ضعف مخاطب‌شناسی مشکل عمده ترجمه‌های قرآن است
گروه ادب: پژوهشگر قرآن گفت: در اغلب ترجمه‌های قرآن قواعد زبان عربی چندان رعایت نشده است و توجه به مخاطب‌شناسی در آنها دیده نمی‌شود.
رضا فرشچیان، پژوهشگر قرآن کریم، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره شناخت مخاطب در حوزه ترجمه‌های قرآن گفت: هر قشری از جامعه با هر سطح تحصیلاتی، قرآن را به گونه‌ای متوجه می‌شود و اگر مترجم بتواند برای کودکان و یا افراد دیگر در هر سطح تحصیلاتی به گونه‌ای ترجمه کند که برای آنها کاربرد بیشتری داشته باشد و بتوانند به مفاهیم و معارف قرآن دست یابند، کار خوبی است و به نظر مفید می‌آید، به شرطی که مخل معنای قرآن نباشد.
قواعد زبان عربی در اغلب ترجمه‌ها رعایت نشده است
وی افزود: حدود 10 – 11 ترجمه قرآن را از چند جهت بررسی کرده‌ام؛ یکی اینکه آیا مترجمان توانسته‌اند معانی یکسان قرآن را در ترجمه‌های خود به کار ببرند، به این معنی که اگر واژه یا عبارتی در قرآن به یک معنی است، این یکسانی تا چه حد رعایت شده است و از سوی دیگر مترجمان چه اندازه توانسته‌اند قواعد عربی را در ترجمه خود مورد توجه قرار دهند. تمام این ترجمه‌ها یک مشکل اساسی دارند و در اغلب آنها قواعد زبان عربی رعایت نشده است و توجه به مخاطب در آنها دیده نمی‌شود، غیر از ترجمه‌هایی که برای کودکان انجام شده است.
فرشچیان در پاسخ به اینکه آیا این ظرفیت وجود دارد که برای مخاطبان ترجمه‌های گوناگونی انجام داد، بیان کرد: امکان آن هست، به شرطی که کار با دقت انجام شود و یکسری افرادی هستند که ترجمه‌های خاصی از قرآن را می‌پسندد؛ به‌عنوان مثال ترجمه قرآن «زمخشری» ادبی است و یا ترجمه منظومی که «امید مجد» انجام داده نمی‌توان ترجمه قرآن به شمار آورد؛ چرا که ترجمه قرآن را در قالب ابیاتی به کار برده است و بعید می‌دانم که در بخشی از جامعه که نگاه ادبی به قرآن دارند، نفوذ داشته باشد.
برخی از مترجمان قرآن مشکل علمی دارند
وی ادامه داد: برخی از مترجمان قرآن مشکل علمی دارند و ترجمه‌های معاصری که وجود دارد، عمدتاً دچار مشکل هستند، حال با این مشکل مترجمان، اگر بخواهند مخاطب‌شناسی هم داشته باشند، از عهده آن برنمی‌آیند و فکر نمی‌کنم کسی باشد که هم قرآن‌شناس باشد و هم به زبان عربی تسلط کافی و کامل داشته باشد و اگر بخواهد ترجمه منظوم انجام دهد، علاوه بر این موارد باید آشنا به بلاغت شعر فارسی باشد، که عملاً امکان‌پذیر نیست که همه این موارد در یک نفر جمع باشد.
فرشچیان تصریح کرد: یکی از اشکالاتی که در ترجمه‌های قرآن دیده می‌شود، این است که صیغه‌ها و افعال به درستی تشخیص داده نشده است و یا به اشتباه ترجمه شده‌اند. البته برخی از ترجمه‌های قرآن هستند که حتی در مدح آنها مقالاتی نوشته شده است، آیا می‌توان گفت که آنها می‌توانند عملاً ترجمه‌ای دقیق از قرآن ارائه دهند و از طرفی مخاطب را هم در نظر بگیرند که به نظر می‌رسد این امر در جامعه ما امکان‌ناپذیر است، اما اگر این کار بشود، خوب است.
ضرورت شعر مترجم را از معانی قرآن دور می‌کند
این پژوهشگر قرآن در ادامه گفت: این گونه نیست که بگوییم ترجمه به زبان مقصد فارسی به مترجم اجازه نمی‌دهد که ترجمه را برای سطوح گوناگون ترجمه کند بلکه بی‌دقتی مترجمان است که در ترجمه‌ها دارند. به عنوان مثال مشکلاتی که در ترجمه‌های انگلیسی قرآن در ایران وجود دارد، به اندازه ترجمه‌های انگلیسی که عرب‌ها انجام می‌دهند نیست و به نظر می‌رسد این موضوع از اشتراکاتی که در میان زبان عربی و فارسی وجود دارد، ناشی می‌شود و مترجمان به این موضوع دقت نمی‌کنند که شاید در قرآن معانی دیگر داشته باشد.
وی در پایان درباره ترجمه‌های منظوم نیز بیان کرد: مطالعات زیادی بر روی ترجمه‌های منظوم قرآن نداشته‌ام، اما نگاه کوتاهی که بر آنها داشتم، نشان می‌دهد که مجبورند خارج از قرآن در چارچوب اوزان مطالبی را به آنها اضافه و یا کم کنند که ضرورت شعر اقتضا می‌کند که آنها نتوانند در راستای معانی قرآن بمانند.
گفتنی است، رضا فرشچیان، دارای دکتری علوم قرآن و حدیث و استادیار و عضو هیئت علمی گروه الهیات دانشگاه شهید باهنر کرمان است و تاکنون مقالات متعددی از وی منتشر شده است که از جمله آنها می‌توان به معرفی و بررسی نشانه‌های اعراب در نسخه‌های کهن از قرآن کریم، بررسی ترجمه آیات متشابه لفظی در هفت ترجمه فارسی قرآن، بررسی پاره‌ای از واژگان فارسی قرآن کریم و پیشینه آن در ادب عربی اشاره کرد.
توصیه میکنم ترجمه دکتر مجد را حتما مطالعه بفرمائید نظرتان عوض خواهد شد.