انسان باید عزت و شرف وجودی خود را به فعلیت برساند

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، در نشست مجازی که امروز 4 فروردین‌ماه، با موضوع «ارزش ذاتی انسان» برگزار شد، اظهار کرد: در پاسخ به این پرسش که آیا انسان حرمت و ارزش ذاتی دارد، دو پاسخ بیان می‌شود که این پاسخ‌ها بلی و خیر هستند. انسان ارزش و حرمت ذاتی دارد زیرا خداوند آدمیان را به شكل تعلیقی و بالقوه ارزشمند و محترم آفریده است و در وجود آنان مایه‌های انسانی و ایمانی را به ودیعه نهاده و ظرفیت كرامتمندی را به ایشان داده است. همچنین خداوند در آیه ۴ سوره «تین» فرموده است: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ؛ به‌راستى انسان را در نیكوترین اعتدال آفریدیم.»

وی ادامه داد: پاسخ دوم خیر است، زیرا از میان انسان‌ها تنها برخی از آنها مؤلفه‌های انسانیت را در وجود خود بالفعل می‌كنند و خود را در گروه انسان‌های كمال‌یافته قرار می‌دهند. برخی دیگر در همان حد حیوانی باقی می‌مانند و با روی‌گردانی از مصوبات عقل كلی و تعالیم وحیانی، كفران نعمت می‌كنند و باعث سقوط خود می‌شوند. 

انصاری افزود: خداوند در خصوص این گروه در آیه ۵ سوره «تین» فرموده است: «ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِینَ؛ سپس به کیفر کفر و گناهش به اسفل سافلین، جهنم و پست‌ترین رتبه امکان بازگردانیدیم.» در نتیجه همه انسان‌ها از ابتدای خلقت به شكل بالفعل به مقام والای انسانی نمی‌رسند اما حرمت و ارزش ذاتی را دارا هستند. بنابراین باید تلاش کنند پس از تعلیم و تربیت صحیح و با ایمان به خدا و رسولان الهی، سرسپردگی به تعالیم وحیانی كرامت، عزت و شرف انسانی را در خود به فعلیت رسانند.

صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: علاوه بر این‌ها در ویژگی‌هایی که برای متقین بیان می‌شود، این امر به خوبی نمایانگر شده است. زیرا متقین به مرتبه‌ای از شناخت مقام خالق رسیده‌اند که اوصاف و اسماء الهی را ادراک کرده‌اند. یعنی آن‌ها ادراک کرده‌اند که هیچ حد و نهایتی برای صفات الهی متصور نیست و صفات او اصلی و ذاتی است و صفات انسان مجازی و عرضی قرار دارد. در مرتبه دوم، متقین به خود نظر می‌کنند و صفات ناقص و ناتمام خویش را می‌نگرند، یعنی علم و هنر خود را می‌بینند و بر نقاط ضعف خود آگاه‌اند و به عَرَضی‌بودن صفات خود باور دارند.

وی تصریح کرد: در مرتبه بعدی متقین به جهان آفرینش نظر می‌کنند؛ به اجزای ریز و درشت این عالم که نظمی شگفت‌آور دارند و با دقتی وصف‌ناشدنی در کنار یکدیگر چیده شده‌اند، زیبایی‌های مسحورکننده‌ای که هیچ هنرمندی توان خلق آن‌ها را ندارد و در این نگاه نیز ضعف و عجز خود را می‌بینند و کرامات انسانی خود را به فعلیت می‌رسانند. از همین رو آن‌ها می‌دانند کسی که بر توانایی‌های ظاهری‌اش تکیه کند و برتری و شرافت خود را در این صفات بجوید، به بیراهه رفته و بر باد تکیه کرده است. 

انصاری گفت: آنچه موجب شرافت انسان است، روح الهی دمیده‌شده در تن خاکی اوست، زیرا این نفحه روحانی است که به جسم ناتوان بها می‌دهد و آن را به تعالی می‌رساند. همین معارف است که دست به دست هم داده و به انسان آگاه ارزش و بهای بی‌اندازه می‌بخشد و همین آگاهی ریشه و مبنای تواضع قرار می‌گیرد و آن را در روح چنین انسانی متبلور می‌کند. تواضع، شیرین و مبارک است؛ زیرا میوه درخت علم و دانش به شمار می‌آید.