انگاره‌های فرهنگ اروپایی از پیامبر اسلام(ص)
استاد دانشگاه نانت فرانسه گفت: انگاره‌های متعددی از پیامبر اسلام در فرهنگ اروپایی طی دوره‌های گوناگون وجود دارد، ولی همه آنها تلاش می‌کنند تا وحیانیت و نبوت حضرت محمد(ص) را نادیده بگیرند.
به گزارش ایکنا از اصفهان، دومین پیش‌نشست از نشست‌های علمی همایش بین‌المللی «مطالعات قرآنی و سیره نبوی از منظر اروپائیان» با موضوع «پروژه قرآن اروپایی» شب گذشته، اول آذرماه با سخنرانی جان تولن، استاد تاریخ دانشگاه نانت فرانسه به‌صورت برخط برگزار شد.
اصغر منتظرالقائم، دبیر این نشست در معرفی جان تولن اظهار کرد: جان ویکتور تولن در سال 1959 در شهر میلواکی، ایالت ویسکانسین آمریکا به دنیا آمده، دوره کارشناسی را در دانشگاه ییل و دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا را در دانشگاه شیکاگو، دانشکده مطالعات علوم اجتماعی پیشرفته گذرانده است. زمینه‌های پژوهشی وی عبارتند از روابط مذهبی و فرهنگی میان جهان لاتین و جهان عرب و اسلام در سده‌های میانه و تاریخ تعامل یهودیان، مسیحیان و مسلمانان.
وی افزود: تولن در دانشگاه‌های آمریکا، اروپا، آفریقا و خاورمیانه تدریس کرده و در حال حاضر، در دانشگاه و آکادمی علوم نانت مشغول تدریس و تحقیق است. وی به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و اسپانیایی تسلط دارد و آثار خود را به این سه زبان می‌نویسد. تاکنون برای انجام دو طرح پژوهشی بزرگ از اتحادیه اروپا کمک مالی دریافت کرده و در سال 2008 جایزه آکادمی علوم فرانسه را به خود اختصاص داده است. آثار تولن به زبان‌های ایتالیایی، عربی، لهستانی، روسی، کره‌ای و بوسنیایی ترجمه شده و آخرین اثرش با عنوان «Faces of Mohammad» به زبان فارسی در حال ترجمه است.
در ادامه این وبینار، تولن به پروژه قرآن اروپایی اشاره کرد و گفت: در این پروژه با بررسی تعدادی از ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن تلاش کرده‌ام تا تأثیر قرآن را بر فرهنگ اروپایی روشن کنم. تاکنون 6 جلد کتاب درباره کنفرانس‌های مربوط به پروژه یادشده چاپ و منتشر شده است که تعداد این کتاب‌ها به 20 جلد خواهد رسید.
وی ادامه داد: بخشی از انگاره‌های مربوط به قرآن کریم در فرهنگ اروپایی از این افسانه ناشی می‌شود که قرآن منسوب به پیامبری دروغین است؛ فرد شیادی که برای فریب دادن پیروان خود به این افسانه‌سرایی دست زد. در شمایل‌های مربوط به این افسانه، پیامبر دروغین با کبوتری بر شانه‌اش دیده می‌شود، به این معنا که وحی را از طریق آن کبوتر دریافت می‌کند و کتابی که روی شاخ گاو قرار دارد، نشان میدهد که وقتی پیامبر کاذب مشغول وعظ و سخنرانی بوده، گاو از راه می‌رسد و آن کتاب را با خود می‌آورد تا سندی بر اثبات رسالت او باشد. این تصویر و افسانه از قرآن و اسلام بسیار مغرضانه است و تا قرن‌ها ادامه پیدا می‌کند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: نگاه دیگری نیز به قرآن وجود دارد که می‌توان گفت عالمانه‌تر و مثبت‌تر است و آن احترام قائل شدن برای قرآن همچون کتاب مقدس است. رابرت کتون به توصیه پطر، راهب اعظم دیر کلونی در فرانسه قرآن را ترجمه کرد و البته هدفش، رد قرآن بود؛ اما نکته قابل تأمل این است که تلاش کرد تا ترجمه‌ای ادیبانه و فاخر از قرآن به زبان لاتین انجام دهد و در چاپ کتاب از تذهیب بهره برد، مانند کاری که برای کتاب مقدس انجام می‌شد و به نوعی به قرآن احترام گذاشت؛ ولی تحشیه‌هایی که نوشت، غالباً خصومت‌آمیز بود و در طرح مباحث اختلافی مربوط به الهیات مسیحی و اسلامی، نگاه خصومت‌آمیز او به چشم می‌خورد.
