هفتهای که پشت سر گذاشتیم، در فضای معارف، اندیشه و حیات علمی کشور، هفتهای پربار، پرتحرک و سرشار از عطر نام و سیره حضرت فاطمه زهرا(س) بود؛ روزهایی که از یکسو با برکتِ نزدیکشدن به میلاد بانوی عصمت و طهارت آمیخته بود و از سوی دیگر، با تکاپوی دانشگاهها و جریانهای فکری به مناسبت روز دانشجو، عمق بیشتری به مباحث عدالت، هویت، زن، جامعه و ایمان بخشید.
سرویس معارف و اندیشه ایکنا نیز همچون همیشه کوشید تا ضمن پوشش دقیق رویدادهای علمی و فرهنگی کشور در حوزههای دانشگاه، حوزههای علمیه، اندیشه، کتاب و جامعةالمصطفی، پرتوی از نور جمال صدیقه طاهره(س) را بر صفحه محتواهای خود بنشاند و این روشنی را به مخاطبان جویای بصیرت تقدیم کند.
این گزارش هفتگی، مروری است بر مهمترین تولیدات و رویدادهای پوششیافته ایکنا در حوزه اندیشه و دینپژوهی؛ از نشستهای عدالتپژوهی و فلسفه ایرانی گرفته تا سلسله گفتوگوهای مربوط به کرامت زن در سیره فاطمی، تحلیلهای نوین درباره هویت ایرانی و «اسلام ایرانی»، بازخوانی مباحث حقوق زنان و نواندیشی دینی، پژوهشهای حوزوی و جشنوارههای علمی، و نیز گفتوگوهایی که تلاش دارند معنای عشق، ایمان، هویت و مسئولیت اجتماعی را در جهان پیچیده امروز بازخوانی کنند.
اکنون با شما همراه میشویم تا منزل به منزل، مهمترین مباحث و روایتهای این هفته را مرور کنیم؛ هفتهای که در آن، عدالت و هویت، زن و اندیشه، پژوهش و تبلیغ دینی، و نیز حقیقت نورانی فاطمه(س)، هر یک سهمی ویژه در گفتوگوهای علمی و فرهنگی داشتند.
با فرارسیدن میلاد با سعادت حضرت فاطمه زهرا(سلاماللهعلیها)، بانوی یگانه عالم، جایگاه والای ایشان بیش از پیش مورد توجه دوستداران اهلبیت(علیهمالسلام) قرار میگیرد. آیتالله سیدجعفر سیدان در سخنانی ارزشمند، عظمت وجودی حضرت زهرا(س) و تأثیر بیبدیل ایشان در مسیر هدایت و سعادت جامعه را تشریح کردند.
ایشان حضرت زهرا(سلاماللهعلیها) را شخصیتی دو جهانی معرفی کردند: وجود نوری قبل از عالم مادی و وجود در این جهان. این ویژگی نشاندهنده کمال، علم، شجاعت و تقوای ایشان است. شناخت و ترویج سیره و فضایل حضرت زهرا(س) مسیر هدایت فردی و اجتماعی را هموار میسازد و نقش ایشان در شکلگیری ارزشها و کمالات انسانی غیرقابل انکار است.
آیتالله سیدان به نمونههایی از عظمت حضرت زهرا(س) اشاره کردند: زمانی که حضرت با فرزند در رحم خود سخن میگفتند و حضرت علی(ع) و سایر معصومان(علیهمالسلام) به مقام این جنین اشاره کردهاند.
هنگام تولد امام حسین(ع) و اطلاع حضرت زهرا(س) از حوادث آینده، که پیامبر(ص) برای آرامش ایشان، بشارت به نعمتهای الهی و نسل امامان از فرزندان ایشان دادند.
حضرت زهرا(سلاماللهعلیها) از جمله معصومان(علیهمالسلام) هستند و مقام ایشان در بیانات پیامبر(ص) و قرآن کریم جلوهای از بینظیر بودن ایشان است. پیامبر اکرم(ص) فرمودهاند: «فاطِمَهُ بَضعَهٌ مِنّی، مَن آذاها فَقَد آذانی، و مَن آذانی فَقَد آذى الله»؛ یعنی هر کس حضرت زهرا(س) را بیازارد، مرا و در حقیقت خداوند را آزرده است.
آیتالله سیدان همچنین به آیه مباهله اشاره کردند که در آن حضرت زهرا(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) همراه پیامبر(ص) حاضر شدند. این حضور نشاندهنده جایگاه بس بلند ایشان در قرآن و جامعیت فضایل ایشان است: علم، شجاعت، عبادت، سخاوت و سایر کمالات.
در پایان، ایشان بر اهمیت شناخت مقام حضرت زهرا(س) و ترویج سیره ایشان تأکید کردند و افزودند که معرفت به ایشان موجب رشد ایمان، اخلاق و سعادت جامعه میشود و جامعه اسلامی به برکت وجود چنین بزرگوارانی به کمال و هدایت نزدیکتر خواهد شد.
دانشگاه بینالمللی مذاهب اسلامی به مناسبت روز دانشجو، نشستی با موضوع «عدالت و مسئولیت اجتماعی در دانشگاه» برگزار کرد. رئیس دانشگاه، محمدهادی فلاحزاده، ضمن تأکید بر جایگاه تاریخی ۱۶ آذر و نقش دانشجویان در اعتراض به سیاستهای آمریکا، پیشنهاد داد این موضوع در قالب مسابقه مقالهنویسی بررسی شود و از آمادگی دانشگاه برای همکاری آموزشی و پژوهشی با دستگاه قضا خبر داد. وی همچنین بر رسالت دانشگاه در مسیر وحدت و تقریب مذاهب، آموزش تعاملگرایی و تربیت نیروهای متخصص برای کمک به قوه قضائیه تأکید کرد.
حجتالاسلام حمزه خلیلی، معاون اول قوه قضائیه، اهمیت عدالت را محور تداوم انقلاب برشمرد و عدالت را در چهار سطح اصول، تشریع، رسیدگی و اجرا معرفی کرد. وی تأکید کرد که تحقق عدالت در رسیدگی وظیفه اصلی نظام قضایی است و نقدهای دانشجویان باید همراه با پیوست عدالت باشد. خلیلی همچنین به نقش رسانهها، مکتب عدالت اسلامی و نمونههای تاریخی از عدالت در حکومت امیرالمؤمنین(ع) اشاره کرد و تأکید کرد هیچ مسیری جز عدالت انقلاب را به مقصد نمیرساند.
در پایان، از نشریه دانشگاهی «عدل» رونمایی شد.
حجتالاسلام سیدعبدالواحد موسوی لاری درباره فلسفه و دستاوردهای «همایش ملی ریحانهالنبی(س)»؛ رویدادی فرهنگی که با محوریت معرفی شخصیت حضرت زهرا(س) و ترویج معارف اهل بیت(ع) با ایکنا سخن گفت.
وی ابتدا بر جایگاه بیبدیل حضرت زهرا(س) بهعنوان حلقه اتصال نبوت و امامت تأکید میکند و سپس توضیح میدهد که انگیزه اصلی تأسیس مؤسسه فاطمیه و این همایش، ایجاد فضایی شاد، امیدبخش و معرفتی برای نسل جوان بهمناسبت میلاد حضرت زهرا(س) بوده است؛ فضایی متفاوت از مجالس سنتی روضه که بیشتر مخاطبان میانسال دارند.
از مهمترین برنامههای همایش میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
-
جایزه ادبی ریحانه برای تولید شعر و داستان با محوریت حضرت زهرا(س)
-
سمینار علمی با موضوعاتی مرتبط با قرآن، نهجالبلاغه، رسالهالحقوق و صحیفه سجادیه
-
جشنهای مردمی کوثر ویژه نوجوانان و جوانان
-
نمایشگاههای هنری و صنایع دستی
موسوی لاری تأکید کرد این همایش توانسته است هنرمندان و شاعران بسیاری از سراسر کشور را جذب کند و به شناسایی استعدادهای نو بهویژه در میان نوجوانان کمک کند.
وی همچنین بر ضرورت شناخت ذائقه نسل جدید، ورود شادی و نشاط مشروع به مناسبتهای اهلبیت(ع)، و پرهیز از سیاسی کردن مجالس دینی تأکید دارد. وی معتقد است باید از متون اصیل مانند قرآن، نهجالبلاغه و رسالهالحقوق برای ارائه پیامهای اخلاقی و اجتماعی اهلبیت(ع) بهره برد و رسانهها نیز باید در این جهت فرهنگسازی کنند.
