیدمحمد صدر (دیگر فرزند آیت‌الله صدر) در رابطه با خصوصیات آیت‌الله صدر گفت: از بزرگ‌ترین نقاط ضعف انسان، علاقه به پول و مادیات و دیگری پست و مقام است، واقعاً پدر ما وارسته از این دو خصلت بود. افراد زیادی نزد ایشان می‌آمدند و درخواست نوشتن رساله داشتند زیرا تمام شرایط مرجعیت را داشتند اما ایشان هرگز اقدام نکردند.
وی با بیان اینکه ایشان از تظاهر و چاپلوسی بیزار بودند و هرگز به آن رو نیاوردند، افزود: ایشان با اینکه در زمینه‌های مختلف علمی چون فقه، اصول، فلسفه، ادبیات و دیگر علوم تخصص داشت، بدون زمینه آکادمیک علوم سیاسی، بسیار سیاست‌فهم بودند.
مشروح این نشست را اینجا بخوانید!
معرفت فاطمی؛ حلقه پیوند وحی، ولایت و حقیقت انسان کامل
اغلب در این روز و روزگار پرداختن به جایگاه، فضایل و ذکر حضرت زهرا(س) گاهی در سطح تفسیرهای عاطفی و سوگوارانه تقلیل پیدا می‌کند،از این رو ضرورت بازگشت به بنیان علمی و کلامی این مقام الهی بیش از پیش احساس می‌شود.
جامعه ایمانی اگر بخواهد از دایره احساسات مذهبی به افق معرفت وحیانی گام بردارد، ناگزیر باید به بازشناسی عقلانی ـ وحیانی شخصیت صدیقه کبری(س) بپردازد؛ بانویی که قرآن، حدیث و سیره همگی او را در جایگاه حجت‌اللهی می‌نشانند، نه صرفاً نماد پاکی و فداکاری.
در همین راستا، سرویس اندیشه ایکنا با حجت‌الاسلام احمد خوانساری گفت‌وگویی داشته است؛ عالمی که بیش از دو دهه پژوهش در آثار معرفتی و فلسفی، نویسنده ۱۴ جلد کتاب نیز هست. در میان آثار تألیفی و تحقیقی او به سراغ کتاب «مقامات حضرت فاطمه زهرا(س)» به قلم آیت‌الله شیخ محمد سند بحرانی ـ از مراجع نجف ـ رفتیم که ایشان آن را به فارسی ترجمه و با تعلیقات و شرح‌های تفسیری و فلسفی خود عرضه کرده است.
کتاب «مقامات حضرت فاطمه زهرا(س)» اثر آیت‌الله شیخ محمد سند بحرانی، با ترجمه و شرح حجت‌الاسلام احمد خوانساری، اثری است مرجع در مطالعات فاطمی که در ۱۸۴ صفحه بسیارى از مقامات آن حضرت را از لابه‌لاى کلمات بزرگان شیعه و اهل سنت به تصویر کشیده شده است.
ایکنا - در آغاز گفت‌وگو لطفاً از روند شکل‌گیری و تألیف این کتاب بفرمایید؛ این اثر چگونه آغاز و پیش رفته است؟
این کتاب مربوط به ۲۲ سال پیش است، حوالی سال‌های ۱۳۸۲ یا ۱۳۸۳، در محضر استاد بزرگوارم آیت‌الله شیخ محمد سند که در آن زمان در قم، سلسله مباحثی تحت عنوان مقامات حضرت زهرا(س) آغاز شد. استاد تأکید و توصیه داشتند که در پژوهش‌های خود صرفا به دنبال فقه و اصول نباشید و به سراغ مباحث معرفتی بروید، چرا که احساس می‌کردند در این زمینه مسائلی وجود دارد که به آنها پرداخته نشده است.
ایشان دو کتاب در خصوص حضرت زهرا(س) دارند؛ یکی مقامات حضرت زهرا(س) و دیگری ولایت اصطفایی حضرت زهرا(س). کتاب مقامات، مباحثی بوده است که ایشان مطرح کردند و شاگردان آنها را به زبان عربی نوشته‌اند که وقتی با کتاب برخورد کردم تصمیم به ترجمه آن گرفتم.
