«إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ»؛ بیانگر اخلاص و صداقت در عبادت
امام جمعه همدان در ادامه تفسیر سوره حمد ضمن بررسی علل جمع بودن فعل در این آیه بیان کرد: این آیه بیانگر اخلاص و صداقت در عبادت پروردگار جهانیان است، با گفتن این آیه در پیشگاه خداوند می‌خواهیم اقرار کنیم که من با تمام قوای مُلکی و ملکوتی خود، تو را ستایش می‌کنم.
به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله شعبانی موثقی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه همدان، شب گذشته در هفتادمین جلسه تفسیر قرآن کریم که در مسجد مهدیه همدان برگزار شد، اظهار کرد: امیدواریم قاریان نوجوان را در جلسات قرآنی بیشتر ببینیم، هیئت امنای مساجد کرسی‌های قرائت را با حضور نوجوانان توسعه دهند.
وی در ادامه تفسیر سوره حمد و نکات تفسیری که در جلسه قبل در مورد آیه «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» مطرح شد، گفت: شیخ بهایی در کتاب «منهاج‌النجاح» تفسیری از این آیه را با اشاره به قاعده‌ای در فقه به نام «خیار تبعض صفقه» بیان می‌کند؛ طبق این قاعده که در معامله به کار برده می‌شود، شریعت می‌گوید در صورت انجام یک معامله و یا فسخ آن، یا وسیله را به طور کامل پس از معامله باید نگه داشت یا اگر فرد می‌خواهد آن را پس دهد باید به صورت کامل پس دهد و نمی‌تواند تنها بخشی از آن را برگرداند.
شعبانی با اشاره به این قاعده فقهی، بیان کرد: یکی از علل جمع به کار بردن فعل در آیه «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» این است که نماز ما با نماز اولیا خلط شده و خداوند حکمی که خود داده را نقض نمی‌کند، وقتی این آیه را بیان می‌کنیم یعنی تمام نماز افرادی که اقامه شده به پیشگاه خداوند رفته و طبق این حکم از خدا می‌خواهیم که یا همه نمازها از جمله نماز اولیا و نماز ایراددار من نوعی را هم بپذیرد یا همه را پس دهد، از آنجا که خداوند نماز اولیا را پس نمی‌دهد پس با این روش نماز ما را هم می‌پذیرد.
امام جمعه همدان به علت دیگری در مورد جمع بودن فعل در این آیه سوره حمد اشاره کرد و یادآور شد: اولین کسی که نماز خواند پیامبر اکرم(ص) بود و ایشان به عنوان پدر امت این آیه را به نیابت از طرف همه ما گفتند که مقتدای ما هستند، همچون نماز جماعت که امام جماعت وقتی نیت می‌کند به صورت جمع نیت می‌کند.
بیشتر بخوانید:
- آیه «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» قوای مختلف انسان را به حالت اعتدال می‌رساند
- سوره «حمد» خوف و رجا را در وجود انسان به نظم می‌رساند
- دلیل خواندن سوره حمد در نماز چیست
- مالک بودن خداوند همراه با دوستی و مبتنی بر مهرورزی است
- مالکیت خداوند در عالم حقیقی است
شعبانی با اشاره به حدیثی از امام حسن عسکری(ع) که در کتاب تفسیر ایشان آمده است، بیان کرد: «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» یعنی «نطیعک مخلصین مع التزلل و الخضوع بلا ریاء و سمعه، خالصانه از تو اطاعت می‌کنیم و در مقابل تو اهل ریا و رساندن خضوعم به دیگران هم نیستم» طبق این حدیث «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» اعلان اخلاص است. می‌گوییم در مقابل دیگران سر خم نمی‌کنیم و آنها برایمان مهم نیستند چراکه در صورتی که خوشایند دیگران برایمان مطرح باشد دچار شرک شده‌ایم.
وی با تأکید بر اینکه آیه «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» اشاره به اخلاص دارد، با اشاره به حدیثی از پیامبر(ص) ابراز کرد: به فرمایش پیامبر اکرم(ص) اخلاص مراتبی دارد، برای اینکه خداوند را خالصانه عبادت کنیم، «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» می‌گوییم که این آیه نفی 5 مذهب است؛ از جمله دهریان، مشرکان، زرتشتیان، نصرانیت و یهودیت که با گفتن این آیه تمام آنها را نفی می‌کنیم.
