مریم حاج عبدالباقی بیان کرد
پوشش، حیا و غیرت؛ مثلث حفاظتی خانواده در سیره فاطمی
استاد حوزه و دانشگاه، در نشست علمی «تجلی کرامت زن در سیره فاطمی» با بررسی زندگی زناشویی پیامبر(ص) و آموزههای قرآن درباره حجاب و حیا، تأکید کرد که پوشش و عفاف زنان، نه فقط برای آرامش مردان، بلکه برای پاکی قلوب و حفاظت از خانواده است.
به گزارش ایکنا، مریم حاج عبدالباقی، استاد حوزه و دانشگاه، شامگاه ۱۸ آذرماه در نشست علمی «تجلی کرامت زن در سیره فاطمی» که از سوی مؤسسه بیتالغدیر برگزار شد، با اشاره به آیهای از سوره احزاب که در آن خداوند به پیامبر(ص) میفرماید: «تُرْجِي مَنْ تَشَاءُ مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَنْ تَشَاءُ ... ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَيْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا»، گفت: خداوند در این آیه تأکید میکند که پیامبر(ص) با همسران خویش به گونهای رفتار کنند که چشمشان روشن شود، غمگین نشوند و از آنچه به آنان داده شده راضی باشند. پیامبر(ص) در یک دوره ششساله، همسرانی اختیار کردند و پیش از آن و پس از آن تا پایان عمر، همسری جز حضرت خدیجه(س) نداشتند. ایشان تا سن ۵۰ سالگی در کنار خدیجه(س) بودند و پس از وفات ایشان در «عامالحزن»، پیامبر(ص) به مدینه هجرت کردند و تا سال ششم هجرت چند همسر اختیار نمودند؛ اما از سال ششم تا سال یازدهم هجرت و پایان عمر شریفشان دیگر ازدواج نکردند و قرآن نیز تصریح کرد که پس از آن نباید همسری بگیرند.وی افزود: بیشتر همسران پیامبر(ص) بانوان بیوهای بودند که برخی از آنان در شرایط دشوار اقتصادی، اجتماعی و… زندگی میکردند. همچنین سه تن از همسران، «موهوبه» بودند؛ یعنی با میل و درخواست خودشان همسر پیامبر(ص) شدند. تنها عایشه از میان همسران ایشان بیوه نبود؛ بنابراین برخی تحلیلها درباره زندگی زناشویی پیامبر(ص)، درست و منطبق با واقعیت نیست.
حاج عبدالباقی با اشاره به آیه اول سوره تحریم افزود: در این آیه خداوند به پیامبر(ص) میفرماید: «تو چرا بهخاطر رضایت همسرانت برخی چیزهای حلال را بر خود تحریم کردهای؟» یعنی پیامبری داریم که برای رضایت همسرانش حاضر است تا این حد خود را به زحمت بیندازد. هر دستوری که در قرآن وجود دارد، پیامبر(ص) بهتر و کاملتر از همه به آن عمل کرده است.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه ماجرای این سوره درباره دو تن از همسران پیامبر(ص) است که خانه آن حضرت را به پایگاهی برای قدرتطلبی پدرانشان تبدیل کرده بودند، اظهار کرد: در آیه اول سوره مجادله آمده است که بانویی خدمت پیامبر(ص) رسید و از شوهرش شکایت کرد که او مرا «ظهار» کرده است؛ یعنی دوران جوانی را با من گذرانده و اکنون که به میانسالی رسیدهام میگوید تو مانند مادر من هستی. در اینجا حکم حرمت ظهار نازل شد. این آیه تأکید دارد که زن یا مرد، هرکس باشد، حق دارد از حق خود دفاع کند؛ ازاینرو سخن از «مجادله» آن زن با پیامبر(ص) است.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به مسئله پوشش، با بیان اینکه قرآن کریم فرموده پوشش برای آن است که زنان شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، اضافه کرد: «جلباب» در عربی معادل «جاذر» است که ترجمه همان «چادر» است. مکه مرکز تجارت بود و پارچه و ظروف از ایران به آنجا میآمد و چون برخی واژگان مانند «آبریز» را نمیتوانستند درست تلفظ کنند، «ابریق» میگفتند؛ یا چون «چادر» را نمیتوانستند تلفظ کنند، «جاذر» گفتند که همان جلباب یا پوشش سراسری (مانند ملحفه یا چادر عربی) است. خداوند میفرماید: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ... ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا». این دستور صرفاً برای زنان پیامبر(ص) نیست؛ این پوشش برای آن است که زنان شناخته شوند و آزار نبینند، یعنی امنیت آنان تأمین گردد.