در دیداری که با استاد داشتم برخی از مطالب که نیاز به استدلال بیشتری داشت با هماهنگی ایشان تنظیم شد و با مقدمه ایشان در ابتدای کتاب، سرانجام در سال ۱۳۸۴ از انتشارات بوستان کتاب منتشر و با استقبال مواجه شد تا جایی که تا امروز به هفت نوبت چاپ رسیده است.
استاد سند بر این باور بودند که معرفت فاطمی باید مبتنی بر «برهان و نقل معتبر» باشد؛ نه صرف شور عاطفی، لذا در همان سال‌ها افزون بر ترجمه، در حاشیه‌ها مبانی فلسفی و تفسیری را نوشتم تا خواننده فارسی‌زبان با لایه کلامی آن آشنا شود. در پاورقی‌ها، افزوده‌هایی از مباحث عرفانی و عقلی نیز آورده‌ام تا به تکمیل مباحث کمک کرده باشد.
مشروح گفت‌وگو را اینجا بخوانید!
بسط معنای اخلاقی از زندگی نیازمند پرورش «شفقت» است
پرسش از معنای زندگی پرسشی است که به نوعی همه شئون زندگی ما آدمیان را از ازل تا ابد به خود مشغول کرده است؛ پرسشی که در نگاه نخست پاسخ آن نزد فیلسوفان و اهالی تدبر و فکر روشن است. حال آنکه این اندیشمندان نیز با تلاش برای ایجاد پنجره هایی از جهان هنر، ادب و الهیات می‌کوشند که پاسخ درخور توجهی برای این پرسش همه گیر دریابند و به من و تو ما ارائه!
خبرنگار اندیشه ایکنا نیز در آستانه روز جهانی فلسفه به گفت‌وگو با یکی از پژوهشگران و اساتید جوان و کوشای فلسفه نشست و جواب این پرسش را از او جست.
سیده زهرا مبلغ، عضو هیئت علمی پژوهگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و استاد مدعو دانشکده الهیات دانشگاه هاروارد بر این باور است؛ در جهانی که فناوری و فضای مجازی روابط انسانی را دگرگون کرده و تنهایی و گسست اجتماعی شدت یافته است، هنر، آموزش اخلاقی و بازاندیشی بنیادین در دین می‌توانند پلی میان انسان‌ها باشند و مسیر تحقق همدلی، شفقت و معنای زندگی را هموار کنند. بازسازی نظام آموزش و پرورش، پرورش تفکر اخلاقی و مواجهه با آثار هنری، همراه با تفسیرهای تازه از متون دینی، امکان زندگی انسانی‌تر و پاسخگویی به پرسش‌های بنیادین معنای زندگی را فراهم می‌آورد.
مشروح گفت‌وگوی پر نکته ایکنا با سیده زهرا مبلغ را اینجا بخوانید!
برگزاری همایش فلسفه منطق فهم دین
همایش فلسفه منطق فهم دین در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دفتر قم و به مناسبت روز جهانی فلسفه برگزار شد.
آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی؛ رئیس مجتمع فقهی ائمه اطهار(ع)، در این همایش گفت: دین برای فهم، نیازمند تبیین است؛ دین مانند سایر علوم نیست که بشر با تجربه و معلوماتش بتواند آن را بفهمد زیرا اگر درست فهم نکند بسیار خطرناک است و عامل سعادت او به عامل بدبختی او منجر می‌شود؛ اگر بشر مرز بین توحید و شرک و حق از ناحق و ظلم و عدل و ... را نتواند تشخیص دهد سر از باطل و ظلم و شرک درخواهد آورد.
فاضل لنکرانی با بیان اینکه برخی روحانیون و رسانه‌ها گفتند که همه افراد، همه جای قرآن را می‌توانند بفهمند و بدتر از آن اینکه خداوند هم بر فهم آنان صحه می‌گذارد، اضافه کرد: بنده معتقدم همین فهم ظاهری و ترجمه‌ای الفاظ قرآن برای همه افراد ممکن نیست؛ درست است قرآن بیان للناس است ولی باید راه‌های واقعی و صناعی برای فهم معنای ظاهری آیات به کار رود.
