سلام فاطمی، جسم و جان انسان را جلا و صفا میبخشد
آثار صلوات بر حضرت زهرا (س) تنها محدود به جهان آخرت نیست، بلکه در همین زندگی دنیوی نیز برکاتی چون گشایش، آرامش، قوت قلب، نورانیت، برکت در زندگی، و توفیق در مسیر بندگی را به همراه دارد.
حجتالاسلام والمسلمین محمّدرضا بیگی خمینی، کارشناس مذهبی به مناسبت سالروز ولادت حضرت فاطمه زهرا سلاماللهعلیها یادداشتی در اختیار ایکنا قرار داده که در ادامه میخوانیم:
فرهنگ سلام، صلوات و درود فرستادن بر پیامبران الهی ـ بهویژه بر رسول خدا صلیالله علیه وآله، خاندان معصوم ایشان و خصوصاً حضرت فاطمه زهرا سلاماللهعلیها ـ از جایگاهی ممتاز در سنت اسلامی برخوردار است. این سنت نهتنها یک آیین عبادی و معنوی، بلکه ریشهدار در قرآن کریم و برآمده از تعالیم وحیانی است.
در آیات مختلف قرآن، خداوند متعال بر برخی پیامبران سلام و درود میفرستد؛ از جمله بر حضرت یحیی علیهالسلام («وَسَلَامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَيَوْمَ يَمُوتُ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا؛ و بر او سلام باد روزی که زاده شد، و روزی که میمیرد، و روزی که زنده برانگیخته می شود.»_مریم/۱۵)، بر حضرت نوح، ابراهیم، موسی، هارون و نیز بر آلیاسین و همه مرسلین، که این امر نشانه کرامت، مقام قرب و ارزش رسالت آنان در درگاه الهی است.
این سلامهای الهی نوعی تأیید ربانی و نشانه لطف و عنایت پروردگار نسبت به فرستادگانش به شمار میرود.
اوج این جایگاه در آیه ۵۶ سوره مبارکه احزاب جلوه مییابد؛ آنجا که خداوند درباره پیامبر خاتم، حضرت محمد مصطفی صلیاللهعلیه وآله خطاب به مؤمنان فرمانی ویژه صادر میکند: «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ ۚ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا؛ همانا خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود و رحمت می فرستند. ای اهل ایمان! بر او درود فرستید و آن گونه که شایسته است، تسلیم او باشید.»
این آیه از منظر تفسیری و الاهیاتی در میان آیات قرآن منحصر به فرد است؛ زیرا نهتنها از فعل مضارع(يُصَلُّونَ) استفاده شده که اشاره به استمرار و دوام دارد، بلکه بیان میکند که خدا و فرشتگان پیوسته بر پیامبر درود میفرستند و سپس مؤمنان را نیز به مشارکت در این عمل نورانی فرا میخواند. در واقع، صلوات مؤمنان نوعی پیوستن به جریان دائمی رحمت الهی است.
از نگاه الهیات اسلامی، صلوات افزون بر جنبه عبادی، دارای کارکردهای معنوی و اخلاقی نیز هست؛ از جمله:
تعمیق محبت و پیوند با پیامبر و اهلبیت علیهمالسلام
یادآوری جایگاه هدایتبخشی آنان در جامعه اسلامی
تقویت روح بندگی، تواضع و توجه قلبی به ساحت قدسی پیامبر
و مشارکت در سنت الهی و ملکوتی یاد شده در قرآن
بدینترتیب، سنت صلوات و سلام نهتنها یک عمل فردی، بلکه بخشی از هویت معنوی و فرهنگی جهان اسلام است که استمرار آن نشاندهنده عمق پیوند مسلمانان با پیامبر و خاندان پاک ایشان است.
در سنت اسلامی و بهویژه در معارف شیعی، سلام و صلوات بر حضرت فاطمه زهرا سلاماللهعلیها جایگاهی بس رفیع و کمنظیر دارد؛ جایگاهی که ریشه در تعالیم پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله و بیان روشن منزلت قدسی آن بانو در نظام الهی دارد.