وی ادامه داد: امکان مزاحمت جنسی هیچگاه به صفر نمیرسد مگر در بهشت، اما میتوان درصد آن را کاهش داد. همانطور که وقتی برای پنجره توری نصب میکنیم، خطر ورود حشرات موذی کمتر میشود، هرچند به صفر نمیرسد؛ پوشش برای زن نیز چنین کارکردی دارد. در جامعه، احتمال تعرض جنسی هرگز به صفر نمیرسد، اما با رعایت پوشش، میزان آزار جنسی کاهش پیدا میکند. نمونه دیگر آن، نصب چراغ قرمز برای کمکردن تصادفات است؛ این اقدام نیز خطر را به صفر نمیرساند، اما آن را کمتر میکند.
وی اضافه کرد: در آیه ۵۳ سوره احزاب نیز آمده است که مردان بدون اجازه وارد خانه زن نامحرم نشوند و اگر وارد خانه کسی شدند، با همسر او بهویژه با همسران پیامبر(ص) صمیمی نشوند. این کار پیامبر(ص) را آزار میدهد و نشانه غیرت است. البته غیرت بیشتر برای مردان است؛ زیرا اگر زن به اندازه مرد غیرتی شود، ناچار باید وارد میدان شود و ممکن است آسیب ببیند. از اینرو، غیرت زنان باید بهصورت طبیعی کمتر از مردان باشد. در مقابل، حیا در زنان بیشتر است و باید نیز بیشتر باشد.
فلسفه حجاب؛ پاکی قلوب زنان و مردان است
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه مثلث حفاظتی خانواده سه ضلع دارد و یکی از آنها «حیا» است ــ یعنی زن به گونهای رفتار کند که باعث تحریک دیگران نشود ــ ادامه داد: ضلع دیگر «پوشش» است؛ البته هم زن و هم مرد باید پوشش داشته باشند، اما پوشش زن پررنگتر است. همچنین هر دو باید غیرت داشته باشند، ولی غیرت مرد باید بیشتر باشد. در آیه مورد بحث آمده است که اگر چیزی از زنان پیامبر(ص) خواستید، از پشت پرده بخواهید؛ نفرموده است زنان پشت پرده بروند، بلکه فرموده است شما که درخواستی دارید، از پشت پرده مطرح کنید، زیرا اینجا حریم خانه آن زن است. در ادامه نیز تأکید شده است که این کار برای پاکی دلهای مردان و زنان بهتر است: «ذَٰلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ». یعنی نباید تصور کنیم که حجاب ایثار زن برای راحتی مرد است؛ بلکه کاری برای تطهیر قلوب است.
وی افزود: اگر ما زیاد در فضای اختلاط میان زن و مرد باشیم، مانند گرد و غبار و دودی است که هر روز در خیابان بر سر و صورت ما مینشیند؛ غبار اختلاط نیز بر قلب انسان مینشیند. حضرت فاطمه(س) فرمودند بهترین حالت برای زن آن است که نامحرمی او را نبیند و او نیز مرد نامحرمی را نبیند. این مسئله درباره مردان نیز صادق است؛ یعنی اگر مردی کارخانهدار است، از نظر معنوی مناسب نیست که دهها کارمند زن داشته باشد که با او در ارتباط مستقیم باشند و برعکس. این ارتباط فقط زمانی جایز است که ضرورت وجود داشته باشد؛ چنانکه حضرت زهرا(س) در جنگ برای مداوای مجروحان حاضر میشدند یا برای احقاق حق ولایت در مسجد خطابه خواندند.
حاجعبدالباقی با تأکید بر اینکه تا ضرورتی نباشد، نباید اختلاط صورت گیرد، تصریح کرد: مثلاً کسی که مجری صداوسیما است، لزومی ندارد بعد از برنامه با عوامل پشت صحنه بگو و بخند داشته باشد؛ تا لحظه اجرا ارتباط کاری لازم است، اما پس از پایان برنامه دلیلی برای ادامه ارتباط وجود ندارد. در مشاغلی مانند هنرپیشگی نیز، در زمان فیلمبرداری ناچارند نقش خود را بازی کنند، اما چرا باید بعد از فیلمبرداری قهوه بخورند و نشستهای غیرضروری داشته باشند؟ نباید به جایی برسیم که زنان «مردوار» شوند.