شعبانی توضیح داد: پیامبر می‌فرماید در گفتن این آیه 5 مسئله را در نظر بگیرید، اول اینکه خدایا تو یکی هستی و آن سخنی که دهریه می‌گویند که عالم خدا ندارد را رد می‌کنیم و همچون آنها نیستیم چراکه دهریه منکران خدا هستند، دومین نکته اینکه ما دوگانه پرست نیستیم، همچون دین زرتشت؛ ایرانی‌ها قبل از پذیرش اسلام مجوس بودند، کورورش به گفته علما از پیامبران اهل توحید بوده اما این دین بعد از این پیامبر دچار انحراف شده و قائل به ثنویت هستند، یک خدای خوبی‌ها به نام اهورامزدا دارند و یک خدای بدی‌ها که اهریمن می‌گویند. این دیدگاه بر اساس ناتوان بودن در فلسفه شر به این سمت رفت که خدای دیگری را برای منشا بدی‌ها و ناکامی‌های خود ایجاد کردند. لذا در این آیه به این نکته توجه داریم که همچون زرتشتیان نیستیم، همانطور که در قرآن کریم آمده است « وَقَالَ اللَّهُ لَا تَتَّخِذُوا إِلَٰهَيْنِ اثْنَيْنِ ۖ إِنَّمَا هُوَ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ ۖ فَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ و خدای یکتای عالم فرموده که به راه شرک و دو خدایی نروید، که خدا یکی است پس تنها از من بترسید و بس.» ( نحل / 51 ).
وی ادامه داد: نکته سومی که در این آیه سوره حمد باید به آن توجه داشته باشیم؛ یعنی مانند مشرکان عرب هم نیستیم که بت‌ها را واسطه فیض خداوند می‌داستند. و همچون کافران هم که فقط بت‌ها را خداوند می‌دانستند نیستیم. نکته پنجم نیز این است که همچون یهودیان و مسیحیان نیز خداوند را عبادت نمی‌کنبم که قائل به وجود خدا هستند اما برای فرزندی در نظر دارند، مسیحیان عیسی را پسر خدا می‌دانند و یهودیان نیز عزیر را پسر خدا می‌دانند.
نماینده ولی فقیه در استان همدان با اشاره به اینکه این آیه سوره حمد بیانگر صداقت در عبادت نیز هست، تصریح کرد: با گفتن این آیه در پیشگاه خداوند می‌خواهیم اقرار کنیم که من با تمام قوای مُلکی و ملکوتی خود، تو را ستایش می‌کنم، با فکر، خیال، قوه واهمه، قوه غضبیه و قوه شهویه و... عبد تو هستیم، در صورتی که این قوا به اعتدال برسند بنده به عبودیت خود می‌رسد و سپس به حکمت دست پیدا می‌کند. که این نوع عبادت، عبادتی صادقانه محسوب می‌شود.
وی اشاره کرد: در این باره سید بن طاووس می‌گوید بالاترین مرحله صداقت در صحبت کردن با خدا این است که وقتی می‌گوییم «إيّاك‌َ نَعبُدُ وَ إِيّاك‌َ نَستَعِين‌ُ» حتی انتظار بهشت هم نداشته باشیم و خداوند را فقط برای خودش عبادت کنیم. یعنی اگر تو را عبادت می‌کنیم برای دریافت پاداش بهتر باشد بلکه فقط و فقط خدا را برای خودش بپرستیم.
شعبانی با ذکر مثالی از نوع عبادت پیامبر اکرم(ص) گفت: شبی که یکی از همسران پیامبر نیمه شب بیدار شد و دید پیامبر(ص) نزد او نیست دنبالشان گشت و سپس ایشان را در حال نماز و در سجده یافت که بسیار گریه می‌کردند گفت این پیامبر تو که سزاوار بهشت هستی و این وعده خداست چرا به خود رنج می‌دهی؟ پیامبر فرمودند من باید حق شاکر بودن خود را به جا بیاورم مسئله بهشت و حوری نیست مسئله این است که خداوند سزاوار عبادت است.
وی در پایان گفت: انسان‌ها سه دسته هستند؛ دسته‌ای که در پی دنیا هستند خداوند به آنها از دنیا می‌دهد، دسته دوم به دنبال آخرت هستند، آن را هم خداوند می‌دهد و عده قلیلی هستند که فقط خداوند را می‌خواهند که قلب‌های متعلق به خداست به آنها هم دنیا را می‌دهد هم آخرت و هم خدا دارد. «چون که صد آید نود هم پیش ماست».
انتهای پیام