از جمله روایات برجسته در این زمینه، سخن پیامبر اعظم صلیاللهعلیهوآله است که با عباراتی سرشار از مهر و حقیقت، خطاب به دختر گرامی خود چنین میفرماید:
«يَا فَاطِمَةُ مَنْ صَلَّی عَلَيْكِ غَفَرَ اَللَّهُ لَهُ وَ أَلْحَقَهُ بِي حَيْثُ كُنْتَ مِنَ اَلْجَنَّةِ؛ ای فاطمه هر كه بر تو صلوات فرستد خدای تعالی گناهان او را بيامرزد و او را به من ملحق گرداند در بهشت هر جا كه باشم.»[کشف الغمة في معرفة الأئمة/۱/ ۴۷۲]
این حدیث گرانقدر دربردارنده حقیقتی عمیق است: صلوات بر حضرت زهرا(س) نهتنها عملی عبادی و تجلیل از مقام دختر پیامبر است، بلکه راهی برای جلب مغفرت الهی و همنشینی با رسول خدا در بهشت معرفی شده است.
این مضمون نشان میدهد که منزلت حضرت زهرا سلاماللهعلیها، در نگاه پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله، در پیوندی وثیق با حقیقت نبوت و قرب الهی قرار دارد، تا آنجا که درود فرستادن بر او بهمنزله مشارکت در سنتی ملکوتی و بهرهمندی از لطف ویژه پروردگار دانسته شده است.
چنانکه برمیآید، سلام و صلوات بر حضرت فاطمه زهرا سلاماللهعلیها در ردیف درودهای الهی بر پیامبران قرار گرفته است؛ و این همردیفی، نشاندهنده مقام بیبدیل و مرتبت ویژه آن بانوی الهی در میان اولیای خداست.
چنین جایگاهی نه تنها از پیوند نسبی ایشان با پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله نشأت نمیگیرد، بلکه ناشی از حقیقت معنوی، مقام قدسی، و نقشی است که در استمرار هدایت الهی بر عهده دارد.
ازاینرو، صلوات بر حضرت زهرا سلاماللهعلیها در منابع حدیثی و دعایی شیعه به صورتهای گوناگونی نقل شده که هر یک بار معنایی خاص و اشارههایی دقیق به شخصیت نورانی ایشان دارد.
یکی از مشهورترین این صلواتها چنین است:
«اللّهُمَّ صَلِّ عَلى فاطِمَةَ وَ أَبيها وَ بَعْلِها وَ بَنِيها وَ السِّرِّ المُسْتَوْدَعِ فيها بِعَدَدِ ما أَحاطَ بِهِ عِلْمُكَ؛ پروردگارا! درود فرست بر فاطمه، پدر بزرگوارش، همسر ارجمندش، فرزندان گرامیاش و آن رازی که در وجود او به ودیعه نهادی، به تعداد آنچه دانش تو بر آن احاطه دارد.»در برخی نقلها، عبارت «وَ أُمِّها» نیز افزوده شده و صلوات چنین آمده است:«اللّهُمَّ صَلِّ عَلى فاطِمَةَ وَ أَبيها وَ أُمِّها وَ بَعْلِها وَ بَنِيها وَ السِّرِّ المُسْتَوْدَعِ فيها بِعَدَدِ ما أَحاطَ بِهِ عِلْمُكَ.»افزوده شدن «وَ أُمِّها» اشارهای است به شرافت خانوادگی حضرت خدیجه کبری سلاماللهعلیها و نقش او در شکلگیری نخستین هسته ایمان و حمایت بیدریغ از پیامبر خدا. تعبیر ژرف «السِّرُّ المُستَوْدَعُ فیها» از معنادارترین بخشهای این صلوات است.
در میراث تفسیری و کلامیِ شیعه، درباره این راز الهی تفسیرهای مختلفی ارائه شده است. یکی از برداشتهای مهم و مشهور آن است که مراد از این راز نهفته، ودیعه الهی در وجود حضرت زهرا سلاماللهعلیها یعنی وجود مبارک حضرت ولیّ عصر، امام مهدی عجلالله تعالی فرجه الشریف است.
