کم‌توجهی به شخصیت تمدنی حضرت زهرا(س) در عزاداری‌ها

به گزارش ایکنا، سیدعلیرضا عالمی؛ عضو شورای علمی گروه مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شامگاه دوم آذرماه در نشست علمی «حضرت فاطمه(س) و تمدن اندیشی» که از سوی این پژوهشگاه برگزار شد با بیان اینکه حضرت زهرا(س) یک شخصیت قدسی است، گفت: شخصیت قدسی حضرت قابل الگوبرداری نیست زیرا ما نمی‌توانیم حضرت زهرا(س) باشیم؛ البته این شخصیت قدسی دلالت تمدنی دارد یعنی ما توسط این شخصیت قدسی می‌توانیم جایگاه او را در منظومه آفرینش مشخص کنیم و تلاش کنیم تا زیست ما شبیه ایشان باشد. 

 

وی با بیان اینکه گاهی مسائل تاریخی در مورد آن حضرت مورد توجه ما هست مانند اینکه ایشان چند سال زنده بودند و یا اینکه در چه سنی به شهادت رسیدند، افزود: به نظر بنده ما باید بیش از بعد تاریخی در مورد حضرت به شخصیت تمدنی ایشان توجه کنیم؛ یکی از فضاهای آسیب‌زا در مورد آن حضرت این است که ما عمدتا مباحث تاریخی را به عنوان شاخص در نظر می‌گیریم و برعکس نیست که بخواهیم مسائل تاریخی را با رویکرد تمدنی مورد دقت قرار دهیم.

 

عالمی بیان کرد: بعد از رحلت نبی مکرم اسلام(ص) جایگاه کانونی آن حضرت در تحولات و شکل‌گیری جریانات سیاسی و مذهبی و اجتماعی قابل تحلیل است ولی متاسفانه ما در معرفی این جایگاه کم‌کاری کرده‌ایم.

 

این پژوهشگر تاریخ و سیره با اشاره به فهم و عمل تمدنی با بیان اینکه در این مقوله دچار کاستی هستیم، اظهار کرد: در دوره معاصر فهم تمدنی ما دچار اختلال شده که یکی از دلایل آن این است که ما از  قرآن به عنوان مرامنامه و نظام‌نامه تمدنی فاصله گرفته‌ایم و مراجعه تمدنی به قرآن نداریم ضمن اینکه هویت تمدنی خود را در دو قرن اخیر از دست داده‌ایم و عملا امت اسلامی از بین رفته است و تبدیل به اقوام و ملیت‌های مختلف و ... شده‌ایم. 

 

عضو شورای علمی گروه مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه امت اسلامی مرجعیت خود را از دست داده است، افزود: ما تمدن غرب را با شخصیت‌های تمدنی آن‌ها یعنی کسانی چون هگل و هابز و هانتینگتون و ... می‌شناسیم؛ حال فرق بین شخصیت‌های تمدنی با غیرتمدنی وجود دارد؟ مخاطب شخصیت‌های تمدنی همه انسان‌ها هستند یعنی تفکر آنان معطوف به همه انسان‌ها است نه فقط قوم و قبیله و ملت و کشور خودشان؛ شخصیت‌های تمدنی محصور به یک تاریخ نیستند؛ یک شخصیت تاریخی به تاریخ سپرده می‌شود ولی شخصیت‌های تمدنی با اینکه در تاریخ زیست می‌کنند ولی تفکر  آنان در یک مقطع تاریخی باقی نمی‌ماند و دفن نمی‌شود و حضرت زهرا(س) یک چنین شخصیتی دارند. 

نویسنده و پژوهشگر آثار مذهبی بیان کرد: زمانی که سخن از تمدن داریم تمدن یک کلان نظام زیستی و هویتی است و ما وقتی می‌خواهیم شخصیت حضرت زهرا(س) را بررسی کنیم باید با این رویکرد باشد. بسیاری از آثار تدوین شده در ذیل شخصیت قدسی آن حضرت و جایگاه معنوی ایشان است در حالی که حضرت زهرا علاوه بر شخصیت قدسی و معنوی و تاریخی یک شخصیت تمدنی هم هستند.  