استاد درس خارج حوزه علمیه، افزود: این در حالی است که اصول فقه، منطق فهم دین است و با همین ضوابط اصولی می‌توان وارد فقه و روایات اخلاقی و اعتقادیات و احکام شویم
فاضل لنکرانی افزود: اگر کسی اصول را بلد نباشد تفسیر بلد نیست؛ ای کاش تفسیری بر اساس مبانی اجتهادی نوشته شود؛ المیزان با همه عظمتش روی مبانی اجتهادی جلو نرفته است گرچه در تفسیر قرآن به قرآن کارستانی کرده است.
استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان اینکه اصول فقه، تنها راه برای فهم دین است، افزود: اصول فقه را نباید صرفا منحصر به احکام کنیم.
کوتاهی درباره آثار امام(ره)
آیت‌الله علی‌‌اکبر رشاد؛ رئیس و بنیانگذار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، بیان کرد: آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی فقیهی انقلابی و ذوب در امام بودند و فرزند خلف ایشان هم آیت‌الله محمد جواد فاضل این مسیر را ادامه می‌دهند و جلسات متعددی در مورد امام و آثار و دستاوردهای مکتب فقهی و اصولی ایشان داشته و دارند.
رئیس مؤسسه حوزوی امام رضا(ع) با بیان اینکه امام راحل از ابعاد مختلف مظلوم است و یکی از مظلومیت‌های ایشان هم همین بعد فقهی است، اضافه کرد: زیرا نسل ما آنطور که باید و شاید به ایشان نمی‌پردازند که ممکن است حجاب معاصرت و یا ... باشد.
برپایی نشست «معرفی و نقد کتاب تفسیر و مفسران در ایران
نشست علمی «معرفی و نقد کتاب تفسیر و مفسران در ایران؛ از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی» با حضور فروغ پارسا؛ نویسنده این اثر و علیرضا ملایی توانی همچنین روح‌الله محمدعلی‌نژاد عمران به عنوان ناقد از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، افزود: این بازه زمانی نقطه عطف برای تاریخ اندیشه اسلامی است و توضیح داده‌ام در سده ۱۴ هجری به همت جمال‌الدین اسدآبادی، احیای اندیشه دینی به حرکت افتاد که در فارسی به نوسازی اندیشه دینی معروف است؛ این دوره برای جهان اسلام اهمیت زیادی دارد، زیرا برکات مختلفی برای جهان اسلام و کشورهای اسلامی داشته است که یکی از برکات آن تحول در تفسیر قرآن بوده است.
بازخوانی فلسفه و اخلاق علامه طباطبایی در مواجهه با چالش‌های مدرن
آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد، فیلسوف، حقوقدان و رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران در همایش «علامه طباطبایی و عالم معاصر» که به مناسبت سالروز رحلت علامه سیدمحمدحسین طباطبایی(ره)، توسط معاونت پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی و با همکاری مرکز هم‌اندیشی استادان و نخبگان دانشگاهی در پردیس مرکزی این دانشگاه و با حضور اساتید و پژوهشگران فلسفه برگزار شد، پیام تصویری را به این همایش ارسال کرد.
در بخشی از این پیام آمده است:
به نظر ما طلاب فلسفه، علامه طباطبایی یک صاحب مکتب است. ایشان معتقدند که قرآن مجید اصلی به نام کرامت انسانی را مطرح کرده است. از درون این کرامت، مسئله حقوق بشر قابل استخراج است. کسی که به کرامت انسانی اعتقاد دارد، نمی‌تواند با اصول حقوق بشر مخالفت کند یا به آن باور نداشته باشد.
علامه طباطبایی در مبحث حقوق بشر صاحب نظر است و نظریات بسیار جالبی ارائه می‌دهد. ایشان از عالمانی بود که به تعبیر برخی، دارای روحیه تسامح و تحمل بود. مشاهده می‌کردیم که اگر فردی به صراحت الحاد خود را اظهار می‌کرد، علامه طباطبایی واکنشی خروشان و تند نشان نمی‌داد؛ بلکه با تحمل و وقار کامل نقد می‌کرد، تحلیل ارائه می‌داد و سعی می‌کرد طرف مقابل را قانع سازد.