این تفسیر با دو نکته مهم هماهنگ است: 1. تداوم سلسله امامت از طریق حضرت زهرا (س)، که مادر ائمه اطهار علیهمالسلام و واسطه انتقال نور ولایت است. 2. اشاره به نقش باطنی و قدسی ایشان در تحقق وعده نهایی خداوند درباره ظهور منجی موعود.
بر این اساس، صلوات بر حضرت زهرا سلاماللهعلیها، تنها ادای احترام به شخصیت تاریخی ایشان نیست، بلکه نوعی توجه به سلسله نورانی امامت، تجلیل از خاندان وحی و تجدید پیوند قلبی با حقیقت ولایت و مهدویت به شمار میآید.
نکته قابل توجه آن است که متن مشهور صلوات بر حضرت فاطمه زهرا سلاماللهعلیها با عبارت «اللهم صلّ على فاطمة و أبیها و بعلها و بنیها و سرّ المستودع فیها…» در کتب قدما با صراحت نقل نشده است. با این حال، در دورههای بعد برخی از اهل معرفت و بزرگان حوزههای علمی آن را نقل کرده و در میان اهل دعاء و توسل رواج یافته است.
نکته قابل توجه آن است که متن مشهور صلوات بر حضرت فاطمه زهرا سلاماللهعلیها با عبارت «اللهم صلّ على فاطمة و أبیها و بعلها و بنیها و سرّ المستودع فیها…» در کتب قدما با صراحت نقل نشده است. با این حال، در دورههای بعد برخی از اهل معرفت و بزرگان حوزههای علمی آن را نقل کرده و در میان اهل دعاء و توسل رواج یافته است.
در برخی منابع، این صلوات به مرحوم شیخ مرتضی انصاری(قدسسره) نسبت داده شده، هرچند اثبات تاریخی این نسبت نیازمند تحقیق دقیقتر در منابع مکتوب است. همچنین از شیخ بهایی (ره) و ملاعلی معصومی همدانی (ره) نیز نقل شده که در مقام توسل به حضرت زهرا (س)، خواندن این صلوات را بهصورت ختم ذکر فرمودهاند.
شیخ عبدالله بحرانی اصفهانی نقل میکند:"قال الشيخ أحمد الهمداني: سمعت شيخي و معتمدي آية اللّه المرحوم ملاّ عليّ المعصومي يقول: في التوسّل بالزهراء عليها السّلام: تقول خمسمائة و ثلاثين مرّة: اللهمّ صلّ علی فاطمة و أبيها و بعلها و بنيها بعدد ما أحاط به علمك؛ و أيضا عنه (ره): إلهي بحقّ فاطمة و أبيها و بعلها و بنيها و السرّ المستودع فيها. تقضی حاجتك إن شاء اللّه تعالی.
شیخ احمد همدانی گفت: از استادم و مورد اعتمادم، آیةاللّه مرحوم ملاّ علیّ معصومی شنیدم که میفرمود: در توسّل به حضرت زهرا علیها السّلام چنین میگویید: پانصد و سی مرتبه: «اللهمّ صلّ على فاطمة و أبيها و بعلها و بنيها بعدد ما أحاط به علمك»؛ خدایا! بر فاطمه و پدرش و همسرش و فرزندانش درود فرست، به تعداد آنچه علم تو بر آن احاطه دارد.
و نیز از ایشان (ره) نقل است که میفرمود: «إلهي! بحقّ فاطمة و أبيها و بعلها و بنيها و السرّ المستودع فيها، تقضى حاجتك إن شاء الله تعالى؛ خدایا! به حقّ فاطمه و پدرش و همسرش و فرزندانش و آن راز نهفته در وجود او، حاجتت برآورده میشود، اگر خداوند متعال بخواهد."[عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال/۱۱/ ۱۱۴۶]یکی از نکات قابل توجه در سنت اهل معنا آن است که برای توسل به حضرت زهرا سلاماللهعلیها، ۵۳۰ مرتبه ختم این صلوات توصیه شده است.