نشست علمی «تجلی کرامت زن در سیره فاطمی» برگزار شد
این نشست به مناسبت ایام ولادت حضرت زهرا(س) و بزرگداشت مقام زن و مادر به همت مؤسسه بیتالغدیر از 15 تا 19 آذر برگزار شد که گزیده اخبار این برنامه را در ادامه میخوانیم:
سهگانه پوشش در قرآن؛ حداقلی، زینت و تقوا
سیدمحسن میرباقری در نشست «تجلی کرامت زن در سیره فاطمی» توضیح داد که قرآن مسئولیت ازدواج جوانان را بر دوش خانواده و جامعه قرار داده و ترس از فقر نباید مانع ازدواج شود، زیرا خداوند وعده بینیازی داده است. او افزود کسی که امکان ازدواج ندارد موظف به عفت است و قرآن عفاف را از کنترل نگاه آغاز میکند؛ مردان و زنان باید نگاه خود را فرو اندازند و پاکدامنی را رعایت کنند، زیرا این رفتار موجب رشد معنوی است. وی با اشاره به نمونههایی مثل شیخ رجبعلی خیاط، بیان کرد که ترک گناه آثار بزرگی در تعالی انسان دارد. میرباقری سپس بر عفت زبان تأکید کرد و گفت قرآن به زنان پیامبر(ص) فرمان داده است در سخنگفتن با نامحرم از نرمی و تحریک پرهیز کنند و مردان نیز باید حدود را رعایت کنند. او داستان حضرت موسی(ع) و دختران شعیب را نمونهای از حیا و عفت رفتاری دانست.
در بحث پوشش، وی ریشه آن را فطری دانست و یادآوری کرد که قرآن سه نوع لباس معرفی کرده است: لباس حداقلی برای پوشاندن بدن، لباس زینت، و لباس تقوا. به گفته او آیات قرآن زنان را از آشکار کردن زینتهای وجودی و افزوده برای نامحرم نهی کرده و دستور داده که روسری خود را بر سینه بیفکنند. میرباقری در ادامه گفت همه مؤمنان باید با توبه به احکام الهی بازگردند. او بخش مهمی از سخنان خود را به ضرورت احیای امر به معروف و نهی از منکر اختصاص داد و تأکید کرد این فرهنگ نوعی حق اجتماعی است و قرآن آن را بهعنوان ولایت متقابل مؤمنان معرفی کرده است. وی هشدار داد همانطور که پیامبر(ص) فرمودهاند زمانی میرسد که امر به منکر و نهی از معروف رواج پیدا میکند و امروز غفلت بسیاری از مؤمنان نشان میدهد که باید پیش از هر بحثی درباره پوشش، فرهنگ امر به معروف را در جامعه زنده کرد.
حضرت زهرا(س)؛ الگویی فراتر از زمان و مکان
مجید معارف، استاد دانشگاه تهران، در نشست «تجلی کرامت زن در سیره فاطمی» با تبریک میلاد حضرت زهرا(س)، بیان کرد که این مناسبتها فرصتی برای افزایش معرفت دینی و الگوگیری از زندگی آن حضرت است. او با استناد به آیه تطهیر، مقام والای طهارت و پاکی اهلبیت(ع) را یادآور شد و توضیح داد که حضرت زهرا(س) سرچشمه نسل پاک پیامبر(ص) و مادر یازده امام معصوم(ع) است. وی به روایاتی اشاره کرد که نشان میدهد ائمه(ع) پیامبر(ص) را پدر حقیقی خود خطاب میکردند و نسل پیامبر(ص) از طریق حضرت زهرا(س) تا قیامت محفوظ مانده است.
معارف سپس به این پرسش پرداخت که طهارت و عصمت اهلبیت چه ارتباطی با انسانهای عادی دارد. او گفت عصمت به معنای بینیازی از مراقبت نیست و حتی پیامبر(ص) با استغفار و ذکر مداوم، روح خود را پاک نگه میداشت. او یادآور شد که مؤمنان نیز مأمور به تقوا هستند و اگر تقوا پیشه کنند، خداوند به آنان بینشی برای تشخیص حق از باطل عطا میکند. وی با اشاره به کلام امیرالمؤمنین(ع) توضیح داد که یاریکردن در مسیر حق با ورع، عفاف و تلاش ممکن است، نه با رفاهطلبی و دلبستگی به دنیا.
او عفت را یکی از فضایل بزرگ دانست که میان دو رذیله قرار دارد: فرو رفتن در شهوات و سستی و بیتحرکی. عفت، اعتدال میان این دو است و از ویژگیهای متقین محسوب میشود. معارف با اشاره به سوره تحریم توضیح داد که زن فرعون، نمونهای از ایستادگی در برابر ظلم است و الگوی همه مؤمنان به شمار میآید.
در ادامه، با اشاره به روایت مربوط به تقسیم کار خانه میان علی(ع) و فاطمه(س)، گفت حضرت زهرا(س) از اینکه وظایف داخل خانه بر عهده او قرار گرفت، خشنود بود؛ زیرا موجب میشد بیدلیل با مردان نامحرم اختلاط نداشته باشد. با این حال او تأکید کرد که این به معنای انزوای زن نیست؛ اسلام نه مانند رویکردهای افراطی طالبان زن را از فعالیت اجتماعی محروم میکند و نه مانند برخی رویکردهای غربی حد و مرزهای اخلاقی را کنار میگذارد. اسلام حقیقی، یعنی اسلام فاطمی و زینبی، راه میانه است: زن در صورت ضرورت حضور اجتماعی دارد و با حفظ عفت از حق دفاع میکند، چنانکه حضرت زینب(س) در کربلا نقش مکمل پیام امام حسین(ع) بود.
معارف در پایان، با اشاره به ارتباط عاطفی و معنوی عمیق پیامبر(ص) با حضرت زهرا(س) که ایشان را «امّ ابیها» نامیدند، گفت اسوه بودن فاطمه(س) مختص زنان نیست، بلکه الگویی برای همه انسانها در تمام زمانهاست، همانگونه که حضرت مریم(س) و آسیه(س) نیز نمونههای برتر ایمان و استقامت بودهاند.
زینب برخورداری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در نشست «تجلی کرامت زن در سیره فاطمی» با انتقاد از رواج برخی پوششها و الگوهای زیبایی در جامعه گفت این جریان نتیجه فرهنگی جهانی است که آزادی را به ظاهر زنان تقلیل داده است. او با اشاره به ادعاهای رایج در غرب مانند «وقتی واقعی باشی آزاد هستی» توضیح داد که زنان امروز در وضعیتی شبیه زندانیان نامرئی قرار گرفتهاند؛ ظاهراً آزاد اما در حقیقت مقید به استانداردهایی که رسانهها، صنعت مد و حاکمیتها بر آنان تحمیل میکنند. به گفته او، زن در این نظام به «شیء» تبدیل میشود و ارزش او به کالبد و ظاهرش گره میخورد؛ از جراحیهای سنگین گرفته تا آرایش افراطی، که سلامت و آرامش او را تهدید میکند.
برخورداری تأکید کرد که در جهان امروز یک «کالای تقلبی» بهجای آزادی به زنان فروخته میشود؛ یعنی «تماشا شدن» بهجای «دیده شدن». او توضیح داد که «دیدهشدن» یعنی به رسمیت شناخته شدن انسان و استعدادهایش، اما «تماشا شدن» یعنی تبدیل فرد به ابژهای برای نگاه دیگران. در نتیجه، زنان و حتی مردان جوان به جای پرورش فکر و مهارت، مشغول ساختن ظاهر خود میشوند و در دام رقابت ناسالم درباره بدن گرفتار میگردند. به گفته او این چرخه بزرگترین نوع اسارت است و اضطراب، افسردگی و بیهویتی از پیامدهای قطعی آن است.
او افزود که رسانههای سرمایهداری از این وضعیت سود میبرند، زیرا بدن زن ابزار تبلیغ و درآمد است. حتی در غرب، جنبشهایی برای ممنوعیت استفاده ابزاری از زن شکل گرفته و گزارشهای فراوانی از آسیبهای روانی، جسمی و اجتماعی این روند منتشر شده است. برخورداری برای نمونه به وضعیت برخی سلبریتیها اشاره کرد که با وجود زیبایی و شهرت، به افسردگی و احساس بردگی دچار شدهاند و برای حفظ ظاهر مطلوب دچار فشار شدید روحی بودهاند.
وی هشدار داد که این جریان استعدادهای واقعی دختران و پسران را تباه میکند و آنان را به خودشیءانگاری میکشاند؛ حالتی که در آن فرد ارزش خود را تنها در ظاهر میبیند. به گفته او، همین نگاه ابزاری، یکی از عوامل خشونت علیه زنان است، زیرا وقتی زن به «شیء» تقلیل پیدا کند، احترام و حرمت انسانی او نیز تضعیف میشود. در نهایت، برخورداری تأکید کرد که آزادی حقیقی در شکوفایی اندیشه، خلاقیت و انسانیت است، نه در وابستگی به نگاه و پسند دیگران.