من شخصاً در محضر ایشان بارها دیده‌ام که فردی جملاتی بسیار تند و الحادآمیز مطرح می‌کرد؛ ایشان در ابتدا سر خود را پایین می‌انداختند و پس از چند دقیقه با آرامش می‌فرمودند: «اگر این‌طور پاسخ بدهیم، چطور است؟» این روش صبورانه و بزرگوارانه باعث می‌شد که اطلاعات ایشان از مکاتب مختلف دینی معاصر بسیار جامع و حیرت‌آور باشد و نشان دهد که از آموزه‌های ادیان مختلف آگاهی کامل داشتند.
نشست نقد و بررسی کتاب جریان‌شناسی مطالعات قرآنی معاصر
درخواست نماز باران از مردم
وی افزود: خوب است انسان دو روز روزه بگیرد و در روز سوم این دو رکعت را بخواند؛ البته این مسئله شرط صحت نیست بلکه شرط کمال است.
رونمایی از سامانه گفت‌وگو با تفاسیر در محضر آیت‌الله مکارم شیرازیآیتالله العظمی ناصر مکارم شیرازی از مراجع معظم تقلید در دیدار رئیس و جمعی از مدیران و محققان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) که با همراهی جمعی از اساتید برجسته علوم قرآن و تفسیر حوزه برگزار شد به مناسبت رونمایی از سامانه هوشمند «گفت‌وگو با تفاسیر» ضمن تقدیر از تلاش‌های انجام‌شده در حوزه فناوری‌های دینی، تأکید کرد: حوزه علمیه نه‌تنها از قافله علم و فناوری عقب نمانده، بلکه در زمینه بهره‌گیری از هوش مصنوعی در خدمت قرآن و معارف اهل بیت(ع) نیز پیشرو است.
ایشان افزود: اطلاع نداشتم که حوزه در زمینه هوش مصنوعی این‌قدر فعال شده است. از دیدار شما و گزارش کاملتان خوشحال و مفتخرم. به همه شما تبریک می‌گویم که در متن خدمت به قرآن کریم و علوم اسلامی، از امکانات علمی روز بهره می‌برید.
در ایام بزرگداشت حکمت و فلسفه و گرامیداشت مقام جناب فارابی، به سراغ یکی از اهالی حکمت و اندیشه، مصطفی زالی، استاد دانشگاه تهران رفته و از ایشان پاسخ سؤالات خود درباره این شاخه از حکمت(از ماهیت آن تا علت عدم توجه به آن در جهان اسلام) را جویا شد.
فارابی از معدود(یا تنها) حکمای اسلامی بوده که به مسائل سیاسی و حکومتی پرداخته تا چه اندازه تحت تأثیر افلاطون است و چه مقدار از نظراتش خاص و حاصل تفلسف(حکمت) خود اوست؟
در واقع باید گفت، فارابی از آن رو که قائل به جمع میان افلاطون و ارسطو است، از هر دو آنها متأثر است، اما پاسخگویی به این پرسش نیازمند مطالعات جزئی و موردی برای پیدا کردن تمام شباهت‌ها و تفاوت‌های فارابی با آن دو حکیم است تا بدانیم تا چه اندازه متأثر از آنها و تا چه اندازه در این زمینه نوآوری داشته است. اما مسائلی وجود دارد که به وضوح میان فارابی، افلاطون و ارسطو اختلاف وجود دارد یا چندان مورد توجه آن دو نبوده اما فارابی به صراحت به آنها پرداخته است مثل مسئله شریعت و نبوت.
فارابی به عنوان فیلسوفی که در سنت اسلامی زیست می‌کند، توجه بسیار به مقوله شریعت، نبوت و نقشی که در زندگی مدنی ما ایفا می‌کند، مبذول می‌دارد که این مسئله و اثبات ضرورت شریعت در زندگی مدنی را ابن سینا نیز در مقاله دهم الهیات شفا مورد توجه قرار می‌دهد، بنابراین محل اختلاف آشکار فارابی و اختلاف او چون شیخ‌الرئیس با اسلاف یونانی فلسفه در فلسفه سیاسی و مسائل مدنی، طرح مسئله نبوت و پرداختن به جایگاه اجتماعی نبی به عنوان رئیس مدینه(جامعه) است.
مشروح گفت‌وگوی ایکنا با مصطفی زالی را اینجا بخوانید!
