حجتالاسلام سلطانی:
نظریه اقتباس قرآن از عهدین ناشی از تجربهگرایی افراطی است
پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن تأکید کرد: پرداختن به مبانی برای رد نظریات مستشرقان اهمیت زیادی دارد زیرا اساس اقتباس قرآن از عهدین، مبتنی بر تجربهگرایی افراطی است که ما باید این تجربهگرایی افراطی را زیر سؤال ببریم.
به گزارش ایکنا، حجتالاسلام و المسلمین سید محمد سلطانی، پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، دوم آذرماه در نشست علمی «نقد و بررسی فرضیه تأثیرپذیری قرآن از دیاتِسّارون(انجیلِ آمیخته)» که در پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن برگزار شد، با بیان اینکه مطالعات تطبیقی قرآن و متون سریانی در دهههای اخیر خیلی مورد توجه قرار گرفته است، گفت: در این میان انجیل دیاتسارون با توجه به شواهدی که برخی خاورشناسان در مورد تأثیرپذیری قرآن ارائه کردهاند، جایگاه ویژه پیدا کرده است. در آثاری که پیشتر در این خصوص نوشته شده است، مورد توجه قرار نگرفته بود و تنها اثری که بنده یافتم، رسالت آقای ویتسون در سال 2011 در نقد یکی از آثار محققان دیگر بوده است. سلطانی با اشاره به انجیل آمیخته، بیان کرد: در کلام مسیحی در سدههای اول، نقدهایی بر تعدد اناجیل از سوی مانویان و مشرکین مطرح شد لذا برخی اندیشمندان مسیحی سعی کردند تا نقدها را پاسخ دهند و حل کنند و بگویند این چهار انجیل یک گزارش واحد است، لذا تلاش کردند یک روایت گسترده واحد از اناجیل استخراج کنند. مشکلی که در مورد دیاتسارون وجود دارد، این است که هیچ نسخهای از متن اصلی سریانی این اثر به دست نیامده است و تنها بازسازیهایی بر اساس ترجمههای ادبی و فارسی از آن وجود دارد.
سلطانی با بیان اینکه شاید بتوان گفت حدود 90 درصد این متن بازسازی شده است ولی کسی به طور کامل مدعی نشده است که نسخه اصلی آن وجود دارد، افزود: یک مسئله مهم این است که آیا انجیل در پیش از اسلام در سرزمین حجاز وجود داشته است یا خیر که بخواهیم در مورد دیاتسارون صحبت کنیم؟ دیدگاه غالب این است که ترجمه عربی از عهدین پیش از اسلام وجود نداشته است و نمیتوان ثابت کرد که آثار باستانی از کلیسا در مکه وجود داشته است یا انجیلی در حجاز یافت شده است لذا چنین ترجمهای وجود نداشته است.
پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با بیان اینکه دیدگاههای متضادی هم وجود دارد، اظهار کرد: رابرت هویلند سعی کرده است ثابت کند که ترجمه عربی از انجیل در نجران وجود داشته است که البته دیدگاه غالب نیست. خاورشناسان، یکسری ادله در مورد تأثیرپذیری قرآن از دیاتسارون مطرح کردهاند؛ جان وارمن چند مقاله در این مورد نگاشته و او از اولین افرادی است که تأثیر دیاتسارون را بر قرآن مطرح کرد و معتقد است توحید ارائهشده در قرآن برگرفته از ایدههای مسیحیت یعقوبی است که بین آنان دیاتسارون رواج داشته است و از نظر تاریخی هم حضور مسیحیان را در نجران و ... میتوان ثابت کرد.
وی اضافه کرد: یکی دیگر از شواهد ایشان آن است که شخصیتها و رویدادهای دیاتسارون در قرآن نام برده شدهاند، شاهد دیگر، او این است که انجیل به صورت مفرد در قرآن مطرح شده است، در حالی که چهار انجیل در همه جا از جمله حجاز وجود داشت، ولی قرآن اصرار بر انجیل واحد دارد، لذا آن را ریشه در دیاتسارون میدانند و اینکه پیامبر(ص) با اناجیل اربعه آشنایی نداشته است.
سلطانی بیان کرد: برخی پژوهشگران به شباهت قرآن و دیاتسارون پرداختهاند؛ کسانی چون سلیمان مراد بر روی شباهت بین متن قرآن و دیاتسارون معتقد هستند.
وی با بیان اینکه این ادعا را میتوان در چند نکته نقد کرد، افزود: اولین نقد، اینکه انجیل در قرآن، همان دیاتسارون است زیرا انجیل در خود اناجیل هم به صورت مفرد آمده است و حتی علمای مسیحی به صورت مفرد از انجیل نام میبرند زیرا قرآن به تحریف عهدین اشاره کرده است ولی اشاره به وجود چهار انجیل ندارد و اگر قرآن با این اناجیل آشنا بود، نقد خوب و قوی میتوانست بر مسیحیت وارد کند؛ در رد این ادعا کافی است نقد قرآن بر تورات را بر نقد قرآن بر انجیل مقایسه کنیم؛ در تورات هم تناقضات زیادی وجود دارد ولی قرآن نکتهگیریهای متنی از آن انجام نداده است و اصلاً قرآن ناظر به تحریف متنی عهدین نیست و البته درباره اینکه در دوره نزول قرآن کدام نسخه عهدین مورد تأیید قرآن بوده است، به صورت قطع نمیتوان ابراز نظر کرد.