سایر اخبار این نشست را اینجا بخوانید
درک حقیقت کوثر بساط بیحجابی را از جامعه برمیچیند
فریبا علاسوند، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده، در نشست «زن در نگاه امامین انقلاب» به تبیین جایگاه عرشی حضرت زهرا(س) در نگاه امام خمینی(ره) و رهبر انقلاب پرداخت و توضیح داد که از دید آن دو، حضرت زهرا(س) الگوی «زنِ مادرِ رهبر» است؛ شخصیتی که در بعد معنوی مقامی همسنگ انبیای اولوالعزم دارد و در عرصه اجتماعی نیز نقش هدایتگری زنان را بر عهده گرفته است. او با استناد به نقلهای روایی گفت جبرئیل بر حضرت زهرا(س) نازل میشد و این مقام استثنایی پس از انبیای بزرگ برای هیچکس رخ نداده است. رهبری نیز بارها از «مقامات عرشی» حضرت سخن گفتهاند و آن حضرت را الگویی برای طراحی زندگی و سیاستگذاری زن مسلمان دانستهاند.
علاسوند مهمترین ویژگی حضرت زهرا(س) را در منظومه فکری رهبری، «رهبری و مسئولیتپذیری» دانست و توضیح داد که روایت «فاطمة تقود نساء أمتی إلى الجنة» مبنای فهم رهبری از مفهوم «قیادت» است؛ هدایتگریای که منصب سیاسی نیست، بلکه شخصیت و مسئولیت اجتماعی است. او سپس به محور «زنماندن زن» پرداخت و گفت زنبودن در نگاه رهبری ارزش است و نقش زن در خانه نه کارگری بیمزد، بلکه گرمابخشی عاطفی و معنوی است. هرچند زنان توان انجام بسیاری از کارهای مردانه را دارند، اما همه این توانستنها ارزش محسوب نمیشود و زنانگی با لطافت، محبت و انرژیبخشی معنا مییابد؛ چنانکه محبت و عشقورزی حضرت زهرا(س) به همسر و فرزندان نشاندهنده ظرفیت عاطفی چندسویه زنانگی است.
او با بیان اینکه مادری تنها زایش نیست و رابطه مادر و فرزند پیوندی عمیق و مادامالعمر دارد، توضیح داد که تأکید رهبری بر رها نکردن نقش مادری ریشه انسانشناختی دارد، زیرا هیچکس جای مادر را نمیگیرد. علاسوند سپس به شخصیت اجتماعی زن پرداخت و گفت زن در نگاه رهبری باید نسبت به جامعه، فقر، فساد و مسائل جهانی حساس باشد؛ بیتوجهی به این حس مسئولیت، انسان را به سطح ظواهر و بدنمحوری تقلیل میدهد. او خطبه فدکیه را نمونهای از رهبری اجتماعی حضرت زهرا(س) معرفی کرد؛ اینکه حضرت با گروههای مختلف سخن میگفت، به ریشههای ظلم اشاره میکرد و حتی در بستر بیماری مردم را نسبت به رخدادهای جامعه آگاه میساخت.
علاسوند با اشاره به سهگانه «بینش سیاسی، عمل سیاسی و منصب سیاسی» تأکید کرد که ضعف بینش سیاسی، مسئله اصلی زنان و جوانان است و وقتی این بینش تقویت نشود، کنش اجتماعی نیز از بین میرود. او با ذکر نمونههایی از زنان تاریخ اسلام که مدافع حق بودند، گفت اینها الگوهای «زنِ مسئول» هستند.
در جمعبندی، وی توضیح داد که در نگاه امامین انقلاب، الگوی زن مسلمان «زنِ مادرِ رهبر» است؛ زنی که زنانگی و مادری را پاس میدارد، درک سیاسی و حساسیت اجتماعی دارد، از عزت خود محافظت میکند و توان هدایت جامعه را در سطوح مختلف داراست.
«اندیشه ایران، هویت ایرانی» برگزار شد
این نشست، شامگاه روز ۱۸ آذرماه، در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد. در این نشست جمعی از اساتید نامدار فلسفه و پژوهشگران و علاقهمندان این حوزه حضور داشتند.
مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به مناسبت روز جهانی فلسفه نشستی با موضوع «اندیشه ایران، هویت ایرانی» برگزار کرد. در این نشست، استادان فلسفه و اندیشه ایرانی به بررسی نسبت هویت ملی و فلسفه پرداختند.
اصغر دادبه در این نشست با تأکید بر نقش فلسفه در پرورش فکر گفت که گسست از فلسفه منجر به بیچارگی ما شده است و خوشبختانه در ایران، شعر و ادبیات با فلسفه پیوند دیرینه داشتهاند. او توضیح داد که فلسفه باید انسان را به خردمندی و آزاداندیشی برساند و مطالعه آثار از افلاطون تا کانت زمانی ارزشمند است که فرد را به فکر فلسفی و نتیجه عملی هدایت کند. دادبه آزاداندیشی را سرچشمه بیان و همدردی با دیگران دانست و هشدار داد که فلسفهای که وارد زندگی نشود، کارایی ندارد. او همچنین به ضرورت آموزش فلسفه از کودکی اشاره کرد و گفت که سادهسازی مفاهیم برای فهم عموم، شرط ارزشمند شدن فلسفه است.
حسین واله، رئیس مؤسسه حکمت و فلسفه ایران، نیز بر اهمیت بازسازی عنصر مشترک انسانی تأکید کرد و گفت که فلسفه باید فراتر از تفکر فردی، به کنش اجتماعی و تربیت عمومی وارد شود. به گفته وی، در شرایط کنونی کشور و جهان، بازگشت به عقلانیت و تقویت عنصر انسانی مشترک ضرورت دارد و فلسفه باید در سطح اجتماعی این ظرفیت را ایجاد کند تا معنای واقعی خود را حفظ نماید.
در مجموع، نشست بر پیوند فلسفه، خرد، آزاداندیشی و هویت ایرانی تأکید داشت و نشان داد که فلسفه نه تنها ابزار تفکر، بلکه راهکار عملی برای فهم زندگی و بازسازی هویت ملی است.
در
بخشی دیگر از نشست «اندیشه ایران، هویت ایرانی»، محمد بهشتی، پژوهشگر فرهنگ و تمدن ایرانی، با ارجاع به شعر سعدی، ایران را سرزمینی توصیف کرد که طبیعت و تمدن آن مملو از تضادها و ظرفیتهاست. او گفت ایران با موقعیت جغرافیایی خاص خود، توانسته تهدیدهای طبیعی مانند خشکی و کمآبی را به فرصت و امکان تبدیل کند و در تاریخ، شعر، هنر و اندیشه غنی پدید آورد. بهشتی معماری و هنر ایرانی را نمونهای از روح شاعرانه و خلاقیت ایرانی دانست و ایران را پلی میان اندیشه شرق و غرب معرفی کرد که تبادل علمی و فرهنگی جهان را ممکن ساخته است.
وی تأکید کرد که هنر ایرانی همواره از محدودیتها امکان ساخته است؛ نمونه آن «یخچالهای کویری» در یزد و ابتکار در مدیریت منابع طبیعی است. بهشتی با اشاره به وضعیت امروز کشور گفت که ریشه بسیاری از مشکلات، قطع ارتباط با اندیشه ایرانی است و اندیشه در کتابها و دانشگاهها باقی مانده و به زندگی روزمره راه نیافته است. او با یادآوری خاطرهای از جوانان روستایی که حافظ میخواندند، نشان داد که پیوند اندیشه و زندگی در گذشته عمیق بوده است.
بهشتی نتیجه گرفت که احیای ایران در گرو احیای «اهلیت» ایرانی است؛ یعنی بازسازی توانایی فهم، عمل و خلاقیت فرهنگی. او افزود ایران میتواند همچون گذشته به بازیگر تمدنی مهم در جهان بدل شود و شعر، هنر و سینمای ایرانی نمونهای از این ظرفیتها هستند. بهشتی در پایان بر ضرورت زنده کردن پرسش از ایران در تمامی حوزهها تأکید کرد تا تمدن و فرهنگ ایرانی در روشنایی دوباره نمایان شود.
همچنین در این نشست،
انشاالله رحمتی، پژوهشگر فلسفه و عرفان، به تبیین مفهوم «اسلام ایرانی» از نگاه هانری کربن پرداخت.
رحمتی توضیح داد که کربن ایران را نه صرفاً از منظر جغرافیا یا تاریخ، بلکه بهعنوان افق ظهور حقیقت متافیزیکی اسلام میفهمد. از نگاه او، ایرانیان در مواجهه با کتاب قدسی و تجربه دینی، «سلوک معکوس» از زمین به آسمان را تحقق بخشیدهاند و حقیقت اسلام را در عمق جان خود زیست کردهاند.
رحمتی تصریح کرد که بحث درباره فلسفه و هویت، صرفاً نظری نیست، بلکه مسئلهای حیاتی برای امنیت معنوی و ملی ایرانیان است. هویت ایرانی در نگاه کربن هویتی متافیزیکی است که فراتر از حوادث زمینی و ناسیونالیسم قرار دارد. کربن ایران را مرکز انکشاف حکمت میداند و تصوف، حکمت و هنر ایرانی مانند آثار مولوی، حافظ و عطار را جلوههای این پیوند معنوی و حکمی میداند.