شهود حقایق؛ مهمترین ویژگی فیلسوفحجتالاسلام والمسلمین احمدرضا یزدانی‌مقدم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه ۲۱ آبان‌ماه در نشست علمی «فلسفه سیاسی علامه طباطبایی» از سوی مؤسسه مفتاح کرامت برگزار شده با بیان اینکه تقریباً اثری که می‌توان آن را اثر مرجع در مورد فلسفه سیاسی دانست، مقاله اشتروس است که اخیراً ترجمه جدیدی از آن چاپ شده، گفت: فلسفه سیاسی دانشی است که موضوع آن سیاست و روش آن فلسفی است. از اولین آثاری که در این عرصه نوشته شده، جمهوری افلاطون است که درباره چیستی عدالت، حکومت و ... بحث می‌کند. ارسطو نیز در این زمینه مباحثی ارائه کرده است. افلاطون معتقد است فیلسوف کسی است که حقایق را شهود کند و بر مبنای آن شهود، جامعه را اداره کند؛ و مراد او از فیلسوف همان سیاستمدار است.
وی اضافه کرد: در جهان اسلام از نخستین آثار در این زمینه می‌توان به مبادی آراء، فصول المنتزع، تحصیل السعاده، المله و ... اثر فارابی اشاره کرد. او فلسفه سیاسی را برای عموم مردم بیان کرده، زیرا معتقد بود مردم باید برای حکومت مطلوب آماده شوند؛ این سنت فلسفی بعدها در آثار شیخ طوسی و ... ادامه یافت تا به علامه طباطبایی رسید.
برگزاری قرارگاه توسعه و ترویج فرهنگ نهج‌البلاغه
نخستین جلسه قرارگاه توسعه و ترویج فرهنگ نهج‌البلاغه با حضور سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمعی از اندیشمندان حوزه نهج‌البلاغه در سالن اجتماعات علامه طباطبایی مرکز عالی قرآن و عترت برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا ارباب سلیمانی، معاون قرآنی وزیر و رئیس مرکز عالی قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این نشست، گفت: اگر وظیفه ما ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی است، به‌طریق اولی وظیفه ما ترویج معارف بلند قرآن و نهج‌البلاغه است و جامعه اسلامی نباید از این سرمایه‌های اصیل و ارزشمند محروم بماند.
رونمایی ویراست جدید کتاب «ارتباط انسان - جهان»دانشگاه جامع انقلاب اسلامی در آیینی علمی و معرفتی، میزبان اندیشمندان و فرهیختگان حوزه فلسفه و فیزیک بود تا از ویراست جدید کتاب «ارتباط انسان - جهان» اثر ماندگار مرحوم علامه محمدتقی جعفری رونمایی شود؛ اثری که پس از هفتاد سال دوباره به زیور طبع آراسته شده و در امتداد گفت‌وگوهای فلسفه، علم و دین معنای تازه‌ای یافته است. در این نشست روح‌الله رضوی‌نژاد، مهدی گلشنی، عبدالله نصری، محمد‌رضا اسدی و علیرضا جعفری فرزند علامه جعفری و مدیر مؤسسه حفظ و نشر آثار علامه به سخنرانی پرداختند.
روح‌الله رضوی‌نژاد، رئیس دانشگاه جامع انقلاب اسلامی، در آغاز این نشست با اشاره به شروع هفته کتاب و کتابخوانی به اهمیت کتاب در فرهنگ ایرانی ـ اسلامی اشاره کرد و گفت: کتاب، دروازه جهان دانش و معرفت است؛ حامل آموزه‌های آسمانی، الهی و دستاوردهای بشری و در فرهنگ ما نه تنها وظیفه‌ای ملی، بلکه فریضه‌ای دینی است.
نمایشگاه کتاب در دانشگاه تهرانبه مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی، نمایشگاه کتاب دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران با حضور ناشران برجسته عمومی و تخصصی برگزار شد. این نمایشگاه از روز شنبه ۲۴ آبان‌ماه تا پایان روز چهارشنبه ۲۸ آبان‌ماه به مدت پنج روز، پذیرای علاقه‌مندان کتاب و پژوهش بود.