 

عالمی در ادامه با بیان اینکه یکی از آفات آن است که ما برای مقاصد خاص سیاسی و یا فرهنگی مانند مسئله حجاب از حضرت زهرا(س) یاد می‌کنیم، اضافه کرد: وقتی سخن از چادر آن حضرت می‌کنیم ولی اینکه حجاب در چه ساختاری از وجود آن حضرت قابل تحلیل است مورد توجه ما نیست و یا عمدتا تلاش می‌کنیم از شخصیت قدسی آن حضرت الگوبرداری کنیم که اساسا برای ما قابل الگوبرداری نیست و آن وقت مقوله حجاب را با این شخصیت قدسی مرتبط می‌کنیم.

 

وی افزود: ما باید از زوایای دیگری به این مسئله ورود کنیم که نمی‌کنیم یا در جدال‌های بینامذهبی از قضیه حضرت زهرا(س) برای یک گفتمان درونی بهره می‌بریم در حالی که متفکران و دانشمندان حوزوی و ادنشگاهی و محققان باید ایشان را به عنوان یک شاخص برای جامعه اسلامی و تمدنی مطرح کنند. متاسفانه الان به این بعد تمدنی و اسلامی آن حضرت توجه لازم وجود ندارد؛ ما می‌خواهیم الگو برای زنان معرفی کنیم می‌گوییم ایشان الگوی زنان عالم است  در صورتی که آن وجود مقدس الگو برای تمام بشریت است و در فضاهای علمی باید به این مقوله بیش از پیش توجه شود. 

 

عالمی با بیان اینکه فقط عزاداری کردن و مناسبت گرفتن برای حضرت مفید نیست و قبل از آن باید جایگاه ایشان را بشناسیم، تصریح کرد: بحث دیگر توجه به نقش‌آفرینی آن حضرت است که معتقدم در چند ساحت می‌تواند برای ما نقش‌آفرینی کنند؛ اول ساحت معرفتی؛ کاری که خود حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) تلاش کردند تا شناخت از خودشان و جایگاهشان را بعد از وفات پیامبر(ص) در نزد مردم بالا ببرند و خودشان را به آنان بشناسانند و مسئله دیگر هم هویت‌بخشی است که حضرت زهرا(س) می‌ توانند به جامعه اسلامی به عنوان شاخص تمدنی عطا کنند؛ اگر ما نگاه درون مذهبی و درون اسلامی به فاطمه(س) داشته باشیم ظلم به ایشان است و باید نقش‌آفرینی ایشان در تمدن اسلامی مورد توجه باشد.

عضو شورای علمی گروه مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر اینکه چقدر سیره و زندگی و خط و مشی آن حضرت در زندگی و زیست ما مسلمانان و شیعیان جاری است، اظهار کرد: الان چقدر این خط و سیره در سیاست و فرهنگ و معرفت و اقتصاد ما جاری و ساری است؛ مگر حضرت فاطمه را فقط باید در روضه یاد کنیم و در بانک و دانشگاه و حوزه و سیاست و اقتصاد و فرهنگ و پوشش ما حضور نداشته باشند؟

 

وی تاکید کرد: باید تفکر و اندیشه و نحوه زیست فاطمه برای ما سرمشق زیست در دنیای کنونی باشد زیرا او شخصیتی فرازمانی و فرامکانی و تمدنی است در حالی که رسانه و حوزه و دانشگاه ما ایشان را به عنوان یک شخصیت تمدنی معرفی نکرده است. 

 

عالمی به فرازی از خطبه فدکیه آن حضرت در مورد امامت اشاره کرد و گفت: ایشان در فرازی فرمودند: و جعل طاعتنا نظام للمله و امانا للفرقه؛ باید این فرازها از منظر دلالات تمدنی مورد توجه قرار بگیرد زیرا روش چگونگی اندیشه و عمل تمدنی را نشان می‌دهد.