وی همچنین گفت که الگوی حکمت ایرانی، حکمت نبوی است که عقل و وحی در آن پیوند دارند و دعوای عقل و دین در این سنت موضوعیت ندارد. به گفته رحمتی، پیوند میان جان انسان و جان جهان در ایران همچنان باقی است و سنت اسلامی ایرانی در طول تاریخ، از زرتشت تا صدرای شیرازی، در مسیر حفظ این اتصال قدسی بوده است. هانری کربن، حتی بهعنوان یک متفکر غربی، پیامآور احیای همین پیوند معنوی و حکمی است.
نفیسه مرادی، پژوهشگر مطالعات زن و خانواده، در هماندیشی «نواندیشی دینی و حقوق زنان» تفسیر آیه «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ» را بررسی کرد و چهار عنصر آن را «فضیلت، انفاق، نحوه برخورد با زنان ناشزه و صالحه» دانست. وی مفهوم قدرت را با نگاه فوکو توضیح داد و آن را شامل قدرت سیاسی، قدرت مقدس (سخنان خدا، پیامبر و معصومین) و شهرت علمی دانست.
مرادی اشاره کرد که بیشتر تفاسیر مکتوب سده دوم تا سیزدهم هجری، رویکرد تربیتی داشتهاند و مردان را به عنوان «امیر تربیتی» معرفی میکردند که وظیفه دارد زنان را تربیت و ادب کند. از سده چهارم، منع خروج زنان از منزل و تأکید بر قدرت تنبیهی مرد (هجر و ضرب) به برخی تفاسیر افزوده شد، اما این دیدگاهها پشتوانه قرآنی ندارد و مورد اختلاف میان مکاتب شافعی و شیعه بوده است؛ شافعی ضرب زنان را مباح میدانست، اما شیعه بر ترک آن تأکید کرد.
مرادی تأکید کرد که با گذر زمان، برخی تفاسیر تربیتی به گفتمان سلطانی تبدیل شدند و رابطه حکومت با زنان و مردان بر تفسیر قوامیت اثر گذاشت، بهگونهای که اطاعت زن از مرد به ویژه در زمان تسلط حاکمان تقویت شد.
در ادامه نشست،
خدیجه برزگر، استاد دانشگاه ادیان و مذاهب، در هماندیشی «نواندیشی دینی و حقوق زنان» تأکید کرد که حقوق زنان در طول تاریخ همواره با بیعدالتی همراه بوده و بسیاری از مسائل هنوز حل نشدهاند. وی افزود مطالعات زنان در ایران عمدتاً وضعیت موجود را توجیه میکنند و کمتر به نقد و بررسی امکانهای دیگر پرداختهاند. برزگر پیشنهاد کرد به جای تمرکز صرف روی زن، باید به مطالعات جنسیت و برابری میان زنان و مردان توجه شود.
وی با اشاره به «دفرمه بودن مسئله زن» در ایران، تأکید کرد که قانون و تجربه اجتماعی با هم زاویه دارند و سیاستگذاریها معمولاً بر اساس نقش سنتی مرد نانآور و زن خانهدار شکل میگیرد.
به گفته وی، حقوقی مانند حضانت و طلاق به زنان داده شده اما زیرساختهای حمایتی کافی وجود ندارد و تلقی جامعه از زنانگی و مردانگی هنوز سنتی است. برزگر در پایان بر ضرورت فرهنگسازی و تغییر نگرش عمومی درباره نقشهای جنسیتی تأکید کرد، زیرا صرف قانونگذاری برای تحقق حقوق زنان کافی نیست.
در ادامه
حجتالاسلام و المسلمین سیدحمید موسویان، پژوهشگر پژوهشکده اندیشه دینی معاصر، در هماندیشی «نواندیشی دینی و حقوق زنان» توضیح داد که زنان فمنیست مسلمان عمدتاً بر عدالت و برابری جنسیتی در تفسیر قرآن، حدیث و فقه تمرکز دارند، اما بسیاری وارد مسائل حقوقی و فقهی نشدهاند. آنها نقدهای خود را بر اجتهاد فقهی، روششناسی، هستیشناسی، معرفتشناسی و زبانشناسی متون دینی مطرح میکنند و تفاوت میان «جنس» (زیستشناختی) و «جنسیت» (اجتماعی و قابل تغییر) را برجسته میکنند.
موسویان تأکید کرد که فقه سنتی مردمحور است و تجربه زنان در آن لحاظ نمیشود. همچنین برداشتهای رایج از متون دینی، مانند تفسیر «قانتات» یا قوامیت مردان بر زنان، با هدف اصلی قرآن همخوانی ندارد و اغلب وابسته به زمان و مکان خاص است. او افزود انحصار اقتدار دینی در دست مردان، تمرکز بیش از حد بر متن و نادیده گرفتن علوم جدید و حقوق شهروندی باعث محدود شدن نقش زنان در فقه و دین شده است.
دانشگاه امام صادق(ع) با همکاری انجمن علمی الهیات، دورهای چندرشتهای با محور «مفهوم عشق» در فلسفه، عرفان، اخلاق، روانشناسی و هنر اسلامی برگزار کرد. نخستین نشست به موضوع «رنجوری عشق» اختصاص داشت که رسول رسولیپور به آن پرداخت. او بر بحران معنای عشق در جهان معاصر به دلیل فردگرایی افراطی، کالاییسازی روابط، سلطه صنعت پورن و از بین رفتن حریمها تأکید کرد.
رسولیپور با اشاره به سنت فلسفی و عرفانی، از نگاه یونانیان (آگاپه، فیلیا، اروس)، افلاطون، سهروردی و متون مقدس، عشق را تجربهای رادیکال و عبور از خود به سوی دیگری دانست. او توضیح داد که عشق واقعی با رنج، فراق و خطر همراه است و برخلاف جهان مدرن که عشق را مصرفی و بیدردسر میپندارد، عشق حقیقی تجربه «من – تو» است و به معنای دیگریت و تواضع زیستی پیوند دارد.
عشق، حتی اروتیک آن، رخدادی غیرارادی است و نمیتوان آن را صرفاً محصول اراده دانست؛ اما انسان میتواند پیامدهای آن را مدیریت کند. رسولیپور تأکید کرد که محرومیت از عشق، محرومیت از زندگی حقیقی است و عشق زمینی میتواند راهی به عشق الهی باشد.
حجتالاسلام یزدانیمقدم در نشست «عدالت اجتماعی از منظر علامه طباطبایی» توضیح داد که عدالت اجتماعی در اندیشه علامه صرفاً یک فضیلت اخلاقی یا قرارداد اجتماعی نیست، بلکه بنیانی واقعی و عینی برای سامان روابط اقتصادی، سیاسی و حقوقی جامعه است. عدالت بر «تناسب، موازنه و هرچیز در جای خود بودن» استوار است و نجات انسان از استثمار و ایجاد رابطه «خدمترسانی و خدمتگیری متقابل» محور آن است.
وی افزود: بیعدالتی نه تنها اقتصادی بلکه عقیدتی نیز اثر دارد و استثمار و استفاده یکطرفه از قدرت زمینهساز تکبّر و خودبینی میشود. عدالت مالی و اقتصادی، از جمله نظام مالیاتی و مالکیت، باید از تمرکز ثروت در یک طبقه جلوگیری کند و تقارب نسبی طبقات اجتماعی را برقرار سازد. عدالت در نگاه علامه معیار نقد ساختارها و تضمین برابری واقعی است، نه صرفاً اخلاق فردی؛ سعادت فرد و جامعه به هم وابستهاند و اصلاح ساختارهای اجتماعی شرط تحقق آن است.
چرا هیچ زنی پیامبر نشده است
آیتالله سیدمحمدعلی ایازی در هماندیشی «نواندیشی دینی و حقوق زنان» تأکید کرد که در قرآن، بسیاری از آیات تفکیک جنسیتی نکرده و انسان مخاطب است، بنابراین زن و مرد از حیث ذات انسانی و کرامت تفاوتی ندارند. کرامت ذاتی و امانت (خلافت) الهی برای همه انسانها یکسان است و تفاوتهای ظاهری یا شرایط بیرونی نمیتواند منجر به نقص در حقوق یا ارزش معنوی زن شود.
وی افزود: زن و مرد استعداد دریافت وحی و رشد معنوی دارند، اما برخی محدودیتها مانند پذیرش مردمی یا شرایط اجتماعی مانع شده است. در اصل انسانیت و حقوق عامه، زن و مرد برابرند و تفاوت جنسیتی نباید به تفاوت حقوقی منجر شود؛ هرچند در قوانین یا تکالیف خاص، تفاوتهایی ممکن است به سبب طبیعت و شرایط وضع شده باشد. ایازی همچنین تأکید کرد که قرآن باید مبنای حقوق زن و مرد باشد نه روایات خاص که اغلب تحت تأثیر ذهنیت مردسالار مفسران نوشته شدهاند.