محدثه بودن حضرت زهرا(س)زهره اخوان مقدم، دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، به منظور شناخت مقام و فضایل حضرت فاطمه(س) یادداشتی را در اختیار ایکنا قرار داده است.
در بخشی از این یادداشت آمده است: متون دعایی تشیع، گنجینه ارزشمندی است که در هیچ دین و مذهبی همتا ندارد و این، یک ادعا نیست بلکه بزرگان ادیان و مکاتب دیگر، نیز بدان اعتراف کرده‌اند. اما گاه این متون را بدون توجه می‌خوانیم و ردّ می‌شویم. اکنون در صدد بیان نکته‌ای از «حدیث شریف کساء» هستم که در جلسات بسیاری این مطلب را مطرح کرده و افراد از آن مطلع نبودند.
شکی نیست که حدیث کساء دلالت بر طهارت و افضلیت اصحاب کساء دارد. خصوصا برای حضرت زهرا(س) که در بخش معرفی، خداوند برای جبرائیل، چنین می‌فرماید:« فَقالَ عَزَّوَجَلّ هُمْ اَهْلُ بَیْتِ النُّبُوَّةِ وَمَعْدِنُ الرِّسالَةِ، هُمْ فاطِمَةُ وَاَبُوها وَبَعْلُها وَبَنُوها». در این عبارت کم‌نظیر، محوریت فاطمه زهرا(ع) مشخص است و دیگران از اهل بیت(ع)، به واسطه ایشان معرفی شده‌اند. خداوند نفرموده که زیر کساء، پیامبر(ص) است و دخترش و دامادش و نوه‌هایش.؛ بلکه فرموده: «فاطمه است و پدرش و همسرش و فرزندانش». نکات مهم دیگری نیز درباره علت خلق زمین، آسمان و مخلوقات آمده که از آن می‌گذرم.
نشست «بایستگی فلسفه در جهان امروز» در دانشگاه تهران
حضرت زهرا (س)؛ الگویی که تاریخ و قرآن بر آن مهر تأیید زده‌اند
شناخت و آگاهی از آغاز، دغدغه‌ای اساسی در وجود انسان بوده است. او از ابتدا دریافت برای بقا و همچنین رسیدن به کمال نیازمند آن است که نخست، جهان پیرامون خود را به خوبی بشناسد و در مرحله دوم به این آگاهی برسد که در این جهانی که شناخته است، چگونه رفتار کند تا علاوه بر سازگاری با آن و بهره‌وری درست از آن، زیستی رو به کمال داشته باشد. مبحثی که در ادامه مطرح می‌شود، مسئله ابزار شناخت است. در طول تاریخ چهار ابزار حس، عقل، شهود و وحی، به عنوان چهار ابزار اصلی شناخت در نظر گرفته می‌شده‌اند که هماره گستره قلمرو هر کدام (مخصوصا قلمرو عقل و حس) دچار تغییراتی شده و برخی علوم همچون طبیعیات از حوزه عقل محض خارج و به قلمرو حس و تجربه وارد شده‌اند. در جهان معاصر نیز مسئله ابزارهای شناخت، به علت خطاهایی که در سنت ارسطویی از عقل محض (مخصوصا در طبیعیات) مشاهده شد از نقاط محل نزاع در میان اندیشمندان غربی بوده است و این نزاع حتی به نظریه‌ای ختم شد که داعیه آن امتناع شناخت و قابل اعتماد نبودن هیچ یک از چهار ابزار سنتی آن است. در این میان، اندیشمندان مسلمان همچنان کلیت هر چهار ابزار را معتبر و کارآمد دانسته و معتقدند هر یک از این ابزار ممکن است دچار خطا یا اشتباه شوند اما این اشتباهات و خطاها آنها را به طور کامل از اعتبار ساقط نمی‌کند.
بحث شناخت و ابزار آن بحثی مفصل و فراتر از این مختصر نوشتار است که از آن عبور می‌کنیم. موضوع این نوشتار پرداختن به امر شناخت با استفاده ابزار عقل است، انسان زمانی که با این ابزار به سوی امر شناخت رفته و از براهین، استدلال‌ها و امکانات آن بهره ببرد علمی را تولید می‌کند که آن را فلسفه یا حکمت می‌نامند. زمانی که فرد اندیشه‌ورز در قالب عقل محض به جهان پیرامون و خارج از اراده خود بپردازد، علم حاصل را حکمت نظری و زمانی که به اعمال و رفتارهای خود، باید و نبایدهای آن بپردازد آن را حکمت عملی نامیده‌اند.