وی به تصویری از پیامبر اسلام مربوط به سال 1516 اشاره کرد و ادامه داد: در این تصویر، حضرت محمد(ص) همچون نویسنده یک کتاب نشان داده شده، نه کسی که دریافت‌کننده وحی است؛ گویی ایشان به‌مثابه فیلسوف یا ادیبی مانند نویسندگان ایتالیایی قرون وسطا یا دوره رنسانس بوده و شأنیت آن حضرت را در حد یک نویسنده قرار میدهد.
تولن با اشاره به شمایل‌نگاری دیگری که ارجاع به قرآن و پیامبر اسلام را نشان میدهد، گفت: متألهین مسیحی در مجادلاتی که با یکدیگر داشتند، بعضاً به قرآن استناد می‌کردند که نکته‌ای عجیب است؛ مثلاً درباره بارداری بدون لقاح حضرت مریم(س) به نگاه قرآن مبنی بر باکره بودن آن حضرت و بارداری ایشان بدون ازدواج استناد می‌کردند. البته چنانکه در این تصویر مشخص است و متألهین مسیحی را در حال جدال با یکدیگر بر سر این مسئله نشان میدهد، استناد آنها به نقل قولی از پیامبر اسلام بر اساس حدیثی از صحیح بخاری است، نه بر اساس قرآن.
وی تصریح کرد: نگاه دیگر به حضرت محمد(ص)، تلقی ایشان به‌مثابه قانون‌گذار است که کتاب شریعت یا قوانین را آورد؛ برای مثال در قرن 18 که عصر خردگرایی بود، فردی به نام امانوئل پاستوره کتابی با عنوان «زرتشت، کنفوسیوس و محمد» نوشت و پیامبر اسلام را جزو قانون‌گذاران بزرگ در تاریخ بشر در نظر گرفت. او البته وحیانیت پیامبر اسلام را رد می‌کرد؛ ولی در عین حال می‌خواست بگوید که ایشان نیز مانند قانون‌گذاری چون سولون برای متقاعد کردن مردم خود به قانون‌مداری و تن دادن به قوانین ادعای وحیانیت کرد تا از این راه، قوانین را در جامعه خود اجرا و مردم شبه‌جزیره عربستان را متحد کند. به نوعی می‌توان گفت در قرن 18 نگاه مثبت‌تری به پیامبر اسلام شکل گرفت، اگرچه به ایشان به‌مثابه قانون‌گذار و نه پیامبر نگریسته می‌شد.
هماهنگ‌کننده پروژه قرآن اروپایی افزود: تصویری وجود دارد که ناپلئون و سران ارتش او را پس از فتح مصر در مراسمی به‌مناسبت میلاد پیامبر اسلام نشان میدهد. در این تصویر، ناپلئون ادعا می‌کند به قرآن بسیار علاقه‌مند است و دوست دارد با علما رابطه خوبی داشته باشد که درواقع شگردی برای تثبیت سلطه فرانسه بر مصر بود و البته مؤثر واقع نشد.
وی در پایان به تصویری از دیوان عالی آمریکا در سال 1935 اشاره کرد و گفت: در این تصویر، نمایی از قانون‌گذاران بزرگ را می‌بینیم که از حمورابی آغاز می‌شود و حضرت محمد(ص) نیز شمشیر و قرآن به دست در میان امپراتور روم و شارلمانی فرانسه به چشم می‌خورد؛ درواقع ایشان جزو قانون‌گذاران بزرگ جهان در نظر گرفته شده که ادامه همان نگاه قرن 18 است. البته نظام قضایی آمریکا را هم در بالاترین مرتبه و سطح قانون‌گذاری نشان داده است.
یادآور می‌شود، همایش بین‌المللی «مطالعات قرآنی و سیره نبوی(ص) از منظر اروپائیان» با هدف معرفی، تبیین و نقد و تحلیل آثار، رویکردها، روش‌ها و سبک پژوهش مستشرقان و اروپائیان در حوزه مطالعات قرآنی و سیره نبوی(ص)، ۲۴ بهمن‌ماه سال جاری به همت گروه علوم قرآن و حدیث و گروه تاریخ و ایران‌شناسی دانشگاه اصفهان برگزار می‌شود.
علاقه‌مندان تا ۳۰ آذرماه جاری برای ثبت‌نام و ارسال مقالات می‌توانند به ترتیب به نشانی www.quraneuro.ui.ac.ir و quraneuro@res.ui.ac.ir مراجعه کنند. همچنین برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانند با شماره ۰۹۰۵۸۵۱۷۱۴۳ تماس بگیرند.
محبوبه فرهنگ
انتهای پیام