نشست خبری نهمین جشنواره اندیشمندان و دانشمندان جوان صبح ۱۸ آذر در دانشگاه تهران برگزار شد. محمود کمرهای، رئیس جشنواره، گفت این دوره با پیشرفت کمی و کیفی نسبت به دورههای گذشته برگزار میشود و محورهای اصلی آن شامل فیزیک، شیمی، ریاضیات و علوم کامپیوتری، زمینشناسی، زیستشناسی و محور متغیر امسال «هوش مصنوعی و هوشمندسازی معادن و صنایع معدنی» است.
وی تأکید کرد که هدف جشنواره حمایت از دانشمندان و ایدههای نوآورانه در علوم پایه است و برگزیدگان علاوه بر جوایز نقدی، از حمایتهای مالی، معنوی و امکان تجاریسازی ایدههای خود بهرهمند میشوند. این جشنواره با مشارکت بنیاد علمی و فناوری جمیلی، دانشگاهها و نهادهای دولتی برگزار میشود و هدف آن افزایش توسعه علوم پایه، کاهش مهاجرت نخبگان و ایجاد فرصتهای نوآورانه در کشور است.
شادی جمیلی، رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره، افزود که امسال ۶۵۷ ایده از سراسر کشور و از پنج کشور خارجی (استرالیا، مالزی، پاکستان، ژاپن و هلند) دریافت شد. این ایدهها در سه بخش ایدهپردازان، کسبوکارهای نوپا و بینالملل داوری شدند. بیش از ۲۹۳ داور در مراحل مختلف، ایدهها را ارزیابی کردند و برگزیدگان علاوه بر جوایز، در فرآیند تجاریسازی و معرفی به سرمایهگذاران نیز حمایت میشوند.
جشنواره همچنین اساتید جوان فعال در علوم پایه را مورد ارزیابی قرار داده و هدف آن توسعه علم، فناوری و ایجاد امید و انگیزه در میان نخبگان کشور است.
محمدحسین امید در پیام خود ۱۶ آذر، روز دانشجو، را تبریک گفت و این روز را نمادی از مسئولیتشناسی و هویت جریان دانشجویی ایران در دفاع از آرمانهای دینی و ملی مانند استقلال، آزادی، عدالت و مبارزه با استعمار و ظلم توصیف کرد. وی یادآور شد که دانشجویان در طول هفت دهه گذشته همواره پیشگام دفاع از ارزشها و نقشی محوری در تحولات تاریخ معاصر داشته و الهامبخش جنبشهای دانشجویی آزادیخواه منطقهای و جهانی بودهاند.
او تأکید کرد که امروز کشور بیش از هر زمان به وحدت، همبستگی و بکارگیری سرمایههای انسانی نیاز دارد و دانشگاهیان و دانشجویان با پیروی از آرمانهای اسلامی و ملی، مسئولیتپذیری اجتماعی و اندیشههای خلاق، نقش مهمی در رشد و توسعه کشور دارند.
پیام به یادبود شهدای ۱۶ آذر، به ویژه سه دانشجوی شهید دانشگاه تهران در سال ۱۳۳۲ اشاره داشته و بر حفظ ارزشهای دینی و ملی و تلاش برای ساختن ایرانی آباد و آزاد تأکید شد. در پایان، امید برای موفقیت دانشجویان در عرصه علم، پرسشگری آگاهانه و مبارزه در راه حقیقتطلبی از خداوند مسئلت شد.
حجتالاسلام والمسلمین فرهاد عباسی، معاون پژوهش حوزه علمیه، ۱۹ آذرماه در نشست خبری هفته پژوهش تصریح کرد: توجه به پژوهش اهمیت زیادی دارد، زیرا پژوهش زیرساخت حکمرانی دینی، معرفت دینی، تمدنسازی و تربیت دینی است. حوزه علمیه نقش پژوهش در فعالیتهای علمی، عملی، تبلیغی و ترویجی را پررنگ دیده و اولویتهایی برای دستیابی به اهداف خود تعیین کرده است.
رئیس مرکز امور نخبگان حوزه علمیه افزود: اولین اولویت، نهادسازی پژوهشی است. در این راستا، ۲۵۰ مجله پژوهشی در حال تولید است که ۱۰۰ مجله دارای رتبه ملی و کمتر از ۲۰۰ مجله علمی - تخصصی هستند. این مجلات در عرصه علوم اسلامی، دینی و انسانی منتشر میشوند و اگر از هر مجله سالانه دو شماره با شش مقاله منتشر شود، در هر سال ۶ هزار مقاله علمی بهصورت روشمند و در راستای حل مسائل منتشر خواهد شد.
عباسی بیان کرد: در حوزههای علمیه، نوع دیگری از فعالیتهای پژوهشی در قالب پژوهشگاهها و پژوهشکدهها در جریان است. شورای اعطای مجوزهای حوزه، از طرف انقلاب فرهنگی، مجوز اعطای رتبه علمی را صادر میکند. در حال حاضر، نزدیک به ۵۰ مرکز پژوهشی مستقیماً توسط حوزه تأسیس شده و حدود ۵۰ پژوهشکده دیگر با مجوز وزارت علوم دارای رتبه علمی هستند. این پژوهشگاهها به جذب نخبگان حوزوی میپردازند و به تولید علوم میپردازند.
عباسی بیان کرد: شورای اعطای حوزه در کمیسیون مجلات علمی، انجمنهای علمی و کرسیهای آزاداندیشی و نظریهپردازی، در حال صدور مجوز برای افرادی است که در سطح کشور، از میان حوزویان، توانایی پژوهش دارند.
معاون پژوهش حوزه با اشاره به همایش کتاب سال حوزه، اظهار کرد: این همایش سالانه تولیدات علمی استادان و محققان را در قالب کتاب، مقاله و پایاننامه بررسی میکند که برخی از آثار، افتخار حوزه به شمار میآیند و به حل مسائل کشور پرداختهاند.
وی افزود: اولویتهای معاونت پژوهش، حمایت و شناسایی فعالان پژوهشی است. نخستین اولویت، تربیت پژوهشگر است، زیرا نیروی انسانی عامل اصلی در پژوهش محسوب میشود و توانایی ایجاد ارتباط بین مباحث بنیادی و نیازهای روز را دارد.
عباسی اظهار کرد: یکی دیگر از مسائل مهم، حمایت از پژوهشگران و تسهیل در اعتباربخشی به آنان است. در این راستا، دبیرخانه حمایت از پژوهشهای مورد نیاز کشور (پناه) ایجاد شده است که فرصتهای مطالعاتی برای حل مسائل فراهم میکند. تاکنون از ۶۰۰ مسئله حمایت شده و ۳۵۰ مورد از آنها به کتاب تبدیل شده است.
عباسی با بیان اینکه نقش پژوهش در تمدنسازی برای حوزه جدی گرفته میشود، گفت: تلاش حوزه بر این است که با تقویت گفتمان علم دینی مبتنی بر عقلانیت وحیانی، به کاربردیسازی علوم حوزوی و راهبری جریان علمی کشور بپردازد. همچنین نقد و تصحیح علوم وارداتی از دیگر فعالیتها و دغدغههای حوزه است.
وی درباره ملموس نبودن برخی پژوهشها بیان کرد که این مسئله عوامل مختلفی دارد. نخست، هجمه به نظام علم و دانایی، بهویژه در فضای مجازی است که موجب افزایش سطح تقاضا، شبهه و سؤال شده است. دوم، نهادهای اداری و اجرایی کشور هنوز نتوانستهاند ارتباط مؤثری میان پژوهش و میدان عملی برقرار کنند.
عباسی در پاسخ به پرسش درباره اینکه چرا جشنواره علامه حلی به سمت حل مسائل کشور پیش نرفته است، گفت: در کنار این جشنواره، کتاب سال حوزه نیز برگزار میشود که هدف اصلی آن حل مسائل است. اما جشنواره علامه حلی عمدتاً با هدف پژوهشآموزی، تمرین پژوهش، استعدادیابی و ارتقای مهارتهای پژوهشی برگزار میشود.
اختتامیه جشنواره نوآوریهای تبلیغی جنات برگزار شد
این مراسم، روز سهشنبه ۱۸ آذرماه در مرکز همایشهای بین المللی غدیر از سوی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.
آیتالله العظمی نوری همدانی پیامی را برای مراسم صادر کرد. وی در این پیام گفت: امروز یکی از رسالتهای حوزه علمیه موضوع تبلیغ است و شاید نخستین مأموریتهای فضلای محترم انجام امر تبلیغ است. ثمره همه تلاشها در این موضوع خلاصه میشود؛ یعنی از آغازین روز ورود به حوزه تا لحظات پایانی، در تمام مراحل و رتبههای معمول حوزه، رسالت تبلیغ از انسان سلب نمیشود.