در این راستا گروه اندیشه ایکنا، با یکی از اساتید این عرصه به گفت‌وگو نشسته است. در این گفت‌وگو حجت‌الاسلام و المسلمین علی پورمحمدی، پژوهشگر فلسفه و استاد دانشگاه تهران به حکمت عملی، مسائل ذاتی، عوارض آن، کمتر پرداختن به آن در جهان اسلام و رابطه حکمت و فقه پرداخته است.
ایکنا _ بیش از حدود یک قرن از مواجهه مستقیم مسلمین، مخصوصا حکمت اسلامی و حکمای مسلمان با مدرنیته می‌گذرد اما همچنان انگشت شمار هستند حکمای مسلمانی که بتوان از ایشان به عنوان کسانی که به مسائل روز پرداخته‌اند نام برد مانند؛ علامه و شهید مطهری. چرا این مسئله تبدیل به یک جریان و حرکتی نشد که به مسائل مدرنیته و مقتضیات آن پاسخی براساس سنت اسلامی بدهد؟
پاسخ این سؤال ممکن است برای شما و برخی مخاطبین تعجب برانگیز باشد و این سؤال پیش آید، نتیجه آن چه شد؟ اما انقلاب اسلامی بنا بود که این چنین باشد، ایده اصلی این جنبش نشان می‌دهد فلسفه و اندیشه اسلامی و دینی توانایی حل این مسئله را دارد. این حرکت در مواردی به ثمر رسید و در مواردی با شکست مواجه شد و اگر وجه شکست‌ها غلبه نداشت، ما امروز می‌توانستیم از آن به عنوان نمونه‌ای موفق با افتخار یاد کنیم، حرکتی که در آن حکیمی مانند امام خمینی(ره) یک مدل برای پاسخگویی به مسائل ارائه داد که ممکن است بتوان از آن به لحاظ فلسفی ایراداتی گرفت(که آنها نیز امکان رفع دارند) اما به هر روی مدلی برای اندیشه بود.
در این مدل ایشان سعی بر آن داشتند براساس مبانی فلسفه صدرا جامعه‌ای ایجاد کنند که این جامعه کاملا با زندگی انسان امروزی در تطابق باشد، مسائل او را مرتفع کرده و نیازهای او را پاسخگو دهد، در عین حال، وجه متعالی، اخلاقی و دینی را نیز برایش فراهم آورد. اکنون شاید این گزاره با توجه به روندهای اجرایی چهل ساله با تردید مواجه شود، اما اگر این پرده تردید را کنار زده و غبارهای سیاسی را بنشانیم و با دیدی تاریخی به سال ۵۷ بازگردیم، خواهیم دید که ایده انقلاب، در مرحله ایده موفق بود، اما در اجرا دچار کاستی‌هایی شد که اگر در اجرا نیز توقع‌ها را برآورده کرده و موفق ظاهر می‌شد، امروز شما پاسخ بسیاری از این پرسش‌ها را گرفته بودید.
تیشه‌یار گفت: علامه محمدحسین طباطبایی، فیلسوف، فقیه، مفسر و عارف عصر ما، دانشمندی بود که اندیشه‌ها و آثار علمی به جای مانده از او، زمینه انجام پژوهش‌های بسیار در رشته‌ها و تخصص‌های گوناگون را فراهم آورده است. در حالی که ۴۴ سال از درگذشت او می‌گذرد، تنها در دانشگاهی که به نام او راه‌اندازی شده، بیش از ۱۰۰ پایان‌نامه و رساله درباره دیدگاه‌های او نوشته شده و متخصصان بسیاری در سایه دانش او فارغ التحصیل شده‌اند. همچنین دوازده جلد کتاب درباره آرا و اندیشه‌های ایشان تنها در انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی به چاپ رسیده و ده جلد دیگر در زیر چاپ است که در آذرماه ۱۴۰۴ رونمایی خواهند شد.