این عدد با حساب حروف ابجد نام مبارک «فاطمه» به دست میآید: ف = ۸۰ا = ۱ط = ۹م = ۴۰ت = ۴۰۰ جمع این اعداد برابر است با: ۸۰ + ۱ + ۹ + ۴۰ + ۴۰۰ = ۵۳۰ ازاینرو، ختم ۵۳۰ مرتبه صلوات فاطمی به عنوان ذکری متناسب با نام حضرت فاطمه سلاماللهعلیها و دارای پیوند رمزی و معنوی با آن بانوی قدسی تلقی شده است.
این شیوه ذکر، در میان اهل سلوک و علاقهمندان به توسل فاطمی، جایگاه ویژهای یافته و بسیاری آن را از مجربات معنوی دانستهاند؛ هرچند، همانگونه که در پایان گفته میشود، الله أعلم و حقیقت و اثرات این اعمال نزد خدای متعال آشکارتر است.
آنچه بهروشنی از مجموع روایات و تجربههای معنوی اهل معرفت به دست میآید، این است که سلام و صلوات بر حضرت صدیقه طاهره سلاماللهعلیها افزون بر آثار عظیم اخروی ـ که در حدیث شریف پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله به آن تصریح شده ـ بیتردید ثمرات و برکات دنیوی نیز برای انسان در پی دارد.
نخستین اثر این عمل، ایجاد پیوند قلبی و معنوی میان بنده و آن بانوی قدسی است. همینکه انسان توفیق مییابد نام حضرت زهرا (س) را بر زبان جاری کند، درود نثار وجود نورانی او سازد و از روح قدسی ایشان مدد جوید، این خود نعمتی بزرگ و نشانهای از لطف الهی است. چنین ارتباطی، دریچهای به سوی انس با اهلبیت (ع) میگشاید و دل را در معرض نسیمی از رحمت و طهارت قرار میدهد.
آنچه بهروشنی از مجموع روایات و تجربههای معنوی اهل معرفت به دست میآید، این است که سلام و صلوات بر حضرت صدیقه طاهره سلاماللهعلیها افزون بر آثار عظیم اخروی ـ که در حدیث شریف پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله به آن تصریح شده ـ بیتردید ثمرات و برکات دنیوی نیز برای انسان در پی دارد.
نخستین اثر این عمل، ایجاد پیوند قلبی و معنوی میان بنده و آن بانوی قدسی است. همینکه انسان توفیق مییابد نام حضرت زهرا (س) را بر زبان جاری کند، درود نثار وجود نورانی او سازد و از روح قدسی ایشان مدد جوید، این خود نعمتی بزرگ و نشانهای از لطف الهی است. چنین ارتباطی، دریچهای به سوی انس با اهلبیت (ع) میگشاید و دل را در معرض نسیمی از رحمت و طهارت قرار میدهد.
صلوات و سلام فاطمی، بهگونهای لطیف، جسم و جان و روح انسان را جلا و صفا میبخشد؛ چرا که پیوند با یاد محبوبان الهی، انسان را از تیرگیها، گرفتاریها و پراکندگیهای نفسانی دور کرده و آرامشی درونی و معنوی در وجود او برقرار میسازد.
با توجه به آنچه از مقام رأفت، عطوفت و کرامت صدیقه کبری (س) شناختهایم ـ همان بانویی که پیامبر او را «امّ أبیها» نامید ـ بیتردید چنین سلامها و صلواتهایی بیپاسخ نخواهد ماند. از دریای مهر او، آنکه به او سلامی تقدیم کند، بیبهره باز نخواهد گشت؛ و آنکه صلواتی نثار ساحتش کند، از الطاف پنهان و آشکار او بهرهمند میشود.