مرجع تقلید شیعه ادامه داد: یک مبلغ مؤثر باید مراتب عالی علوم مختلف، خصوصاً ادبیات فارسی و عربی را به طور کامل و بدون نقص فراگیرد. مبلغ اثرگذار باید مهذب و عالم به زمان باشد، مخاطبشناسی را در مرحله نخست خطابه قرار دهد و از مصادر معتبر بهرهمند شود. از بیان مطالب غیر مستند پرهیز کند و وقت مخاطبان را با جعلیات و مطالب مجهول نگیرد.
وی افزود: همچنین از بیان بعضی از سخنان که با جایگاه اهل بیت(ع) مطابقت ندارد، ولو اینکه در جایی نقل شده باشد، پرهیز کند. شبهات جامعه را رصد و با بیان رسا و مطالب مستند پاسخ دهد. به بهانه سنتی بودن نباید از مسائل روز اجتماع مثل موضوعات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مردم غفلت کرد؛ بلکه باید به این باور برسند که گوینده صدایی رسای برای آنها نیز خواهد بود.
آیت الله نوری همدانی تذکر داد: کار دیگر که باید مورد توجه قرار گیرد، تخصصی کردن ابعاد خود تبلیغ است: مبلغ در فضای مجازی به طور کلی، مبلغ در کارکرد هوش مصنوعی، مبلغ در ساختن انیمیشن، مبلغ در طبقات کودک و نوجوان که البته مرکز مدیریت حوزه علمیه قم و دفتر تبلیغات کارهایی را آغاز کردهاند که موجب خشنودی است.
سپس
آیتالله علیرضا اعرافی؛ مدیر حوزههای علمیه، با اشاره به نکاتی از پیام رهبر معظم انقلاب درباره حوزه پیشرو و سرآمد به مناسبت صدمین سال بازتاسیس حوزه علمیه، گفت: نکته اول همانطور که در عنوان پیام آمده است ابتکار و خلاقیت در امر تبلیغ است و همانطور که در پیام آیتالله العظمی نوری همدانی آمد باید از روشهای تبلیغی گذشته و سنتی محافظت و صیانت کنیم لذا ابتکار و خلاقیت جای مهمی دارد.
وی افزود: تاریخ ۲۵۰ ساله عصر معصومین(س) نشان میدهد روشها و شیوههای تبلیغ در هر زمانی متفاوت و متناسب با زمان است. معنای این سخن آن نیست که دستمایه اصلی تبلیغ یعنی معارف دینی تغییر کند بلکه ابتکار برای ابلاغ آن مهم است.
اعرافی با بیان اینکه حضرت فاطمه(س) را باید مبدع و مبتکر تبلیغ بدانیم، اظهار کرد: حضرت فاطمه(س) شیوههای جدید را به کار گرفت و فضای تازه در برابر آن هجمه سنگین خلق کرد؛ آنچه در مورد خطبه فدکیه و حواشی آن و عیادت زنان از ایشان و دیگر ماجراهای بعد از وفات پیامبر(ص) ثبت شده است، دارای نوآوری، خلاقیت، ابتکار و اثرگذاری در عمق و روح جامعه است. نوع حضور در مسجد و اجتماعی که پیرامون ایشان تشکیل شد و سخنان جذاب، گیرا و ماندگار ایشان همه روشهای جدید و عمیق است.
مدیر حوزههای علمیه با بیان اینکه ابداع از کف میدان و حتی گاهی از یک روستا توسط یک طلبه شروع میشود و همه تحتالشعاع فکر او قرار میگیرند، افزود: اگر ابتکار و خلاقیت باشد به نکته راهبری تبلیغ خواهیم رسید که تا عمق میدان تبلیغ جایگاه دارد؛ راهبری این است که هنر مبلغ و مبلغه این باشد که دیگران را در کار خود سهیم کند و به کار بگیرد. ما طلاب و مبلغان خوبی داریم که در حاشیه یک شهر معلمان و بچهها را به صف آورده است و یک سپاه درست کرده است.
عضو فقهای شورای نگهبان با بیان اینکه همه این هنر ویژه را ندارند ولی همه میتوانند در حد توان گام بردارند، تصریح کرد: نکته دیگر غربشناسی است؛ ما بخواهیم و نخواهیم در بستر تحول چند صد ساله غرب قرار داریم که در عین تجارب خوب خطاهای بزرگی هم دارد که در همه ابعاد زندگی بشر مانند علم، دانش، فناوری، هنر و سبک زندگی و ... نفوذ کرده است. به خصوص که انقلاب اسلامی در برابر آن پیام جدیدی مطرح کرده است و همه دعواها هم به خاطر همین نکته است وگرنه غنیسازی و سلاح هستهای، فرع است.
مدیر حوزههای علمیه با بیان اینکه بنده یک دهه است که با حوزه هوش مصنوعی مرتبط هستم، گفت: ما باید پیشاپیش بدانیم موج پیشرفت در این قلمرو با ما چه خواهد کرد. هوش مصنوعی مانند ویدئو و نرمافزار و ... نیست؛ امروز فناوری شریک انسان و تولیدکننده است و تاثیر مستقیم و راهبری دارد و در آینده جدیتر هم خواهد شد و تا جایی پیش میرود که تأثیر آن بر حقوق، الهیات، افکار و ادیان شکل خواهد گرفت.
امام جمعه قم با اشاره به نظریههای واسط، افزود: ما برای اقناع جامعه و به خصوص جوانان تحصیلکرده نیازمند پردازشهای جدید و اصیل هستیم و در این عرصه کمبود داریم؛ هنر شهید مطهری این نوع پردازش بود. یعنی مسئله را میشناخت و نظریه میدانی تولید میکرد و ما هم در حجاب و عفاف و ... باید سخنان متین و قاطع به واسطه نظریه میدانی داشته باشیم. امام موسی صدر این روش را داشت که مباحث فلاسفه غرب را طرح میکرد و در بزنگاه مخاطب را به وادی اسلام میکشاند و نظریه خود را طرح میکرد. سلیقه خوب و پردازش نو و سامانمندی بحث در تبلیغ لازم است.
مدیر حوزههای علمیه گفت: تبلیغ ما یک نظام تربیتی است تا در همه ابعاد مخاطب اثرگذار باشد لذا پسندیده نیست کسی بگوید من محقق و استاد حوزه هستم ولی کاری به میدان تبلیغ ندارم؛ این نظام حوزوی نیست؛ در اعزامهای اخیر هم تاکید بر این مسئله داشتهایم. باید تبلیغ تربیتمدار را رواج دهیم؛ البته اعزام موردی داریم ولی باید مبلغ تا جای ممکن ارتباط خود با مخاطب را حفظ کند.
آیتالله اعرافی با بیان اینکه ما در میادین سخت کنونی قرار داریم و رویکرد جهانی برای ما لازم است، اظهار کرد: در این عرصه، ما هم مخاطرات سنگین و دشواری داریم که در دو سال اخیر هم دیدیم و دلیل آن هم این بود که در میدان گفتمان و فکر کم آوردند لذا اگر منطق و فکر انقلاب به درستی تبلیغ شود در همه دنیا خریدار دارد؛ در دو سال اخیر هجمه بی رحمانه شیطانی ایجاد کردند زیرا در میدان فکر کم آوردند و الان هم اگر این میدان را باز کنند ایران برای همه دنیا حرف دارد و مخاطب هم دارد.
در
بخش دیگر از مراسم حجتالاسلام والمسلمین احمد واعظی؛ رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، با تبریک میلاد حضرت فاطمه زهرا(س) و امام خمینی(ره)، این جشنواره را برکتی از همکاری مشترک نهادهای حوزوی خواند و ابراز امیدواری کرد که این همکاری، طلیعهای برای تعاملی گستردهتر و پربارتر در آینده باشد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ابتدا با طرح پرسشی محوری اظهارکرد: ما چرا احتیاج به نوآوری و خلاقیت در امر مهم تبلیغ داریم؟» در پاسخ، ایشان «اقامه دین» را خروجی اصلی و غایت نهایی حوزههای علمیه برشمرد و گفت: تمام تلاشهای علمی و پژوهشی، مقدمهای برای این رسالت الهی است.
واعظی علت نیاز به نوآوری را در«دگردیسی جامعه» دانست و توضیح داد: جامعه امروز ما از حالت سنتی خارج شده است. در جامعه سنتی، ایمان امری طبیعی و عادی بود. اما جامعه مدرن، پیامدهای خاصی برای مسئله ایمان و رفتار مذهبی پدید آورده است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در بخش دیگر سخنان خود، جامعه ایران را به سه بخش مذهبی (اکثریت گسترده)، بخش دارای «تغییر ذائقه فرهنگی» و بخش «دینگریز» متمایز و تقسیمبندی و اظهار کرد: بخش مذهبی وفادار به قرائت رسمی دین و گفتمان انقلاب اسلامی. کار با این قشر «آسانتر» است. بخش دارای «تغییر ذائقه فرهنگی» کماکان دینباور و ایمانمدار هستند، اما نقطه بحرانی اینجاست که ذائقه فرهنگیشان دگرگون شده است. آنان دیگر با بیان، محتوا و قالبهای سنتی و رایج ارتباط برقرار نمیکنند و این قالبها برایشان جذابیت و اثرگذاری ندارد. اما بخش دینگریز گروهی است که دچار چرخش اعتقادی شدهاند و در مقایسه با دو بخش دیگر، کم عددترند.