سلطانی بیان کرد: شاهد بعدی اینکه، وارمن گفته است چرا قرآن بین دو مریم یعنی خواهر حضرت هارون و مریم مادر عیسی خلط کرده است؟ او میگوید در دیاتسارون نسبنامه وجود ندارد و پیامبر(ص) هم چون با اناجیل آشنا نبوده، این خلط رخ داده است. در نقد این ادعا میتوان رویکرد تیپولوژیکال را عنوان کرد. یعنی اسامی دو مریم یکی است و اینها دو شخصیت ممتاز خدا هستند و انتساب یکسان و مشابه برخاسته از تفسیر تیپولوژیکال است، یعنی مریم عهد قدیم پیشنمون مریم عهد جدید است.
این پژوهشگر قرآنی با بیان اینکه قرآن اصرار دارد که انبیاء را در یک سلسله نسبی قرار دهد، گفت: از جمله در آیه شریفه: إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ؛ قرآن تلاش دارد تا پیوند حضرت مریم(س) را با انبیاء گذشته نشان دهد زیرا عیسی(ع) پدر ندارد که از طریق او به انبیاء پیشین متصل شود.
سلطانی اظهار کرد: نکته دیگر اینکه عدم دسترسی به دیاتسارون در قبل از اسلام، دوره نزول قرآن ثابت شده و در آن دوره هیچ کلیسایی هم وجود نداشته است. نکته دیگر اینکه دیاتسارون کامل به ما نرسیده است که بخواهیم مقایسه کامل کنیم و قضاوت دقیق داشته باشیم زیرا با متنی ناقص روبرو هستیم و با بازسازی این کتاب مواجهیم که محتمل تغییرات است.
سلطانی بیان کرد: نکته دیگر اینکه صرف شباهت نمیتواند دلیل بر این باشد که قرآن از دیاتسارون اثر گرفته است؛ آن چه مستشرقان به آن متمایل هستند، تأثیر پیامبر(ص) از عهدین به صورت شفاهی است زیرا هیچ شاهدی بر وجود نسخههای مکتوب از اناجیل و دیاتسارون در آن دوره در حجاز نداریم.
نظریه اقتباس قرآن از عهدین ناشی از تجربهگرایی افراطی است
همچنین حجتالاسلام و المسلمین علی اسدی، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف با بیان اینکه بحث اثرپذیری قرآن از منابع دیگر به ویژه با محوریت عهدین هنوز همچنان موضوعی مطرح در محافل علمی است، گفت: این موضوع از مباحث چالشبرانگیز است. تمرکز بر دیاتسارون اهمیت بیشتری دارد زیرا مرتبط با مناطق پیرامونی شبه جزیره بوده است و ارتباط پیامبر(ص) با چنین منبعی نسبت به عهدین بیشتر بوده است چون قرابت جغرافیایی و ارتباطات بیشتری هم وجود داشته است.
وی افزود: روش تاریخی و انتقادی این نوشته از نقاط قوت آن است؛ همچنین پیشینه پژوهش در حد خوبی پوشش داده شده و متن هم ساختاریافته و منظم و مبتنی بر محورهای مشخص است.
اسدی با اشاره به برخی نقاط ضعف، اظهار کرد: پرداختن به مبانی برای رد نظریات مستشرقان اهمیت زیادی دارد زیرا اساس اقتباس قرآن از عهدین مبتنی بر تجربهگرایی افراطی است و ما باید این تجربهگرایی افراطی را زیر سؤال ببریم، ضمن اینکه مستشرقان براساس یکسری پیشفرضها در مورد نقد عهدین وارد نقد قرآن هم شدهاند که این پیش فرضها مبنایی ندارد.
وی اضافه کرد: موضوع دیگر مفهومشناسی است، از جمله در مورد تعریف مسیحیت سریانی و تفاوت آن با سایر گروههای مسیحی که باید بیان میشد، همچنین مفهوم تأثیرپذیری، زیرا انواع و اقسام مختلفی دارد. نکته دیگر اینکه مثلاً در رد ادعای بیاطلاعی قرآن از وجود اناجیل یکسری شواهدی میتوان آورد تا قدرت اقناعکنندگی بحث بیشتر شود.
اسدی بیان کرد: این موضوع که قرآن هم انجیل را مفرد به کار برده زیرا در عهدین هم مفرد به کار رفته است، مورد پذیرش ما نیست زیرا این مسئله به تفاوت اساسی در نگاه قرآن به انجیل برمیگردد و نه شباهت با عهدین. قرآن در مفردآوردن انجیل نگاهش با مسیحیت متفاوت است و با صراحت انجیل را کتاب آسمانی نازل شده بر عیسی(ع) میداند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن تصریح کرد: اینکه انجیل چهارتا هست به معنای این نیست که در یک دوره چهار انجیل وجود داشته است بلکه یک دورهای، دوره انجیلنگاری بوده است و تا 200 انجیل در این دوره نوشته شده بود که رایج بود و براساس آن عمل میشد و بعداً چون اختلاف بیان آنها به وجود آمد، از بین آن، چهار انجیل را انتخاب کردند یعنی هر چهار نفر خواستهاند روایت خودشان را از انجیل بیان کنند، مانند مصاحفی که صحابه از قرآن داشتند؛ البته در قرآن اختلاف در قرائات بود ولی در انجیل، اختلاف در محتوا هم زیاد شد.
اسدی اضافه کرد: انجیل یکی بوده است و در عهد جدید هم بر آن تصریح شده است ولی روایت راویان از آن متفاوت است، همچنین تلاش برای ایجاد وحدت بین اناجیل و نوشتن دیاتسارون شاهدی بر وجود یک انجیل در مسیحیت است.
انتهای پیام 
