حجتالاسلام مهریزی بیان کرد
نیازمند بازبینی سندی و متنی روایات تأثیرگذار در فرهنگ تربیتی هستیم
حجتالاسلام مهدی مهریزی، پژوهشگر حدیث، در سخنانی با اشاره به آفتهایی چون نقلبهمعنا، تحریف و تصحیف، خواستار بازخوانی روایات فاطمی شد و گفت: اگر همین اصول حدیثی بهدرستی اجرا شود، بسیاری از نتایج فقهی امروز تغییر خواهد کرد؛ از این رو بسیاری از روایات اثرگذار بر فرهنگ عمومی درباره زنان نیازمند بازبینی سندی و متنیاند و برخی برداشتهای رایج هیچ پشتوانه قرآنی ندارند.
به گزارش ایکنا، حجتالاسلام والمسلمین مهدی مهریزی؛ استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حدیث، شامگاه اول آذرماه در مراسم عزاداری حضرت زهرا(س) در مؤسسه فهیم قم به بحث «بررسی روایات فاطمی درباره شئون بانوان» پرداخت و با بیان اینکه بخش زیادی از خط و مشی فرهنگی و تربیتی زندگی ما را روایات تشکیل میدهند در حالی که قرآن باید تعیین کننده باشد و مرجعیت فکری و تربیتی داشته باشد، گفت: اگر از این منظر که روایات هنوز هم فرهنگساز هستند و نقش مهمی در تربیت جامعه دارند آنها را از جهت فقهالحدیثی و سندی و ... بازبینی کنیم لازم است؛ نکته دیگر اینکه ما در مواجهه با هر حدیث باید احراز صدوری، اصالت متن و اعمال قواعد فقهالحدیثی را مورد بررسی قرار دهیم در غیر این صورت مواجهه ما عامیانه خواهد بود. مقصود بنده این است که ابتدا منبع سپس سند و راویان و در نهایت متن را بررسی کنیم.مهریزی با بیان اینکه گاهی کتاب معتبری از نویسنده معروفی داریم اما اینهمانی در آن لنگ میزند یعنی نمیدانیم آنچه امروز از روایت در دست ماست همان است که مؤلف آن را نوشته است، تصریح کرد: اگر این سه کار را انجام دهیم بررسی منبع است سپس باید به راویان و سند بپردازیم؛ مرحله دیگر احراز متن است و اینکه آیا واقعا پیامبر و ائمه فلان مطلب را فرمودهاند یا خیر؛ زیرا چند آفت از جمله نقل به معنا، تقطیع، تصحیف و تحریف لفظی در روایات وجود دارد.
مهریزی بیان کرد: به عنوان مثال روایتی نقل میشود که امام رضا(ع) اسامی ائمه را نام بردند تا به امام زمان(عج) رسیدند، بلند شدند و دستشان را بر روی سر گذاشتند؛ در حالی که این قسمت انتهایی در بحار نیز وجود ندارد و اصل روایت نیز در عیون آمده است که بخش انتهایی را ندارد و این مطلب در این دو قرن اخیر افزوده شده است.
پژوهشگر حوزه حدیث با بیان اینکه اگر با همین کتب فقهی و روش اجتهادی و فقاهتی این چند مرحله اعمال شود قطعا در موارد زیادی خروجی فتاوا متفاوت از امروز خواهد بود، به چند روایت معروف و اشکالات سندی و متنی آن پرداخت و گفت: اولین موضوع، روایت تقسیم کار است که پیامبر(ص) فرمودند: علی(ع) کارهای بیرون از منزل و فاطمه(س) کارهای درون منزل را انجام دهند؛ معمولا اول این روایت خوانده نمیشود در حالی که اصلا مفهوم روایت را تغییر میدهد؛ علی و فاطمه در حالی که چند بچه قد و نیم قد داشتند نزد پیامبر رفتند و درخواست خدمتکار داشتند یعنی مسئله کار بیرون و درون نیست، بلکه مشغله زیاد و فراوانی کار است و پیامبر هم در حقیقت با این توجیه که شما وابسته به حکومت و من هستید و درخواست خدمتکار نکنید و خودتان کارها را بین خودتان تقسیم کنید، زیرا در آن موقع آوردن آب و هیزم هم کار داخل خانه بوده است.