تاریخچه پوشش از آدم و حوا
استاد دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به تاریخچه پوشش در اسلام گفت: در قرآن کریم و در داستان آدم و حوا، هدف شیطان برهنهکردن انسان است. در آیه ۲۷ سوره اعراف آمده است: «يَا بَنِي آدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْآتِهِمَا…»؛ یعنی آدم و حوا هر دو در بهشت پوشش داشتند، اما شیطان آنها را فریفت تا لباسشان را از تنشان بیرون کند. حال اگر دنیا را بنگریم، میبینیم شیطان چگونه در صد سال اخیر با سرعتی بالا توانسته انسانها را فریب دهد و آنان را به سمت برهنگی بکشاند. تا صد سال قبل، مردان کلاه و پوشش کامل داشتند چه رسد به زنان؛ حتی در کشورهای غربی نیز تا یکیدو قرن پیش پوشش کامل معمول بوده است. هنگامی که آدم و حوا متوجه برهنگی خود شدند، شروع کردند به چسباندن برگ درخت بر بدنشان (طَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا ...). این تعبیر سه بار در قرآن آمده است؛ بااینحال خدا، فرشتگان و شیطان به آنان نگفتند خود را بپوشانید، زیرا انسان به صورت فطری از برهنگی بیزار است. اگر انسان فطرتاً برهنگی را دوست داشت، اهل بهشت نیز باید عریان میبودند، در حالی که قرآن از انواع لباسهای بهشتی مانند استبرق و حریر سخن گفته است. بنابراین پوشش، امری مطلوب برای انسان است.
وی اضافه کرد: در آیه «يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَىٰ ذَٰلِكَ خَيْرٌ…» از لباس به عنوان نعمتی الهی یاد شده است؛ لباسی که هم زینت انسان است و هم عریانی را میپوشاند. در پایان آیه تأکید شده که «لباس تقوا» بهتر است و لباس تقوا همان حیاست. اگر میان پوشش درونی (حیا) و پوشش بیرونی رقابتی فرض کنیم، اولویت با حیاست؛ زیرا ممکن است زنی پوشش ظاهری داشته باشد اما تقوای باطنی نداشته باشد.
حاجعبدالباقی بیان کرد: در داستان دختر شعیب نیز در قرآن آمده است که او با حیا راه میرفت و با حیا سخن میگفت. امروز نیز در جامعه ما زنان و دختران عفیف فراوانی هستند که حتی به مسائل فحشا فکر هم نمیکنند، اما پوشش ظاهری مناسبی ندارند. بسیاری از آنان میگویند «حجاب به دل است» و این سخن نادرست نیست، اما کامل و کافی هم نیست؛ پوشش ظاهر و باطن باید در کنار هم باشد. افزون بر این، حیا باید از درون خانواده شکل بگیرد. اگر بخواهیم روابط نادرست میان نامحرمان شکل نگیرد، باید از خانه آغاز کنیم؛ به همین جهت خداوند درباره ورود کودکان به اتاق والدین دستور داده که در سه زمان مشخص بدون اجازه وارد نشوند، زیرا این زمانها ساعات خلوت زن و شوهر است. متأسفانه برخی خانوادهها این موارد را رعایت نمیکنند و همین مسئله باعث آسیب به فرزندان میشود.
حاجعبدالباقی بیان کرد: در سوره نور ۱۶ بار کلمه «بیوت» آمده است که نشاندهنده تأکید بر خانه و خانواده است. خانواده، «حرم» است و کاری که مناسب حریم و حرمت خانه نیست، نباید در آن انجام شود. چه خانهای ساده باشد و چه قصری مرمری، در هر حال حریم و حرم خانوادگی مقدس است و باید فضای آن از نظر رفتوآمد، رعایت حریمها و مهربانی، همانگونه باشد که قرآن از ما خواسته است. در آیه ۶۱ سوره نور حتی دستور داده شده که انسان میتواند بدون اشکال وارد خانه پدر، مادر، برادر، خواهر، عمو، عمه و خاله شود.
حاج عبدالباقی با اشاره به دستور قرآن درباره زنان یائسه افزود: اسلام نمیخواهد الزاماً روسری همیشه بر سر زنان باشد؛ به همین دلیل درباره زنانی که یائسهاند و امیدی به نکاح ندارند ـ یعنی از نظر جنسی برای مردان جاذبهای ندارند؛ چه بسا زنی در ۵۰سالگی این مطلوبیت را نداشته باشد و زنی در ۷۰سالگی داشته باشد ـ حجاب برای آنان الزام ندارد. آیه شریفه میفرماید: «وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ وَأَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ». زنان در این سن فسادآفرین نیستند، اما بااینحال تأکید شده که نباید جلوهگری و تبرج داشته باشند و اگر عفاف بورزند، برایشان بهتر است.
مطالب مرتبط