ازاینرو، میتوان با اطمینان گفت: آثار صلوات بر حضرت زهرا (س) تنها محدود به جهان آخرت نیست، بلکه در همین زندگی دنیوی نیز برکاتی چون گشایش، آرامش، قوت قلب، نورانیت، برکت در زندگی، و توفیق در مسیر بندگی را به همراه دارد. و بیشک همانگونه که پیامبر فرمود، ثمرات اخروی و دنیویِ این عمل مبارک، شامل حال هر فرستندۀ صلوات خواهد شد.
اینک که در ایام میلاد با سعادت بانوی بزرگ اسلام و عالم بشریت، حضرت صدیقه طاهره سلاماللهعلیها، قرار گرفتهایم، دلها بیش از هر زمان دیگری متوجه آن وجود قدسی، بیمانند و حقیقتی ملکوتی میشود که نور وجودش، چون خورشیدی پنهان، بر همه عوالم میتابد؛ حقیقتی که از شدت نورانیت و وسعت مقام معنویاش، بسیاری از مراتب او برای ما ناشناخته و نادیده مانده است.
در این روزهای پربرکت، برخود لازم میدانیم که سلام و صلوات خود را به ساحت نورانی ایشان تقدیم کنیم؛ صلواتی که سرچشمهاش محبت است و سرانجامش قرب الهی. تکرار و تأکید این صلواتها، در حقیقت، تجدید عهد با ولایت اهلبیت (ع) و یادآوری منزلت آن بانوی بزرگوار در اندیشه و عمل ماست.
از درگاه خدای متعال با نهایت خشوع و امید مسئلت میکنیم که به حرمت و عظمت این گوهر آفرینش و «حقیقتی که به پایان نمیرسد»، همه ما را از جمله دوستداران، عاشقان و ولایتمداران آن حضرت قرار دهد؛ دلهای ما را با نور محبتش زنده بدارد و قدمهای ما را بر صراط پیروی از او و خاندان پاکش استوار سازد و از پروردگار مهربان مسئلت داریم که در دنیا و آخرت، ما را در زمره یاران و محبان فاطمه زهرا (س)، پدر بزرگوارش، همسر ارجمندش و فرزندان معصوم و مطهرش قرار دهد و با آنان محشور فرماید.
در برخی نقلها آمده است که پیامبر اعظم صلیاللهعلیهوآله، هرگاه دلگیر و اندوهگین میشد، به خانه فاطمه زهرا سلاماللهعلیها پناه میبرد؛ و آن حضرت را از سر محبت و عظمت، «اُمّ أبیها» میخواند. حضور فاطمه (س) برای پیامبر نهتنها آرامشبخش که سرمایهای روحانی بود؛ چنانکه وجود او تسکینبخش دردها و رنجهای رسول خدا میشد و فضای خانهاش مأمن و ملجأ قلب پیامبر بود.
اکنون ما نیز در این روزها، با همه نیازها و گرفتاریهایمان، به همان پاره تن پیامبر، به همان مادر پدر، و به همان سرچشمه رحمت و نور پناه آوردیم و با سوز دل عرض میکنیم: یا رسول الله!به حرمت دختر پاکت، طاهره مطهره، فاطمه زهرا سلاماللهعلیها، از خدای رحمان و رحیم بخواه: مشکلات کشور، انقلاب، نظام و مردم ما را هر چه سریعتر برطرف فرماید؛ به مسئولان ما عقل، علم، شعور، تدبیر، تواضع و صداقت عنایت کند، تا کمتر به گفتار بسنده کنند و بیشتر در میدان خدمت و عمل گام بردارند؛ اتحاد و انسجام ملی، میهنی، دینی و مذهبی را در میان اقشار مختلف جامعه پایدار و استوار بدارد؛ در رفع مشکلات معیشتی مردم و گشایش امور جوانان، بهویژه مسئله ازدواج، لطف و عنایت ویژه خود را فرو فرستد؛ و برف و باران رحمتش را بر این سرزمین و بر ملت عزیز ایران جاری و نازل فرماید. پروردگارا! به حق فاطمه و پدرش و شوهرش و فرزندانش، این دعاها را مستجاب گردان.آمین یا ربّ العالمین.
انتهای پیام 