وی افزود: لذا بحث تقسیم کار مطرح است نه تقسیم حوزه حضور زن و مرد؛ جالب اینکه یک روایت مشابه از امیرمؤمنان نقل شده است که علی(ع) به مادرشان فاطمه بنت اسد گفتند: شما کارهای بیرون منزل(آب و هیزم آوردن) را بر عهده بگیر چون بچه نداری و فاطمه(س)کارهای داخل منزل. جالب اینکه قرآن هم برای حضور اجتماعی زن قید آورده است؛ نمیفرماید حرف نزنند بلکه فرموده است طوری حرف نزنند که خضوع داشته باشد و مردان بیماردل در آنان طمع کنند. فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا. نفرموده است بیرون نروند بلکه فرموده است: وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ ۚ؛ یعنی بد بیرون نروند. وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَىٰ.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث، به داستان دختران حضرت شعیب اشاره کرد و افزود: در این مورد نیز قرآن فرموده است: این دو دختر چوپانی میکردند و کارهای بیرون خانه را انجام میدادند اما با حیا راه میرفتند؛ بنابراین برخی مسائل در مورد حضور اجتماعی زنان جای تأمل دارد.
برداشتی متفاوت در مورد شهادت زنان
وی با اشاره به بحث شهادت ام ایمن که در کتاب کافی آمده است، اضافه کرد: بعد از اینکه خلیفه اول بر مسند حکومت نشست و فدک را گرفت، حضرت زهرا(س) نزد خلیفه رفتند و اعتراض کردند؛ خلیفه هم گفت که شاهد بیاور و ایشان هم علی(ع) و ام ایمن را برای شهادت بردند و خلیفه فدک را به فاطمه(س) برگرداند و بقیه ماجرا؛ بحث من در مورد شهادت یک مرد و یک زن است؛ یعنی نه حضرت زهرا(س) دو زن آوردند و نه خلیفه درخواست کرد که دو زن بیاورید؛ این روایت را کافی و شیخ مفید و طوسی و منابع دیگر ذکر کردهاند. مصادر اصلی روایت را اینگونه آوردهاند اما در جای دیگری در حد وجاده آمده است که «وجدت فی کتاب سلیم» و اعتراض خلیفه دوم به شهادت یک زن آمده است. بنابراین برخی مصادر اصلی، روایت را رها کردهاند و به منبعی غیرقابل اعتماد تکیه دارند.
وی با بیان اینکه اعتبار شهادت یک زن با قرآن هم سازگار است، تصریح کرد: در آیه 282 سوره بقره در بحث شهادت زن با سیاق تعلیل آمده است « وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ ۖ فَإِنْ لَمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَنْ تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَىٰ» یعنی در بحث دِین، شاهد بگیرید که احتیاط در مقام تحمل شهادت است نه مقام ادا و بحث هم دعوا نیست، اگر گوینده صادق باشد بررسی لازم نیست، لذا به نظر بنده تأمل در این بحث جایز است.
بررسی روایات عادت ماهیانه در دختران انبیاء(ع)
این پژوهشگر حدیث اظهار کرد: موضوع دیگر روایات مرتبط با عادت ماهیانه است؛ در کافی چهار روایت در این باره هست که دو روایت در کتاب «الحجه» است که فاطمه حیض میشد و دو روایت در کتاب «الحیض» است که حیض نمیشدند. از امام باقر(ع) سؤال شده است که نماز و روزه زنانی که حیض میشوند چگونه است و ایشان پاسخ دادند؛نماز قضا ندارد اما روزه باید قضا شود و در روایت دارد که حضرت فاطمه(س) هم اینگونه عمل میکردند. پیشفرض این موضوع که فاطمه و دختران انبیاء حیض نمیدیدند چند چیز است؛ اول اینکه حیض، پلیدی است، حیض عقوبت و کیفر و باعث نقصان ایمان است. در مورد اینکه پلیدی و عقوبت است روایات عجیب و غریبی در مستدرک و برخی کتب دیگر داریم.
مهریزی در پایان گفت: در روایت بیان شده است که از حوا پرسیدند که چطور شد به این سرنوشت رسیدی و او گفت: شیطان مرا فریب داد و در ادامه طوری مطلب بیان شده است که گویی خدا از زنان انتقام میگیرد و آنان حیض میشوند، در حالی که قرآن در ماجرای آدم و حوا هر دو را خطاب قرار داده است. در موردی نیز فرموده است که : وَعَصَىٰ آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَىٰ. در وسائل نیز روایت عجیبتری از امام باقر(ع) داریم که حیض در نساء نجاست است و تا زمان نوح(ع)، زنان سالی یکبار حیض میشدند اما بعد از آن چون مراعات حیا و عفت نکردند به حیض ماهانه تبدیل شدند و ابتدا 70 زن بودند و بعدا چون با هم ازدواج کردند همه به حیض ماهانه تبدیل شدند در حالی که قرآن، تعبیر متفاوتی دارد.
انتهای پیام مطالب مرتبط