واعظی با تأکید بر این تقسیمبندی گفت: کار مشکل، در واقع برای آن دو قشر دیگر اجتماعی ماست و مبلغان برای تأثیرگذاری، بهویژه بر قشر «تغییرذائقه» نیازمند تغییر چارچوبهای خود هستند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در بخشی دیگر سخنانش با اشاره به دشواریهای امر تبلیغ در جامعه امروز، چهار مانع ساختاری و ملموس را پیش روی مبلغان و فعالان مذهبی برشمرد.
وی اولین و شاید ملموسترین مشکل را «واگرایی ارتباطی» خواند و توضیح داد: بخشی از جامعه اصلاً خود را در معرض پیام ما قرار نمیدهد. یک گارد دارند. بهترین برنامه تلویزیونی را بسازید، ممکن است پیچ تلویزیون را باز نکنند. این بیان به چالش نفوذناپذیری بخشی از مخاطبان و فاصله گرفتن آنان از کانالهای سنتی و حتی استاندارد انتقال پیام دینی اشاره دارد.
واعظی دومین مانع را پیچیدهتر دانست و با بیان نظریه ارتباطات، هشدار داد که مخاطب امروز ممکن است پیام مبلغ را نه مطابق قصد و نیت او، بلکه به شکل «انتقادی» یا حتی «تقابلی» رمزگشایی و تفسیر کند.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه سومین چالش، ابعادی فراملی و کلان دارد و آن سلطه امپراتوری رسانهای غرب و نهادسازیهای جهانی آن را چالشی عظیم است، گفت: مقاومت در برابر این هجمه برای ترویج سبک زندگی غربی، به توانمندی و خلاقیتی فوقالعاده نیاز دارد.
حجتالاسلام و المسلمین مهدی ابوطالبی؛ عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی (ره)، در نشست علمی«بررسی جریان مبارزه علمی-تبلیغی با محوریت آیتالله شیخ عبدالکریم حائری (ره)» با بیان اینکه برخی مطالبی بر زبان جاری میکنند که خلاف واقع و دروغ است، گفت: گفته میشود علما در ادوار مختلف با مظاهر پیشرفت مخالف بودهاند؛ مثلا میگویند علما با راه آهن، بلندگو و دوش و ... مخالف بودهاند اما آیا سندی هم دارند؟ اسناد مخالف این مطلب وجود دارد و نشان میدهد این مطالب کاملا دروغ و گاهی تحریف شده است؛ مرحوم ملاعلی کنی با قرارداد رویتر مخالفت کرد، زیرا آن را ظالمانه میدانست نه با اصل ایجاد راهآهن. انگلیس قرار بود راهآهن برای ما ایجاد کند و از آن طرف به مدت ۷۰ سال همه منابع زیرزمینی و رو زمینی ما را در اختیار داشته باشد، بعد میگویند ملاعلی کنی با راه آهن مخالفت کرد.
ابوطالبی بیان کرد: در مورد بلندگو نیز از آیتالله بروجردی استفتا گرفته شده است که حکم استفاده از آن چیست و ایشان فرمودند استفاده از بلندگو مشکلی ندارد و بستگی دارد چه صوت یا آهنگی قرار است از آن پخش شود. همچنین از مرحوم آیتالله حکیم سؤال شد که یک روحانی و واعظ از زمانی که بلندگو وارد شد، پشت آن نمیرود و میگوید حرام است. ایشان در پاسخ فرمودند: «هیچ ایرادی ندارد.»
وی افزود: بنابراین، این ادعاها دروغ است؛ البته ممکن است برخی خشکهمقدسهایی که خود را به روحانیت میچسبانند، چنین عقایدی داشته باشند، اما علما و مرجعیت دینی چنین نگرشی نداشتند.
وی با اشاره به وضعیت دوره آیتالله حائری بیان کرد: تحلیل آیتالله حائری یزدی درباره برخورد با حکومت شاه این بود که مردم وارد صحنه نخواهند شد، تحلیلی که آیتالله بروجردی نیز با آن همنظر بودند، اما نظر امام متفاوت بود.
ابوطالبی افزود: آمدن آیتالله حائری به ایران و قم برای تشکیل حکومت دینی مبتنی بر ولایت فقیه نبود، اما ایشان بر این باور بودند که تلاشهایی برای دینزدایی در ایران در جریان است و بنابراین باید پایههای حوزه مستحکم شود.
ایشان معتقد بودند برای تقویت دین، حوزه نیز باید تقویت گردد. پس از دوره مشروطه، به بهانههایی از جمله تضاد با علم یا رواج خرافات، مخالفتهایی با دین شکل گرفت. همچنین، ابوطالبی نقل کرد که آیتالله حائری در مورد انگلیس نیز تعابیری داشتند و با بغض گفته بودند که «انگلیس گلوی ما را فشار میدهد».
وی افزود: مرحوم آیتالله حائری برخورد مستقیم نکرد، زیرا هدف ایشان حفظ حوزه بود و شاگردان ایشان نیز بر این مسئله تاکید دارند. اما اینکه از حوزه، حکومتی دینی مبتنی بر ولایت فقیه بیرون بیاید، معلوم نیست که در ذهن ایشان وجود داشته باشد.
ابوطالبی اظهار کرد: آیتالله شاهآبادی از جمله علمایی بود که با رضاشاه مستقیم درافتاد و امام نیز از ایشان تأثیر پذیرفته بود، اما مرحوم آیتالله حائری تعابیری مشابه ایشان نداشت. در دوره مشروطه و پهلوی، علما مشاهده کردند که یکی از محلهای اصلی تضعیف دین، مدارس هستند؛ بنابراین اقدام به تأسیس مدارس دینی کردند. البته رضاشاه مجال چنین اقداماتی نمیداد و به محض سقوط او، علما حتی تأکید کردند که مطبوعات نیازمند نظارت شرعی هستند، مدارس مختلط باید تعطیل شوند و بیحجابی در مدارس نباشد.
سیده زهره برقعی، مدیر جامعهالزهرا(س)، ۱۵ آذرماه در نشست خبری پذیرش این مؤسسه با بیان اینکه حضرت زهرا(س) الگوی همه عالمیان، چه معصوم و چه غیر معصوم هستند، گفت: امام زمان(عج) نیز افتخار میکنند که آن بانوی بزرگوار، الگویشان است.
وی با بیان اینکه رسانهها نقش مهمی در انتقال درست ظرفیتها و فرصتهای حوزه دارند، اظهار کرد: این معرفی صحیح کمک میکند تا افراد بتوانند انتخاب دقیقتری برای آینده علمی و فرهنگی خود داشته باشند. امروز حوزه ما به جوانان متفکر، متعهد و اندیشمند نیاز دارد؛ جوانانی که میتوانند در فرهنگ، اخلاق و اندیشه جامعه نقشآفرین باشند.
مدیر جامعهالزهرا(س) با بیان اینکه این مجموعه تلاش کرده برنامههای آموزشی خود را مهارتمحور و روزآمد طراحی کند، یادآوری کرد: مهارتهای تبلیغ، پژوهش و تدریس در برنامههای آموزشی گنجانده شده و برای استعدادهای برتر نیز برنامهها و حمایتهای ویژه تدارک دیده شده است.
عضو شورای سیاستگذاری حوزههای علمیه خواهران با اشاره به نیاز جامعه به بانوانی که بتوانند در تحول فرهنگی نقشآفرین باشند، بیان کرد: رشتههای مختلفی در جامعهالزهرا(س) طراحی شده و طلاب میتوانند در گرایشهای گوناگون به تحصیل بپردازند. تحصیل در این مجموعه به شکل حضوری، غیر حضوری و مجازی به صورت تماموقت و پارهوقت و حتی در قالب دورههای آزاد معارف اسلامی امکانپذیر است.
برقعی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اهمیت بازنمایی درست از فضای حوزه، اظهار کرد: از اصحاب رسانه انتظار دارم تصویر واقعی، علمی و امیدبخش از حوزهها، بهویژه حوزه خواهران ارائه دهند.
وی تأکید کرد: انعکاس صحیح توانمندیها و فعالیتهای علمی و فرهنگی حوزوی میتواند باعث شود افراد بیشتری برای تحصیل علوم دینی ترغیب شوند و بعدها منشأ اثر در جامعه باشند. این اقدام یک باقیاتالصالحات و سهیم شدن در ثواب گسترش علم و فرهنگ دینی است.
حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی مهدویراد؛ مدیر کتابخانه علوم قرآن و تفسیر و عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران، عصر روز ۱۷ آذرماه در مراسم رونمایی از موسوعه «اهل البیت القرآنیه» که از سوی عتبه حسینیه(ع) تولید شده است و به میزبانی کتابخانه تخصصی علوم حدیث وابسته به دفتر آیتالله العظمی سیستانی با بیان اینکه خوشبختانه با عزت و فخر سرمان را بالا میگیریم و میگوییم به برکت انقلاب و نفس رحمانی حضرت امام(ره) فهم قرآن و عظمت قرآن در ایران، حیرتآور است، گفت: نمونه این مسئله همین کتابخانه حدیثی است که آقای معراجی با توان خود به اینجا رساندهاند که بنده در متنی نوشتم جایگاه بلند آن به معنای واقعی کلمه گرچه در نزد دوستان مطایبهآمیز است اما مرجعیت اجتماعی و انسانی را برای او رقم زده است.
مدیر کتابخانه علوم قرآن و تفسیر اضافه کرد: این در حالی است که اکنون صدها مقاله در ایران درباره تاریخ قرآن و حدیث و دهها مقاله در فقهالحدیث و درایهالحدیث داریم و کتاب نیز فراوان در این زمینه موجود است.
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه ما رسالت اقامه قرآن را برعهده داریم، اضافه کرد: در روایات اقامه نماز و دین و حتی امام داریم، ان اقیموا امام العادل و شاید تصور شود اقامه قرآن نداریم اما اقامه قرآن هم داریم: قرآن کریم فرموده است: قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَسْتُمْ عَلَىٰ شَيْءٍ حَتَّىٰ تُقِيمُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ ؛ آیه را در کنار این روایت شریف و لطیف بگذاریم؛ ایاک اعنی واسمعی یا جاره.
استاد دانشگاه تهران با بیبان اینکه ما رسالت اقامه قرآن را بر عهده داریم، افزود: یک گام آن است که معارف قرآن را کما هو حقه به جامعه عرضه کنیم آن چنان که اهل بیت(ع) به ما آموختند.
وی تصریح کرد: نه تنها قرآن در بین ما مظلوم است که حدیث نیز مظلوم است در حالی که ایستادن در آستانه قرآن و اهل بیت(ع) آنقدر شیرین و جهتدهنده است که ما تصور آن را هم نمیتوانیم بکنیم؛ علی(ع) فرمودند: فاستنطقوه؛ قرآن ساکت است و آن را به زبان در بیاورید؛ شهید صدر از همین تعبیر یک نظریه استخراج کرد.
مهدویراد اضافه کرد: حال ما به علی(ع) بگوییم که چگونه قرآن را استنطاق کنیم ما را به رسولالله(ص) ارجاع میدهند که فرمودند: فاستنطقوه بسنتی یعنی با سنت من قرآن را به نطق درآورید و سنت رسولالله(ص) سنت اهل بیت(ع) هم هست.
وی با تأکید بر اینکه بنده به همراه برخی دوستان آنقدر از قرآن قواعد و نصوص استخراج کردیم که روش فهم قرآن به ما یاد میدهد، گفت: ما ساعتها مینشینیم و ارتباط قرآن و حدیث را بحث میکنیم که به نظر بنده حیرتآور است و احادیث ما را راهنمایی میکنند تا قرآن را بفهمیم.
مهدویراد با بیان اینکه این موسوعه، موسوعه عظیمی است، افزود: ای کاش این مجموعه ۶۰ جلدی با عظمت یک مقدمه تبیینکننده و توجیهکننده داشت؛ اینکه گفتند ۱۶ تا ۱۷ جلد برای علوم قرآن است ما علوم فی القرآن، علوم بالقرآن و علوم حول القرآن داریم اما در اینجا معلوم نیست کدام است.
وی ادامه داد: مرحوم شیخ طوسی برای تفسیر خود اسم تبیان را گذاشت با اینکه هنوز هم بر روی آن مینویسند التبیان اما یک نسخه خطی دارد که از تعبیر «لعلوم القرآن» استفاده شده است؛ مرحوم شیخ از الرمانی بسیار استفاده کرده است که او هم نام کتابش را التفسیر الجامع فی علوم القرآن گذاشته است؛ در مورد مجمع البیان نیز گفتهاند المجمع البیان الجامع لعلوم القرآن. یعنی علوم درون قرآنی است و للقرآن مقدمات است.
مدیر کتابخانه علوم قرآن و تفسیر در پایان با تأکید بر اینکه این نوع مباحث باید در مقدمه بحث شود، تصریح کرد: در مجموع کار بسیار خوبی تولید شده است و همانطور که فرمودند با عنایت و شعاع نور امام زمان(عج) این کار انجام شده است و در دنیا متجلی خواهد شد و هرقدر دقت آن بالاتر رود بسار بهتر هم خواهد شد.
کتاب «اسطوره و دین در یونان باستان» اثر ژانپیر ورنان، با ترجمه شروین اولیایی از سوی انتشارات ققنوس منتشر شد. این کتاب اثری است که با نگاهی تاریخی-فلسفی، نقطه تلاقی میان «اسطوره، دین و عقل یونانی» را به مثابه زایش تمدن و تفکر غربی میکاود.
تازهترین ترجمه از آثار ژانپیر ورنان، اندیشمند و مورخ برجسته فرهنگ یونان باستان، در مسیر بازشناسی ریشههای تفکر دینی و اسطورهای در غرب از خلال پنج فصل اصلی، تاریخ گذار انسان یونانی از جهان اسطورهزده به ساحت دین و سپس فلسفه را بررسی میکند.
ورنان در این کتاب، با اتکا بر تحلیلهای زبانشناختی، تاریخی و مردمشناختی، نشان میدهد که چگونه اسطوره در یونان پایه و پیشزمینه شکلگیری دین و آیینهای مردمی شد و سپس در پی کوشش فیلسوفان نخستین، به عقل نظری دگرگون گشت. او اندیشه دینی یونان را نه در تقابل که در تداوم با اسطوره میبیند؛ فرآیندی که در نهایت منجر به زایش تفکر عقلانی و فلسفه کلاسیک در جهان غرب شد.
اثر حاضر از معدود پژوهشهایی است که دین یونانی را نه صرفاً نظامی از ایزدان، بلکه صورتی از تجربه انسان در مواجهه با امر قدسی میداند؛ تجربهای که در جامعه یونانی به شکل آیینها، تراژدیها و روایتهای اسطورهای تبلور یافته است. ورنان در تحلیل خود، فلسفه را ادامه طبیعی همین تجربه میشمارد، نه نفی آن.
کتاب «پدیدارشناسی وجودی دل در سنت عرفان اسلامی»؛ (طرح نظریه انسان معنوی دلبنیان) تألیف عبدالله صلواتی به همت بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شد.
پدیدارشناسی در آغاز در دستگاه فلسفی شکل گرفت، اما اکنون به ابزاری کارآمد برای توصیف و تبیین تجربههای انسانی در عرصههای مختلف تبدیل شده است. پدیدارشناسی امروزه به حوزههای گوناگون معرفتی از جمله علوم پایه، روانشناسی و حتی فیزیک راه یافته است.
ادموند هوسرل بنیان گذار پدیدارشناسی معتقد است، باید به سوی پدیدارها بازگشت، اما در این کتاب مؤلف این مسیر را با توجه به این شعار که «پدیدارها باید به سوی ما بازگردند»، معکوس کرد. این چرخش مفهومی، به معنای تأکید بر نقش فعال انسانِ دل در مواجهه با حقیقت است.
در این اثر، نظریهای تازه با عنوان «انسانِ دل» مطرح کرده شده است که بر اساس آن، انسان صرفاً موجودی دارای دل نیست، بلکه خودِ دل است. در حالی که در سنت فلسفی، عقل به عنوان امام قوا شناخته میشود، در این نظریه، دل جایگاه امام را دارد و عقل، خیال و سایر قوا از شئون و کارگزاران دل، محسوب میشوند.
فهرست کلی کتاب عبارت است از: دفتر نخست: دل در سنت عرفانی، دفتر دوم: پدیدارشناسی، دفتر سوم: پدیدارشناسی وجودی دل و دفتر چهارم: نظریه انسان معنوی دل بنیان است.
در این کتاب ناظر به میراث عرفانی ما، مقولات دل، مولفههای دل، گامهای مختلف پدیدارشناسی از حیرت و اپوخه و تحویل و تحلیل، استنباط و توصیف گردید و در پایان مهارتهایی برای مراقبت از دل ارائه شد.
کتاب پدیدارشناسی وجودی دل در سنت عرفان اسلامی درصدد ارائه نظریه انسان معنوی دل بنیان است که در آن دل به جای عقل، سکان امور را در دست دارد و عقل، خیال و دیگر قوای انسانی از کارگزاران دل به شمار می روند. در این اثر طرح متفاوتی از پدیدارشناسی ترسیم میشود که در آن، دل نه عقل، با محوریت وجود نه آگاهی، و با راهبری بی کران و به مدد انسان کامل، توصیف پدیدارها را برعهده دارد.
انتهای پیام 
